Еуропадағы Қауіпсіздік және Ынтымақтастық Ұйымы

Алғ ашқ ы кезде Еуропаның Қ ауіпсіздік жә не Ынтымақ тастық жө ніндегі Кең естің негізі 1973 жылы Кең естер Одағ ының ұ йытқ ысымен қ аланыпты. 1973 жылы шілде айында Шығ ыс пен Батыс елдері арасында орын алғ ан шиеленісті жағ дайды реттеу ү шін Хельсинкиде 33 мемлекеттің басшылары бас қ осқ ан еді. Сол кезде басталғ ан келісімшарттың соң ғ ы қ орытындысына 1975 жылы 1 тамызда Хельсинкиде қ ол қ ойылды, ол тарихқ а «Хельсинки келісімі» деген атпен енді. Еуропа Қ ауіпсіздігі жә не Ынтымақ тастығ ы Кең есінің ресми қ ұ рылғ ан кезі де сол 1975 жыл болып саналады. Алғ ашқ ыда оның қ ұ рамында 33 ел болды. Бү гінгі таң да бұ л халық аралық ұ йымғ а Еуропа, Орта Азия жә не Солтү стік Американың 56 мемлекеті мү ше. Қ ұ рылғ анына 40 жылдай уақ ыт болғ ан ЕҚ ЫҰ – ә лемдегі ең беделді ұ йымның бірі. Ол ү ш бағ ытта жұ мыс атқ арады — қ ауіпсіздік, ынтымақ тастық жә не адам қ ұ қ ы.

Жетпісінші жылдары бұ л ұ йым тек Еуропадағ ы Кең ес ретінде қ ұ рылды. Тоқ саныншы жылдары кү рделі ө згерістер болып, бү гінгі аты беріліп, заң дастырылды. БҰ Ұ Жарғ ысына сай, ұ йымның басты мақ саты – Еуропада болуы мү мкін дағ дарыстың, жанжалдардың алдын алу, болдырмау, болып жатқ ан жанжалдарды реттеу, осы ұ йымғ а мү ше елдердің қ арулануын бақ ылау, сенім мен қ ауіпсіздік шаралары, адам қ ұ қ ық тары, экономикалық жә не экологиялық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ету, сайлауғ а бақ ылау жасау, басқ а да демократиялық процестерді дамыту. Бұ л халық аралық ұ йым қ ұ рылғ ан кезінен бастап ә лемдегі бейбітшілікті сақ тау ісіне зор ү лесін қ осып келеді.

ЕҚ ЫҰ -ның басқ арушы органы –Тұ рақ ты кең ес болып табылады. Аталғ ан ұ йымғ а мү ше елдердің басшыларының жә не ү кімет басшыларының кездесуі–ЕҚ ЫҰ Саммиті сирек ө ткізіледі. Қ ырық жылдай уақ ытта жоғ ары дә режедегі осындай саммит тек алты рет қ ана болыпты, олардың қ атарында 1975 жылғ ы ұ йымның негізгі қ ұ жатын қ а­былдағ ан Хельсинки Саммиті, 1990 жылғ ы Жаң а Еуропа Хартиясына қ ол қ ойылғ ан Париж Саммиті, 1994 жылғ ы ұ йымның негізгі қ ұ рылымын ө згертуге шешім қ абылдағ ан Будапешт Сам­миті, Будапешт келісімі бойыншаЕуропадағ ы Қ ауіпсіздік жә не Ынтымақ тастық Ұ йымы болып ө згерді.1996 жылғ ы «ХХІ ғ асырдың Еуропасы ү шін жалпы жә не жан-жақ ты қ амтитын қ ауіпсіздік ү лгілері» туралы Дек­ла­рация, «Қ арулануғ а бақ ылаудың негіздері» жә не «Қ ауіп­сіздік саласындағ ы ө зара іс-қ имыл бойынша форумның кү н тә ртібін дамыту» туралы қ ұ жаттарды бекіткен Лиссабон кездесуі жә не 1999 жылғ ы Еуропа қ ауіпсізді­к Хартиясына қ ол қ ойылғ ан Стамбул Саммиті бар.

ЕҚ ЫҰ -ның бюджеті 2009 жылы 185, 7 миллион еуроны қ ұ рады. Бюджет қ аржысы ұ йымғ а мү ше елдердің тө леген жарнасы негізінде қ ұ ралады. Ұ йымның орталық аппаратында 370 адам қ ызмет істейді. Оғ ан қ оса, ұ йымның тү рлі жобалары мен миссияларын жү зеге асыруғ а қ атысатын 1000-нан астам адам бар жә не ұ йым ө з миссиясын орындайтын елдерден тартылатын 2000-дай сол елдердің азаматтары да оның қ ызметіне атсалысады.

ЕҚ ЫҰ Еуро - Атлантика жә не Еуразия кең істігін біріктіріп отыр. 1992 жылдың қ аң тарында Қ азақ стан Еуропадағ ы Қ ауіпсіздік жә не Ынтымақ тастық Ұ йымының мү шесі болып қ абылданды. 1995 жылы Вена қ аласынан Қ азақ стан Республикасы ө зінің тұ рақ ты ө кілдігін ашты. 2010 жылы Қ азақ стан ЕҚ ЫҰ -ғ а тө рағ а болып сайланды.

2010 жылы 1-2 желтоқ санда Астанада, жаң а мың жылдық та тұ ң ғ ыш рет ЕҚ ЫҰ -ның VII Саммиті ө тті. Оның жұ мысына ұ йымғ а мү ше жә не серіктес елдердің, БҰ Ұ, ИКҰ, Еуропа Кең есі, ЕО, ТМД, ЕуразЭҚ, Ұ Қ ШҰ, ШЫҰ т.б. ірі халық аралық жә не ө ң ірлік ұ йымдардың 73 ресми делегациясы қ атысты. Бұ л бес мың ғ а тарта ө кілдер мен меймандар. Астана Саммитінің жұ мысын 1300 қ азақ стандық жә не шетелдік журналистер жария етіп отырды.

Астанадағ ы ЕҚ ЫҰ Саммитінің нә тижелері – бұ л:

- ЕҚ ЫҰ -ғ а қ атысушы елдердің жоғ ары дең гейде кездесулер ө ткізу дә стү рлерінің жаң ғ ыруы, қ ауіпсіздіктің аса маң ызды мә селелері мен трансұ лттық қ ауіп-қ атерлерді шешу жолдары жө ніндегі ашық диалог.

- ЕҚ ЫҰ жұ мысына берілген жаң а серпін. Біртұ тас жә не бө лінбейтін Еуро-Атлантикалық жә не Еуразиялық қ ауіпсіздік қ оғ амдастығ ын қ ұ рудың бастамасы.

-ЕҚ ЫҰ -ғ а қ атысушы елдердің қ ауіптің жаң а ошақ тары мен қ ауіпсіздікке тө нер қ атерлерді ең серу жө ніндегі пайымын танытатын тарихи Астана Декларациясының қ абылдануы.

-Қ азақ станның халық аралық беделінің айқ ын кө рінісі, Мемлекет басшысының Еуразиялық интеграциялық бастамалары мен оның жаһ андық ә лемдік проблемаларды шешу жө ніндегі ұ сыныстарын дү ние жү зінің мойындауы.

-Ұ лтаралық татулық пен келісімнің қ азақ стандық моделін, республиканың ә леуметтік-экономикалық жә не саяси жетістіктерін, кемелдігі мен тұ тастығ ын паш ету.

-Қ азақ стан елордасы танымалдығ ының жаң а дең гейі. Астана бұ ғ ан дейін ЕҚ ЫҰ Саммиттерін ө ткізуге ұ йтқ ы болғ ан Еуропаның ірі қ алаларының қ атарынан орын тепті.

-ЕҚ ЫҰ VII Саммиті – сенім, дә стү р, ашық тық, толеранттылық.