Полиомиелит

Полиомиелит-ауыр жұ қ палы ауру; оғ ан кө бінесе жұ лынның нерв клеткаларының бү лінуі тә н.
Бұ л аурудың қ оздырғ ышы – физикалық жә не химиялық агенттердің ә серіне аса тұ рақ ты келетін фильтрлі вирус. Ол сыртқ ы ортада, ә сіресе, суда, сү тте жә не сү ттен алынғ ан продуктыларда ұ зақ (3-6ай бойы) ө мір сү ре алады.
Полиомиелит кезіндегі жұ қ палы аурудың кө зі – ауру адамдар мен вирустар тасушылар. Полиомиелитпен ауырғ ан адам инкубациалық кезең де жә не аурудың бү кіл барысында айналадағ ы адамдар ү шін қ ауіпті болып табылады. Ол ә сіресе аурудың алғ ашқ ы екі аптасында ө те қ ауіпті болып табылады. Ө йткені бұ л кезде нә жістермен бірге орасан кө п вирустар бө лініп шығ ады. Полиомиелиеттің қ оздырғ ышы сондай-ақ аурулардың мұ рын-жұ тқ ыншақ қ уысында болуы мү мкін. Алайда, ішекке қ арағ анда, ол мұ нда едауір сирек жә не қ ысқ а уақ ыт қ ана болады.
Полиомиелиттің вирусы организзмге негізінен алғ анда ас қ орыту жолы арқ ылы, кейде тыныс алу жолдары арқ ылы да, енеді. Асқ азан ішек каналына вирус тамақ пен бірге(нанмен, жеміспен, овощпен) кір қ олмен енеді. Тыныс алу жолдары арқ ылы жұ қ тыру аурумен ө те жақ ын араласқ ан кезде болады. Семияда жә не балалар мекемелерінде адамдардың кө п топталуы, сондай-ақ жеке бастың гигиенасы мен қ оғ амдық гигиенасының ережелерін сақ тамау аурудың мү мкіндігін арттырады.
Қ аладағ ы сумен қ амтамасыз ету жү йесі жұ қ палы вирустардың су арқ ылы таралу мү мкіндіктерін толық дерлік болдырмайды. Жақ сы жасалмағ ан қ ұ дық тардың суын пайдалану қ ауіпсіз емес. Ө йткені вирус ағ ын суларда ұ зақ сақ талатындық тан, олармен бірге топырақ арқ ылы қ ұ дық қ а ө тіп кетуі мү мкін. Тоғ андар мен су бассейндерінде шомылғ ан кездегі ауру жұ қ тырудың мысалдары аз емес. Сондай- ақ сү т жә не басқ а тамақ тық продуктылар арқ ылы, кү тім бұ йымдаы, ойыншық тар арқ ылы жұ қ тыру жағ дайлары да белгілі.
Полиомиелит кезіндегі инкубациялық кезкң 10 кү ннен 14 кү нге дейін созылады. Ауыру температураның кө терілуінен, жалпы сырқ аттық тан, қ ұ судан жә не кейде ішектің бұ зылуынан басталады. Полиомиелитке тә н нә рсе- терінің аса сезімталдығ ы: бала ө зіне жолатпайды жә не сә л жақ ындасаң болды- айқ ай салады. Кейде терлегіштік байқ алады жә не ардайым дерлік желке мен омыртқ а жотасының сіресуі(кү штенуі) байқ алады, бала басын, кеудесін ә зер бұ рады. Аурудың бас кезінде ангина айтарлық тай жиі байқ алады. Температура 4-10 кү н жоғ ары болып тұ рады да, одан кейін тө мендейді. Температура тө мендегеннен кейін ауру бірнеше кү н бойы ө зін жақ сы сезінеді. Бірақ температураның қ айтадан 1-2 кү нге кө терілуі жиі кездеседі, содан соң паралич пайда болады.
Паралич тез дамиды. Ә детте ол аяқ ты, кейде қ олды, оқ та-текте бір жақ тағ ы немесе екі жақ тағ ы аяқ пен қ олды да зақ ымдайды: ауыр жағ дайларда екі аяқ пен екі қ ол жә не кеуде зақ ымданады. Қ абырғ алардың аралығ ындағ ы еттер мен диафрагманың (кө к еттердің) параличтері ө те ауыр болады, тыныс та тарылады.
Паралич кезең і бір аптадан алты аптағ а дейін созылады. Содан кейін қ имылдар қ айта қ алпына келе бастайды; ол бірнеше аптағ а жә не тіпті жылғ а созылуы мү мкін; кейде бұ рын зақ ымданғ ан еттердің барлығ ының қ имылдары қ айта қ алпына келеді, бірақ тұ рақ ты параличтердің қ алып қ оюы аз болмайды. Кейіннен зақ ымданғ ан еттер азғ ындайды жә не деформацияланады; бұ л жағ дайда тек еттер ғ ана емес, сү йектер де, сондай-ақ буындарда ауырады.
Аурудың диагнозын ерте қ ойса жә не дер кезінде емдесе, параличтен қ ұ тылуғ а болады.
Полимиелиет кезіндегі эпидемияғ а қ арсы аса маң ызды шара- ауруларды жә не ауырғ андығ ы кү дік тудырушыларды ертерек оқ шаулау.
Полимиелит екендігі анық ауруларды міндетті тү рде аурухананың арнаулы бө ліміне ауырғ ан сә ттен бастап 40 кү нге емделуге жатқ ызылады.
Ауруханадан шық қ аннан кейін аурудан жазылғ андар ү шін ү йде қ осымша 12 кү н оқ шаулау режимін белгілеген жө н. Аурумен жақ ын қ атынаста болғ ан 15 жасқ а дейінгі балалрды, сондай-ақ балалар мекемелерінде жұ мыс істейтін адамдарды ауру оқ шауланғ ан жә не дизинфекция жасалғ ан кезден бастап 20 кү нге карантинге алады. Каратиндегі балаларды кү н сайын медициналық тексеруден ө ткізіп, температурасын ө лшейді.
Қ азіргі кезде полимиелиттен сақ тану ү шін, бұ л ауруды тудыратын вирустың ө згертілген жасанды тірі тү рі қ олданылады. Вакцина ең кішкентай балаларғ а тамшы тү рінде, ал қ алғ андарғ а драже-конфет тү рінде беріледі. Вакцинаның бү л тү рін енгізгенде болатын иммунитет ү ш жылдай уақ ытқ а созылады.
Тірі вакцинамен егу енгізілгеннен кейін біздің елде полиомелиетпен ауру кү рт азайды, ал аурудың ауыр жағ дайлары мү лдем қ ұ рыды.