Текст 76 - S. Isidori hispalensis Etymologiarum sive originum libri XX (lib. III. Cap. 15-19)

CAPUT 15. DE MUSICA ET EIUS NOMINE*

¹ Musica est peritia raodulationis sono cantuque consistens. Et dicta Musica per derivationem a Musis. ² Musae autem appellatae α π ό τ ο υ μ α σ α ι, id est a quaerendo, quod per eas, sicut antiqui voluerunt, vis carminum et vocis modulatio quaereretur. ³Quarum sonus, quia sensibilis res est, et praeterfluit in praeteritum tempus inprimiturque memoriae. ⁴ Inde a Poetis lovis et Memoriae filias Musas esse confictum est.⁵Nisi enim ab homine memoria teneantur soni, pereunt, quia scribi non possunt.

[CAPUT 16. DE INVENTORIBUS EIUS]

⁶ Moyses dicit repertorem musicae artis fuisse Tubal, qui fuit de stirpe Cain ante diluvium.⁷ Graeci vero Pythagoram dicunt huius artis invenisse primordia ex malleorum sonitu et cordarum extensione percussa. ⁸Alii Linum Thebaeum et Zethum et Amphion in musica arte primos claruisse ferunt.⁹ Post quos paulatim directa est praecipue haec disciplina et aucta multis modis, eratque tam turpe Musicam nescire quam litteras. ¹⁰ Interponebatur autem non modo sacris, sed et omnibus sollemnibus, omnibusque laetis vel tristioribus rebus. ¹¹ Ut enim in veneratione divina hymni, ita in nuptiis Hymenaei, et in funeribus threni, et lamenta ad tibias canebantur.¹² In conviviis vero lyra vel cythara circumferebatur, et accubantibus singulis ordinabatur conviviale genus canticorum.

* Номера глав и их названия — по изд. М. Герберта (GS I).

[CAPUT 17. QUID POSSIT MUSICA]

¹³ Itaque sine Musica nulla disciplina potest esse perfecta, nihil enim [est]* sine illa. ¹⁴Nam et ipse mundus quadam harmonia sonorum fertur esse compositus, et caelum ipsud sub harmoniae modulatione revolvi. ¹⁵ Musica movet affectus, provocat in diversum habitum sensus.¹⁶ In proeliis quoque tubae concentus pugnantes accendit, et quanto vehementior fuerit clangor, tanto fit ad certamen animus fortior.¹⁷ Siquidem et remiges cantus hortatur, ad tolerandos quoque labores musica animum mulcet, et sin-gulorum operum fatigationem modulatio vocis solatur, ¹⁸ Excitos quoque animos musica sedat, sicut de David legitur, qui ab spiritu immundo Saulem arte modulationis eripuit. ¹⁹ Ipsas quoque bestias, nec non et serpentes, volucres atque delphinas ad auditum suae modulationis musica provocat. ²⁰ Sed et quidquid loquimur, vel intrinsecus venarum pulsibus commovemur, per musicos rythmos harmoniae[, ]** virtutibus probatur esse sociatum.

[CAPUT 18. DE TRIBUS PARTIBUS MUSICAE]

²¹ Musicae partes sunt tres, id est, harmonica, rythmica, metrica. 1 Harmonica est, quae decernit in sonis acutum et gravem.²² Rythmica est, quae requirit incursionera verborum, utrum bene sonus an male cohaereat.²³ Metrica est, quae mensuram diversorum metrorum probabili ratione cognoscit, ut verbi gratia heroicon, iambicon, elegiacon, et cetera.

[CAPUT 19. DE TRIFORMI MUSICAE DIVISIONE]

²⁴ Ad omnem autem sonum, quae materies cantilenarum est, triformem constat esse naturam. ²⁵Prima est harmonica, quae ex vocum cantibus constat. 2Secunda oiganica, quae ex flatu consistit. ²⁶Tertia rythmica, quae pulsu digitorum numeros recipit.²⁷ Nam aut voce editur sonus, sicut per fauces; aut flatu, sicut per tubam, vel tibiam, aut pulsu, sicut per citharam, ²⁸aut per quodlibet aliud, quod percutiendo canorum est.

Edidit W. M. Lindsay, s. p.