Жұмысқа уақытша жарамсыз түрде ауыру

Жұ мысқ а уақ ытша жарамсыз тү рде ауыру санағ ы ә сіресе халық шаруашылығ ымен айналысатын топтарда кең қ олданылады. Жұ мысқ а уақ ытша жарамсыздық организмдегі функционалдық ө згерістерден болады жә не ауыру, кә сіби ең бекті орындауғ а кедергі келтіреді. Жұ мысқ а уақ ытша жарамсыздық ты жай ғ ана ауыру деп қ арасада болады, ө йткені ол ортақ ауру-шаң дық тың динамикалық қ айталануы.

Қ азіргі уақ ытта аурушаң дық ты талдаудың бай тә жірибесі жиналғ ан, бірақ Н. Ф. Измеров жә не. Ж. Ю.Широковтың, дә рігерлерге арналғ ан кө рсеткішінде, бұ л қ ұ былыстарды зерттеуде ә р тү рлі қ ателердің, дә лсіздіктердің жә не тіпті бұ рыс ұ сыныстардың болып жатқ аны анық.Негізі жұ мысқ а уақ ытша жарамсыздық тың дең гейі, ә р тү рлі нысанда жә не динамикада, бағ алау кезінде ең бек шарттарына ғ ана сү йену қ ате шешім. Ең бекке жарамсыздық қ а ық пал ететін ә леуметтік себептер ө те кө п жә не де аурудың қ ай себептің ә серінен болғ аны тек мұ қ ият талқ ылаудан кейін, барлық себепті-тергеу байланыстардың жиынтығ ымен жә не уақ ыттың ә сері ескеріліп шешілуі тиіс. Кө п жағ дайда ең бек шарттарының ө згеруі, егер олардың енгізуінен кейін (ә детте 3 жылдан кем емес) жеткілікті уақ ыт ө тпесе, аурушаң дық қ а ық пал ететін дә лелі болып табылмайды.

Жұ мысқ а уақ ытша жарамсыз болып сырқ аттану ең бекке жарамсыздық қ ағ азымен белгіленіп жұ мыстан босату ү шін негіз болады. Сонымен, ең бек етуге жарамсыздық қ ағ азы, ең бекке жарамсыз жағ дайларды тіркейтін ү ш жағ дайда сү йенген (ә леуметтік, заң жә не экономикалық), мә нді болатыны есептік қ ұ жат, ө йткені ол кә сіби аурулардың тү рін, жиілігін жә не ұ зақ тығ ын есепке алып қ оймай, сонымен бірге ауырғ ан адам мен кә сіпорынның арасындағ ы қ атынасты реттеп жә не кә сіби аурулардан болатын ортақ экономикалық залалды анық тайды. Аурушаң дық динамикасы денсаулық қ орғ ау шығ ындардың тиімділігін жанама бағ алауғ а мү мкіндік береді.Осы уақ ытта аурушаң дық ты қ арастыратын мемлекеттік есептегі негізгі ресми қ ұ жат 16ВН формасы, уақ ытша ең бекке жарамсыздық тың себептерін есептеуі кә сіподақ комитеттімен қ арастырылады.

Ресми есеп материалдары бойынша 16ВН формасы, кә сіпорындар бойынша немесе жеке цехтер бойынша толтырылып, негізінен жедел -хабарлық мә н беретін, екі функцияны орындайды: заң ды жә не экономикалық. Бұ л ресми есептер медициналық мақ сатта, аурушаң дық себептерін терең зерттеуде, сауық тыру шараларын ә зірлеуге жеткіліксіз. Бұ л қ ұ жаттар кө п жағ дайда жарамсыз болып жатады.

Ресми есептеулерден аурудың жасы, жынысы, мамандығ ы, тә жірибиесі, сырқ аттың ұ зақ тығ ы туралы, аурушаң дық тың кадр бө ліміне ә сері туралы мә ліметтерді алу мү мкін емес.Осылай есептеу бағ дарламасы тек қ ана номенклатурада бар аурулардың кө рсеткіштерімен жә не жеткіліксіз санмен шектелген, мұ нда нақ ты ө ндірістердің ерекшеліктерін ескеруге мү мкіндік бермейді. Осының барлығ ы Н. В. Догле жә не А. Я. Юркевичпен (1974) ұ сыныстарында ө те толық бейнеленген, ең бекке жарамсыздық ты кешенді ә дістемелерін дербес карастыру қ ажеттілігі пайда болды.Бұ л ә дістеме арнайы ішінара зерттеулер ө ткізуде ғ ылыми мақ сатпен ғ ана емес, цехтық дә рігерлер мен кө птеген алдың ғ ы қ атарлы ө неркә сіптік кә сіпорындарда да қ олданылынып келеді.

Ө те ірі кә сіпорындарда, қ азір арнайы жасалғ ан бағ дарламалар бойынша аурушаң дық туралы мә ліметтер компьютерге енгізіледі. Ол сауық тыру шараларын негіздеу ү шін, ресми санақ қ а қ осымша мү мкіндік береді.

Уақ ытша ең бек етуге жарамсыздық ты дербес толық талдау «Жұ мысқ а уақ ытша жарамсыздық картасына», ол болса жеке, ә рбір жұ мысшының ең бекке жарамсыздық қ ағ азының мә ліметтері кө шірілуін талап етеді. Мұ ндай есепке алу, бақ ылауларғ а қ осымша бірлікті енгізуге мү мкіндік береді - «жыл бойы» осы белгісі бойынша жұ мысшыларды 2 негізгі топтарғ а бө леді. «жыл бойы» жұ мысшыларғ а, 1 қ аң тардан 31 желтоқ санғ а дейін жұ мыс істеген барлық жұ мысшылар кіреді. Бұ л тұ рақ ты контингент кә сіпорын кадрлар бө лімінің материалдары бойынша немесе табелді нө мірлеріне негізделген (форма Т-2), жұ мысшының дербес картасы бойынша. Бұ л есепте «жыл бойы» жұ мыс істегендер ғ ана ескерілгендіктен, ол сапалы болып табылады, жыл бойы жұ мыс істемегендер жаң адан қ абылданғ андар мен жұ мыстан шық қ андар есептелінбей, аурушаң дық дең гейге теріс ық палын тигізеді, аурушаң дық жоғ ары кө рсеткіште байқ алады. Мұ ндай талдау кадр бө ліміне аурушаң дық тың жұ мысшылардың ауысуына ық палын тигізбеуіне мү мкіндік береді жә не ең бек шарттарының, мамандық ерекшеліктерінің, жұ мыс тә жірибесінің жә не т.б.аурушаң дық қ а ә серін нақ тылы анық тайды. Осындай мақ сатпен, бұ л есептеуді соң ғ ы 3-5 жылғ а дайындау кө зделеді, себебі осы арада кездейсоқ факторлардың ық палы аз болады.

Аурушаң дық ты талдау ү шін 15 статистикалық кө рсеткіштер қ олданылады: кө бінесе 100 жұ мысшының ішінде нешеуі, неше кү н ауырғ аны, жағ дайлары кө рсетіледі. Кө рсеткіштерді есептеу ә дістері 16 кестеде кө рсетілген.