Оқыту принциптері және олардың жіктелуі

1. Оқ ыту заң дылық тары Оқ ыту заң дылық тары арқ ылы оқ ыту процесі іске асады. Қ ұ былыстар мен процестер арасындағ ы байланысты дамытудан заң дылық туындайды.Оқ ыту процесінің заң дылық тары: 1. Қ оғ ам талабы оқ ытудық мақ сат-міндеттерін айқ ындайды, оның мазмұ ны, ә діс-тә сілдері, ұ йымдастыру нысандарының ө згеруі, жаң аруы заң ды процесс.2. Білім беру, тә рбие, дамыту қ ызметінің бірлігі.3. Кез келген ақ парат бірлігі, іс-ә рекет тә сілі білім, іскерлікке айналу ү шін мұ ғ алім оқ ушының санасындағ ы білім, іс-керлік, дағ ды дең гейіне сү йену керек.4. Дидактика заң дылық тарының ерекшелігі - оқ ыту процесінің бө ліктері - оқ ытушы іс-ә рекеті (оқ ыту), оқ ушы іс-ә рекеті (оқ у), білім мазмұ ны арасындағ ы тұ рақ ты тө уелділіктер. Оқ ыту оқ ушының белсенді іс-ә рекеті арқ ылы жү реді. Кез кел-ген оқ ыту оқ ытушы мен оқ ушы жә не білім мазмұ нының мақ сатты тү рде бір-біріне ық пал етуі арқ ылы жү зеге асады.5. Жеке адамды ү йрету тек іс-ә рекет жасату арқ ылы мү мкін болады. 2. Принциптер мен ережелер туралы ұ ғ ым. принцип - латын сө зі, қ азақ ша негіз деген сө з. Оқ ыту принциптері - мұ ғ алім мен оқ ушылардың жұ мысын реттеп отыратын ережелер. Сондық тан ол барлық пә ндерді оқ ытқ анда қ олданылады. Оқ ыту принциптеріне сә йкес оқ ытуғ а қ ойылатын талаптар тұ жырымдалады. Оларды орындағ ан мұ ғ алім ө з ең бегінде жақ сы табыстарғ а жетеді.Оқ ыту принциптерінің жү йесін тұ ң ғ ыш ұ сынғ ан Я.А.Каменский. Ол адам табиғ аттың бір бө лігі болғ андық тан, оқ ыту да табиғ ат пен адам тә уелді болатын заң дарғ а байланысты екенін дә лелдейді. 3. Оқ ытудық ғ ылымилығ ы. Ғ ылыми таным дегеніміз - қ ұ былыстың мә ніне ө ту, сырттай суреттеумен шектелмей, оның ішкі қ ұ рылымын тану. Мысалы, ағ аштың сыртқ ы тү рінен оның ішкі қ ұ рылымын, кө беюін, зат алмасуын білу. Ғ ылымилық принципі оқ ушыларғ а ғ ылымда ашылғ ан білімдерді мең гертуді талап етеді, сондьщтан оқ у жоспарлары мен бағ дарламаларына ғ ылыми білімдер енгізіледі. Оларды мең герту ү шін пә наралық байланыстарды қ олдану керек. 4. Оқ ытудық бірізділігі жә не жү йелілігі. Бұ л принциптің ғ ылыми ережесі: оқ ушының білімі берік болу ү шін оның санасында қ оршағ ан дү ние жақ сы бейнелену керек. Ол ү шін ғ ылыми білімдер жү йелі жә не оқ ушылардың танымдық мү мкіндіктеріне қ арай беріледі. 5. Саналылық жә не белсенділік принципі. Ө з бетімен мең герілген білім санағ а жақ сы сің еді. Білімді саналы мең геруге оқ у желісі, ө з бетімен жұ мыс, белсенділік, оқ у-тә рбие процесін ұ йымдастыру, оқ ушының танымдық іс-ә рекетін басқ ару, мұ ғ алімнің ә діс-қ ұ ралдары кө мектеседі. Оқ ушының ө зінің танымдық белсенділігі оқ ытура аса қ ажет жағ дай жә не оқ у материалын терең жә не берік тү сінуге орасан зор ық пал етеді. 6. Теория мен тә жірибенің байланысы. Бұ л принцип классикалық философияның ө мір, тә жірибе таным кө зі деген ережесіне сү йенеді. Ө мір жә не тә жірибе балаларғ а дұ рыс бағ ыт береді, белсенді іс-ә рекетке ө зірлейді. Ең бек тә рбиесі жеке тұ лғ аны қ алыптастырады. Оқ ытудық ө мірмен, теорияның тә жірибемен байланысы-ның жақ сы болуы білім мазмұ нына, оқ у-тә рбие процесін ұ йымдастыруғ а, оқ ыту нысандары мен ә дістеріне, ең бекке жә не поли-техникалық ә зірлікке берілген уақ ытқ а, оқ ушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты. 7. Кө рнекілік принципі. Бұ л ертеден қ олданылып келе жатқ ан принцип. Оның негізіне мынадай ғ ылыми заң дылық жатады: сезім мү шелері сыртқ ы тітіркендіргіштерді тү рліше қ абылдайды. Ең сезімталы - кө ру мү шелері; Олар арқ ылы миғ а енетін ақ параттар оқ ушылардың есінде жақ сы сақ талады. Кейбір заттарды есте сақ тау кө рнекіліксіз мү мкін емес. 8. Оқ ушылар білімінің беріктігі. Бұ л принципте мына заң дылық тар бар: білім мазмұ ны жә не оқ ушылардың танымдық кү штерін дамыту оқ ыту процесіндегі бір-бірімен ө зара байланысты бө ліктер; оқ у материалын тү сініп есте сақ тау оның мазмұ нына, оқ ушының материалмен жұ мыс істеуіне, оқ ытуғ а, мұ ғ алімге байланысты; білімнің беріктігіне оқ ытуды ұ йымдастыру, оқ ыту тү рлері мен ә дістерінің алуан тү рін қ олдану, оқ ытатын уақ ыт ә сер етеді. 9. Тү сініктілік принципі. Бала ө зінің ойлау қ абілетіне, жинақ тағ ан білімінің, іскерлігінің, ойлау тә сілдерінің кө леміне қ арай тү сінеді. Аталғ ан принципті жү зеге асыру ү шін ө уелі оқ ай, белгілі, қ арапайым материалдар, содан кейін қ иын, бел-гісіз, кү рделі оқ у материалдары оқ ылады. 1 0)Ынталандыру принципі Бұ л принциптің маң ызы ө те зор. Оқ уғ а, білімге, мұ ғ алімнің жеке басына деген, сондай-ақ оқ у жұ мысының барлық ә дістеріне, тү рлері мен нысандарына оқ ушыларда ынта-ық ылас болса, олардьщ оқ у-таным ә рекеті сенімді, ерікті, қ уанышты болады. 11. Гуманизациялау (ізгілендіру) принципі - оқ ушығ а деген ерекше сү йіспеншілікті, қ ұ рметті талап етеді. Балағ а сенім артып, оның жеке басының қ асиеттерін ескеріп, оқ у-таным ә рекетінің жемісті болуына ң олайлы жағ дайлар мен мү мкіндіктерді жасау керек. 12. Мә селелік принцип - оқ у процесінің мазмұ ны, ә дістері, ұ йымдастыру нысандары мә селелі сипатта болуын талап етеді. Мә селелі оқ ыту білімді дайын тү рде бермей, оқ ушылардан ізденуін, дербестігін, шығ армашылық ойлауын дамытуғ а бағ ытталады. 13. Интеграциялау принципі

Бұ л - жалпы білім мазмұ нын анық тауда, оқ у бағ дарламалары мен оқ улық тарды жазып шығ аруда ескеретін маң ызды принцип. Интеграция - ә р тү рлі пә ндердегі негізгі принциптер мен заң дылық тарды ө зара тығ ыз диалектикалық бірлікте қ арастыруды кө здейді.