Антропометрия

Антропометрия - науқ ас денесі мен жеке мү шелерін ө лшеу арқ ылы адамның жетілуін анық тау. Аурухана бө лімшелеріндегі, емханалардағ ы, шипажайлардағ ы, демалыс ү йлеріндегі мейірбикелер де қ арапайым антропометриялық зерттеулер жү ргізеді. Мейірбике сырқ аттың бойын жә не кө кірек шең берін ө лшейді.

Арнайы аспаппен сырқ аттың бойын ө лшеу. Аспаптың тік тіреуі сантиметрлік бө ліктері бар алаң шағ а бекітілген. Тіркеудің бойымен кө лденең орналасқ ан тақ тайша қ озғ алады. Бойын ө лшегенде сырқ ат тіркеуішке ө кшесін, бө ксесін, жауырынын, желкесін тигізіп арқ а жағ ымен тұ рады. Қ ұ лақ қ алқ анының жоғ арғ ы ұ шы мен кө з сызығ ының ұ шы бір горизонтал сызық тың бойында болатындай етіп басын ұ стау қ ажет: тақ тайшаны басына тү сіріп, оның тө менгі бө луінің кө рсеткішін санайды. Кейбір жағ дайда сырқ ат бойын отырғ ызып қ ойып ө лшейді, мұ нда алынғ ан санғ а отырғ ыштан еденге дейінгі қ ашық тық ты қ осады.

Салмағ ын ө лшеу дұ рыс орнатылғ ан, жақ сы реттелген медициналық таразыда ө лшейді. Аш қ арынғ а іш киіммен, дә рет сындырғ аннан кейін ө лшену ұ сынылады. Ауыр науқ астарды алдын ала орындық салмағ ын анық тағ ан соң, отырғ ызып ө лшейді. Таразығ а аурудың асық пай кө терілгені абзал.

Кө кірек қ уысының шең берін сантиметрлік лентаны алдынан ІV қ абырғ аның бойымен, ал сырт жағ ынан жауырынның ұ шына сала отырып ө лшейді. Сырқ ат қ олдарын тү сіріп, бір қ алыпты дем шығ арып тұ руы тиіс. Ө лшеу дем шығ ару жә не ө те терең дем алу кезінде жү ргізіледі.

Динамометрия. Динамометрия деп бұ лшық ет кү шін ө лшеу ә дісін айтады. Оны арнайы динамометр деп аталатын аспаптың кө мегімен жү ргізеді. Динамометрді қ олмен қ ысқ анда аспап ішіндегі тіл шкала бойынша жылжып, қ ысуғ а қ атысатын бұ лшық еттің кү шін кө рсетеді. Динамометрияның кө мегімен дененің тү рлі бұ лшық еттерінің кү шін ө лшеуге мү мкіндік болады.

Термометрия. Ә рбір науқ асқ а д ене температурасын ө лшеуді жү ргізу қ ажет. Бұ л науқ аста қ ызбаның бар – жоғ ын анық тауғ а мү мкіндік береді. Дене температурасының пайда болуы ағ заның инфекцияғ а жауап реакциясы ретінде қ аралады.

Спирометрия. Спирометр ө кпе сыйымдылығ ын анық тайтын қ ұ рал. Оны қ олдану ү шін терең дем алып спирометрдің ұ шын ерінмен жинап қ ысып ү рлейміз. Ә йел адамдар мен ерлердің жә не спортшылардың ө з ерекшеліктері болады.

Мейірбике антропометриялық ө лшеуден соң сырқ атты дә рігердің тексеруі кезінде де қ атысады, консультант шақ ырады, ЭКГ мен басқ а да диагноз қ оюғ а арналғ ан жедел зерттеулерге кө мектеседі, содан кейін сырқ аттарды санитарлық жуып-шаюғ а арналғ ан жерге дейін апарады.

СЫРҚ АТТЫ САНИТАРЛЫҚ ЖУЫП – ШАЮ

Науқ астарды педикулезге қ арау қ ажет. Бас пен киімнен шық қ ан биттер тү рлі қ ауіпті жұ қ палы аурулардың тасымалдаушылары болып есептеледі. Санитарлық жуып шаю бө лмесінде науқ астың шашын тексереді. Егер бит немесе сірке табылса, ауруды шешіндірместен кушеткағ а отырғ ызып, қ олда бар ерітінділердің бірімен тазалайды, яғ ни дезинсекция (жұ қ палы аурулардың қ оздырғ ыштарын тасымалдайтын зиянды жә ндіктерді жою) жү ргізіледі.

Карбофостың 0, 15% сулы – эмульсиялы ерітіндісімен тазалау

Дайындау керек:

0, 15% карбофос ерітіндісі, клеенка орамал, мата орамал, жылы су, 6% асханалық сірке суы, майда тарақ, арнайы қ ап.

Іс- ә рекеттер:

1. Орамалды байлап, халат пен биялай киің із.

2. Науқ асты кушеткағ а отырғ ызып, шашына 0, 15% карбофос ерітіндісін

жағ ың ыз.

3. Клеенка орамалмен, сонан соң сыртынан мата орамалмен ораң ыз.

4. 15-20 минуттан кейін жылы сумен жуың ыз, содан кейін 6% асханалық

сірке суымен шайың ыз.

5. Шашын майда тарақ пен тараң ыз.

6. Науқ астың киімін зарарсыздандыру камерасына ө ткізу ү шін қ апқ а

салың ыз.

7. Медициналық картаның мұ қ аба бетінің оң жақ бұ рышына педикулез

табылғ ан туралы «Р» деген белгі қ ойың ыз.

8. Науқ аспен байланыста болғ ан заттар мен жабдық тарды да жоғ арыда

аталғ ан дезинсекциялық ерітіндімен тазалаң ыз.

9. Мейірбикенің орамалын, халатын, биялайын, қ апқ а салып,

зарарсыздандыру камерасына ө ткізің із.

10. Ф-058 «Жұ қ палы ауру туралы жедел хабарламаны» қ ағ азын толтырып,

жергілікті санитарлық эпидемиологиялық станцияғ а жіберің із.

Ескерту!

Карбофос ерітіндісін, жү кті ә йелдер мен 5 жасқ а дейінгі балаларғ а қ олдануғ а болмайды.

Осы ерітінділерді қ олданғ ан кезде кө здің, мұ рынның, ауыз қ уысының кілегей қ абаттарына шашырамаудың алдын алу керек. Шашырағ ан сә тте ағ ынды сумен жуу керек.

Ниттифор ерітіндісімен тазалау

Дайындау керек:

0, 5% ниттифордың сулы спиртті ерітіндісі, орамал, майда тарақ, дә ке тампоны, сусабын.

Іс- ә рекеттер:

1. Науқ асты кушеткағ а отырғ ызып, дә ке тампонын ниттифордың

0, 5% сулы – спиртті ерітіндісіне малып алып, шашына жағ амыз.

2. Орамалмен басын ораң ыз, 40 минуттан соң, шашын жылы суда

сусабынмен жуың ыз.

3. Шашты майда тарақ пен тараң ыз.

Ескерту:

- препарат отта қ ауіпті, сондық тан жанып тұ рғ ан оттың қ асында қ олдануғ а

болмайды;

- кө здің, мұ рынның, ауыз қ уысының кілегей қ абаттарына шашырамаудың

алдын алу керек. Шашырағ ан сә тте ағ ынды сумен жуу керек.

Ал егер педикулез анық талмаса, науқ астарғ а гигиеналық ванна, су сепкіш немесе сү ртіну жү ргізіледі.

Қ абылдау бө лімшесіндегі сырқ атты санитарлық – гигиеналық жуып – шаю оның кү йінің ауырлығ ын ескере отырып, бір немесе екі кезекті жү йемен жасалады.

Мейірбике сырқ атты дә рігерлік алдын ала тексеру бө лмесінен ванна бө лмесіне апарады. Ол бө лме кең, жарық, таза жә не жылы (25˚ С) болуы тиіс. Ванна бө лмесіндегі сү ртінуге арналғ ан сү лгілерді немесе жаймаларды кептіру ү шін электр қ ұ рылғ ылары болғ аны жө н. Ваннаны ыстық сумен шайып, тесігін тығ ынмен жабады.

Ваннада болу ұ зақ тығ ы судын температурасы мен сырқ аттың жалпы кү йіне байланысты. Су температурасы 35-36˚ С болу керек.

Гигиеналық ванна алудың орташа ұ зық тығ ы 20-30 минут. Ваннаны дайындауғ а, оны таза ұ стауғ а кіші мейірбике жауапты. Науқ астың жағ дайына байланысты гигиеналық ванна немесе душ беріледі. Ол ү шін ваннағ а орындық қ ойылып, оғ ан сырқ атты отырғ ызады. Ваннадағ ы сияқ ты тә ртіппен жуады. Ә рбір науқ астан соң ваннаны сабынды жө кемен жуып, зарарсыздайтын ерітінділердің бірімен шаю керек.

Бө лмеде кушетка, таза киімге арналғ ан шағ ын шкафтар мен кір киімге арналғ ан шағ ын бактар, ү стел, оның ү стінде қ ырынуғ а, шашын қ июғ а арналғ ан қ ажетті заттар, сабындар, жө келер болуы керек. Ү стел ү стінде «таза жө келер» мен «лас жө келер» деген жазулары бар ыдыс болуы керек. Ә рбір сырқ ат жуынып-шайынғ ан соң жө келер ыдысқ а салып қ айнатылады.

Науқ асты санитарлық тазалаудан ө ткізу ү шін гигиеналық ваннаны ә зірлеу жә не жү ргізу

Ә зірлең із: Сабын, жө ке, 1 % хлорамин ерітіндісі, су термометрі, сү лгі.

Іс- ә рекеттер:

1. Қ олғ апты киің із.
2. Науқ астан шешінуін сұ раң ыз.
3. Науқ астың киімдерін қ абылдау ү шін екі дана «Қ абылдау квитанциясын» толтырың ыз.
4. Таза ваннаны 35-37˚ С температурадағ ы сумен толтырың ыз.
5. Науқ астың ваннада ың ғ айлы жатуына кө мектесің із. Ваннадағ ы су науқ астың семсер тә різді ө сіндісіне дейін жетуі керек, ал аяғ ы тіреліп тұ ру ү шін ағ аш тіреуіш қ ойың ыз.
6. Науқ астың жуынуына кө мектесің із. Ә уелі басын, ү стін, қ олын, аяғ ын, шат аралығ ын жуады. Ваннағ а тү сіру уақ ыты 20-25 минут болады.
7. Науқ астың жағ дайын /тамыр соғ уын, жү рек соғ уын, тері жамылғ ысының тү сін/ бақ ылап тұ ру керек.
8. Науқ асқ а ваннадан шығ уына, денесін қ ұ рғ ақ сү лгімен сү ртінуіне кө мектесің із.
9. Қ олданылғ ан жө ке мен сү лгіні лас киім немесе қ олданылғ ан жө келер деген белгісі бар ыдысқ а салың ыз.
10. Таза ауруханалық киім киюіне кө мектесің із.
11. Ваннаны зарарсыздандырып, ыстық сумен шайып қ ойың ыз.

Гигиеналық су сепкішті (душ) қ абылдау

1. Су сепкіш кабинасына орындық қ ойып, науқ асты отырғ ызың ыз.

2. Жуынуына кө мектесің із.

3. Науқ астың жалпы жағ дайын қ адағ алаң ыз.

4. Науқ астың сү ртінуіне, киінуіне кө мектесің із.

5. Қ олданылғ ан заттарды «қ олданылғ ан жө келер» деген белгісі бар ыдысқ а

салың ыз.

ХИРУРГИЯЛЫҚ СТАЦИОНАРҒ А БАЛАРЛАРДЫ

Қ АБЫЛДАУ. САНИТАРЛЫҚ Ө Ң ДЕУДІ ЖӘ НЕ

АУРУ НАУҚ АСТАРДЫ ТАСЫМАЛДАУ.

Сырқ аттанғ ан балаларды ауруханағ а кө бінесе жедел жә рдем машиналарымен, ал кейде емхана дә рігерлерінің жолдамаларымен, немесе ата-аналарының ө здері – ақ алып келеді.

Бө лімшеде істейтін дә рігерлер мен мейірбикештер жедел жә рдемді қ ажет етіп тү скен науқ ас балаларды барынша жылы шырайлымен қ абылдаулары тиіс. Қ андай қ ысылтаяң ауыр сә т болса да, дә рігірлер мен мейіркештер сабыр сақ тап, орнық ты мінез кө рсете білулері керек. Небір қ иын сә ттердің ө зінде асып - сасуғ а, теріс мінез кө рсетуге болмайды. Жандары қ иналып жатқ ан сә билеріне, қ алай кө мектессек екен деп, кү йзеліс ү стінде, естері шығ ып тұ рғ ан ата-аналарғ а басу айтып, сабырлық сақ тауғ а шақ ырып, жанашырлық білдірген жақ сы. Кез келген жағ дайларда да адамгершілік ө ресінен шығ а білген жө н. Бір ғ ана балалар ауруханасының қ абылдау бө ліміне кү ніне жедел жә рдемді қ ажет ететін 150-200 бала келіп, кетіп жатады. Адам болғ ан соң олардың ата-аналарының мінезі де, тә рбиесі де, мә дениеті де ә ртү рлі. Солардың барлығ ымен де тіл табысуғ а, ойларынан шығ уғ а тырысу керек. Айқ айлап келген ата-анамен айқ айласа кеткен, “ө йтің дер, бү йтің дер” деп міндет артып, келген ата-анамен жө ні жоқ ұ стаса кеткен, дұ рыс емес. Дә рігер мен мейіркештердің қ атыгез болуғ а қ ақ ылары жоқ. Себебі олар шипагерлер сондық тан қ ақ ылары жоқ. Себебі олар шипагерлер сондық тан қ атыгездік, алаң ғ асарлық, дө рекілік бой кө рсеткен жерде ем жө нді қ онбайды. Сол себепті қ абылдау бө лімінде істейтін дә рігерлер де, мейірбикештер мен шаруашылық мейіркештері де барынша мә дениетті, кішіпейіл, мейрбанды жандар болғ аны абзал.

Ауырып тү скен бө бектерге ә ртү рлі ойыншық тар беріп, кө ң ілдерін кө теріп; назарларын бойындағ ы кеселінен, ақ халатты дә рігерлерден басқ а жақ қ а аударуғ а тырысқ ан жө н. Қ абылдау бө лімшесіндегі журналғ а науқ астың аты-жө ні, туғ ан жылы, мекен-жайы, қ айдан, қ андай диагнозбен келгендігі, алдын ала қ андай диагноз қ ойылғ андығ ы жә не тү скен уақ ыты туралы мә ліметтер жазылуы тиіс. Осы арада ауру тарихы толтырылады. Оның да бірінші бетіне жоғ арыдағ ы мә ліметтер жазылады. Бұ ларғ а қ осымша баланың ә кесі мен шешесінің аты-жө ндері, жұ мыс істейтін жері, жұ мысы мен пә тер телефондары жазылады. Себебі бұ лар баланың жағ дайы кенеттен нашарлағ ан жағ дайда ә ке-шешесіне тез хабарлау ү шін қ ажет. Ауру тарихының сыртына науқ ас жатқ ызылғ ан бө лімнің аты кө рсетіледі. Егер сыртқ ат баланың жағ дайы ө те ауыр болса, онда ең ә уелі тез арада дә рігерді шақ ырып, балағ а жедел жә рдем кө рсету қ ажет, тек содан кейін ғ ана журналғ а тіркеп, ауру тарихын толтыру керек. Жедел жә рдем кө рсететін машинамен алып келген сырқ ат жолдамасында, қ ай уақ ытта, қ андай кө мек кө рсетілгені, қ андай дә рілер егілгені туралы мә ліметтер анық етіп жазылуы тиіс. Алып келген дә рігер қ абылдау бө лімінің кезекші дә рігеріне сырқ атты кө збе кө з ө ткізіп берген соң ғ ана кетеді.

Кейде қ абылдау бө лімшесіне баланы мектептен, пионер лагерінен немесе саяжайдан алып келеді. Ондайда баланың қ ашан, қ алай ауыра бастағ аны, қ ұ сқ андығ ы, дене қ ызуының кө терілгендігі, қ андай биіктіктен қ ұ лағ андығ ы, қ анша қ ан жоғ алтқ андығ ы туралы мә ліметтерді алып келген адамнан сұ рап алғ ан жө н. Егер баланы кө шеде катерге ұ шырап, жедел жә рдем машинасымен ауруханағ а жеткізілсе, немесе бала аяқ астынан келіп тү ссе жә не ауруханада ө ліп қ алса, онда қ абылдау бө лімінің мейіркеші болғ ан жағ дайды баланың ата-анасына, туғ ан-туыстарына немесе тұ ратын жерінің милиция бө ліміне телефонограмма беріп, хабарлауы тиіс. Сыртқ аттың келіп тү скен сә ттегі дене қ ызуын ө лшеп ауру тарихының бірінші бетіне жазып қ ояды. Баланы кезекші дә рігердің біреуі жә не жауапты хирург кө рген соң ауру тарихын толтырады. Сыртқ ат диагнозын анық тай тү су ү шін қ осымша тексерулер қ ажет болса немесе невропатолог, педиатр, отолоринголог, окулист тә різді басқ а мамандарғ а кө рсету қ ажет болса, онда мейіркеш телефон арқ ылы лабораторияғ а, рентгентехникке, немесе керекті дә рігер-мамандарғ а хабарлап оларды шақ ырады. Содан соң кезекші дә рігер сырқ ат диагнозын нақ тылап қ ойып, ем-домын белгілейді, қ ай бө лімге баратынын ауру тарихының сыртына жазып жібереді. Егерде баланың дертіне сә йкес емдейтін бө лім ауруханада жоқ болса, онда оны сондай бө лімі бар басқ а ауруханағ а ауыстырады.

Ә ртү рлі себептермен тү сетін бө лімде, жарақ аттың тү ріне, ауырлық дә режесіне қ арай шаралар қ олданады. Егер алғ ан жарақ аттары жең іл болса, онда оларды алғ ашқ ы хирургиялық ө ң деуден ө ткізіп, жарасын тіккен соң, оны таң ып беріп ү йіне жібереді. Сол сияқ ты аяқ -қ олдарының сү йектері жең іл-желпі сынық пен тү ссе, онда орнына салатынын салып, салуды қ ажет етпейтіндері болса гипстеп, жартылай шұ лық тірізді сауыт кигізіп қ олына аурухананың жедел хирургия бө лімінде қ андай кө мек кө рсетілгені туралы ақ пар жазылғ ан анық тама беріп, қ айтарады. Қ алғ ан емді амбулаториялық жағ дайда, емхана дә рігерінің бақ ылауына алады. Егер алғ ан жарақ аттары кү рделі, ауыр болса, онда мұ ндай науқ асқ а тиісті ем жасап, алғ ашқ ы хирургиялық кө мек кө рсетіп, аурухананың тиісті бө лімдеріне жатқ ызады. Аяқ -қ олы мен жамбасы сү йектері жә не жү ріп-тұ руғ а қ атысы бар сү йектердің біреуі сынып тү скен сыртқ аттарды жарақ аттар бө ліміне; бас сү йегі мен омыртқ асы сынып, миы мен жұ лыны жарақ аттанып тү скен ауруларды – нейротравматология бө ліміне; денесі кү йіп тү скен балаларды кү йік бө ліміне жатқ ызып емдейді. Ал жағ дайлары тым ауыр болып ө лім аузында тү скен науқ астарды тиісті кө мек кө рсетілгеннен кейін, бірден қ айта жандандыру (реанимация) бө ліміне жатқ ызып қ арқ ынды емдеуге кіріседі.

Жарақ аттанғ ан науқ астардың бауыры мен кө к бауыры, бү йрегі мен зә р жү ретін жолдары, асқ азаны мен ішектері, ө кпесі мен жү регі ауруғ а шалдық са, онда тиісті операциядан кейін мамандандырылғ ан бө лімдерге жатқ ызып емдейді.

Жарақ аттардан басқ а тө тенше дамығ ан хирургиялық кеселдері бар сырқ атты қ абылдайтын бө лімнің ө зіне тә н ерекшеліктері бар. Бұ л бө лімге келіп тү скен сыртқ аттарды аз уақ ытта жан-жақ ты тексеріп тиісті диагнозын қ ойып, операциясын жасағ аннан кейін жағ дайлары тым ауырлары реанимацияғ а, қ алғ андары мамандандырылғ ан бө лімдерге жатқ ызылады. Егер де сырқ ат диагнозы толық анық талмаса, онда оны санитарлық тазалаудан ө ткізген соң уақ ытша (2-3 кү нде) қ абылдау бө лмесіне жатқ ызып, алдын-ала тексереді. Алдын ала тексерудің нә тижесінде зә рінен, қ анынан, рентген суреттерінен, ультрадыбыспен тексеруден кү дікті бір нә рсе тапса, онда оны мамандандырылғ ан басқ а бө лімге ауыстырады. Ауру тарихының бірінші бетіне сырқ ат қ андай санитарлық -гигиеналық ө ң деуден ө ткенін жә не оны мамандандырылғ ан бө лімге қ алай жө нелту (ө з аяғ ымен жү ргізіп пе, зембілге жатқ ызып па, қ ол арбамен бе, жылжымалы кресломен бе) керек екенін жазып кө рсетуі тиіс.

Баланы ауруханағ а жатқ ызып емдеудің қ ажеті болса, дә рігерлік кө мек кө рсетіліп болғ аннан кейін, ата-анасына не істеу керек екенін толық тү сіндіріп, қ олына сырқ аттық диагнозы жазылғ ан анық тама беріп ү йіне жібереді. Анық тамағ а жауапты хирургтың қ олы қ ойылып, кө мек кө рсеткен кү ні мен сағ аты белгіленеді.

Баланы кім жә не қ андай диагнозбен жібергені, келіп тү скен уақ ыты мен ү йіне жіберілген уақ ыты, қ ойылғ ан диагнозы, қ андай кө мек кө рсетілгені, қ олына берілген қ ұ жаты туралы мә ліметтер арнайы журналғ а қ ысқ аша жазылады.

Келіп тү скен баланың бойынан жұ қ палы кесел табылса, оны жұ қ палы ауруларды емдейтін ауруханағ а жібереді. Ал оның жү ріп ө ткен жә не жатқ ан бө лмелерін ұ стағ ан бұ йымдарын зарарсыздандыраты. Содан соң баланың тұ ратын ауданындағ ы емханағ а телефон шалып жедел хабарлама жібереді.

Қ абылдау бө лімшесінде сырқ атты тексеру жә не емдеу барысында кезекші дә рігер мен мейірбикеш бірін-бірі тү сінісіп, бірлесе жұ мыс істегендері дұ рыс. Дә рігер нұ сқ ауларын мейіркеш ә рі тез, ә рі бұ лжытпай орындауы керек, онысыз іс оң ғ а баспайды. Мейіркеш дә рігердің тек кө мекшісі ғ ана емес ақ ылшысы да. Сондық тан дә рігер не істесе де ә рдайым мейіркешпен ақ ылдасып отырғ ан жө н. Сыртқ атты емдеу барысында ө ркө кіректікке, менмендікке, бә рін білімдікке салынуғ а болмайды. Кейбір тә жірибелі мейіркештер сырқ атқ а дә рігерден артық кө мек кө рсетіп, ем қ олдана алады. Аса бір қ ысылтаяң сә ттерде тә жірибелі мейіркештер ақ ылы қ ұ нды болады. Дә рігердің мейіркешке қ ожаң дап, ә кірең деп, айқ айлап, зекіп, ұ рсып жұ мсауғ а қ ақ ысы жоқ. Олар да маман иелері екенін, сырқ ат кө зінше адамдық намыстарына тиіп, кемсітетіндей сын-ескертпелер айтуғ а, қ орлауғ а болмайды. Ақ ылмен, парасаттылық пен, сыйластық пен жұ мыс істегенге ешнә рсе жетпейді. Сонда ғ ана дә рігердің де, мейіркештің де ең бегі жанып, сырқ атқ а ем қ онуы мү мкін. Егер мейіркеш пен дә рігер арасында кикілжің болса, оның зардабы алдымен сырқ атқ а тиеді. Мейіркештің атқ аратын жұ мысы ә ртү рлі сырқ аттар келіп, кетіп сапырылысып жатқ ан бө лімінде ө з жұ мысына аса мұ қ ият болғ аны абзал. Сол себепті ол ө зі атқ аратын істі дұ рыс жоспарлап, ә уелі ең қ ажетті жұ мыстарды бітіріп, сонан соң барып қ алғ андарын атқ арғ аны жө н. Тү сінбей қ алғ ан нә рселері болса дә рігерден сұ рап алуғ а ұ ялмау керек. Ө зінің кезекшілік уақ ыты біткенде қ абылдау бө лімшесі мейіркеші аурухананың анық тама ү стеліндегі кітабына бір тә улікте сыртқ аттардың аты-жө нін тіркеп жә не арнайы журналғ а промедол, атропин тә різді ә сері кү шті дә рілердің қ аншасын жұ мсағ анын мұ қ ият жазып кетуі қ ажет. Қ абылдау бө лімшесінде мейіркеші жоспарлы тү рде жатқ ызылатын сырқ атқ а арналғ ан ө тініш журналын жә не ауруханағ а тү скен балалар мен ү сті-басынан бит-сірке тапқ ан науқ астардың аты-жө нін тіркейтін журналды да ө зі жү ргізуі тиіс.

Ауруханағ а жоспарлы тү рде келіп тү сетін науқ ас балаларды қ абылдау кезінде, қ абылдау бө лмесінде қ ызмет істейтін дә рігерлер мен мейіркештер дайындап алып келген медициналық қ ұ жаттарына кө ң іл аударады. Олардың қ олында мынандай қ ұ жаттар болуғ а тиіс:

1) баланың десаулығ ы туралы мә ліметтер жазылғ ан кө шірме;

2) хирургтың диагнозын кө рсеткен жолдама;

3) жү регінің жұ мысын тексерген электрокардиограммасының қ ортындысы;

4) тісінде, қ ұ лағ ында жә не тамағ ында созылмалы кеселдің жоқ тығ ы туралы тұ жырым жазылғ ан тіс дә рігері (стомотолог) мен тамақ дә рігерінің (оторинолорингологтың) анық тамасы;

5) қ анның толық анализі (қ ызыл жә не ақ қ ан тү йіршіктері эшж – эритроциттердің шө гу жылдамдығ ы, тромбоциттері мен қ анының ұ ю уақ ыты туралы мә ліметтер жазылу керек);

6) зә рінің анализі;

7) нә жісінде гельминттердің жұ мыртқ алары жоқ деген анық тама;

8) нә жісінен жұ қ палы ішек ауруларының микробтары себілген жоқ деген анық тама;

9) 21 кү ннің ішінде ү йінде, бала-бақ шада жә не мектебінде жұ қ палы аурулармен ауырғ ан балалармен араласқ ан жоқ деген анық тама (эпидемиологиялық қ оршауы туралы мә лімет).

Бір ескеретін мә селе қ ан мен зә р анализдерінің нә тижесі 10 кү ннен, эпид қ оршауы мен нә жісінің себуі 3 кү ннен аспауы керек.

Ал шұ ғ ыл кө мекті қ ажет етіп тү скен науқ астардың эпидемиологиялық қ оршауы туралы мә ліметін сол кү ні, немесе ертесінде сырқ аттық мекен-жайы орналасқ ан жерде тіркелген емханасына телефон шалу арқ ылы аймақ тық педиатрынан анық тап алады.

Сыртқ атты санитарлық ө ң деуден ө ткізу. Санитарлық ө ң деуден ө ткізетін бө лмеде жуындыруғ а, киіндіруге дизенфекция жасауғ а қ ажетті терімен қ апталғ ан медициналық тө сек, ү стел, кебеже, 2-3 орындық, медициналық жә не іш киімдер салынғ ан шкафтар болады. Ә ртү рлі размердегі ауыстырылып киетін іш киімдердің кө п болғ аны дұ рыс. Ә р балағ а жуынуғ а сабын жә не денесін ысқ ылап жуатын жө ке беріледі. Сонымен бірге ол жерде екі кә стрө л тұ руы керек: біреуінде таза, екіншісіне пайдаланғ ан жө келер салынады. Оларды ажыратуғ а оң ай болу ү шін: “таза жө келер” жә не “ұ сталғ ан жө келер” деп сыртына жазып қ ояды. Пайдаланғ ан жө келерді 15 минут қ айнатып тазартуғ а болады. Сондай-ақ бұ л бө лмеде: шаш алатын машинка, ұ стара-қ айшы, қ алайы тарақ, жамылғ ыш, лупа, бө лменің жә не шарадағ ы судың температурасын ө лшейтін екі термомерт, сырқ атты тың дайтын фонедоскоп, жү зім мен мү сә тір спирті, баланың жұ тқ ыншағ ының сілекейін сү ртіп алып микрофлорасын тексеру ү шін басына зарарсызданғ ан мақ та оралғ ан шыны таяқ шасы бар пробиркалар, қ ысқ аш, астау, шара жә не тү бек болуғ а тиіс. Сол сияқ ты зарарсыздандыру мен дезинсекцияғ а қ ажетті қ ұ рғ ақ хлорлы ә кпен, хлорлы ә ктің ерітіндісі жә не хлорамин болады.

Медицина қ ызметкерлері қ олдарын зарарсыздандыру ү шін қ ол жуғ ыштың ү стіне 0, 2 процентті хлорамин ерітіндісі қ ұ йылғ ан резең ке тү тікшесі бар Эсмарк тостағ анын іліп қ ояды. Кіре берістегі табалдырық тың екі жағ ына еденге хлораминнің 0, 5 процентті ерітіндісіне малынғ ан саң ылаулы резең ке тө сеніш тө селеді.

Бө лменің ішін тазалауғ а қ ажет аяқ пен басқ ышын басқ анда қ ақ пағ ы ашылатын шелек, қ алақ, шараны жуатын тү рпі немесе жө ке, ескі шү беректер болады. Бұ л заттар 0, 5 проценттік хлорамин ерітіндісі қ ұ йылғ ан сыртында белгісі бар ыдыста сақ талады.

Санитарлық ө ң деуден ө ткізер алдында баланы шешіндіріп, шашын, денесін жә не киімдерінің тігістерін тексеріп шығ арады. Баланың басынан бит немесе сірке табылса, оның шашын тақ ырлап ұ старамен қ ырып тастағ ан жө н. Денесі жарақ аттанып, миы шайқ алып аяқ -қ олының сү йектері сынып, тү кен жә не халі ө те нашар науқ асты шарағ а жатқ ызып шомылдыруғ а болмайды. Операцияғ а баратын сырқ атты да шомылдырмайды, оларды жартылай санитарлық ө ң деуден ө ткізіп, себілдің астында жуындырса да жетеді.

Сыртқ атты шарағ а салып шомылдыру ү шін, оны жылы суғ а алдын ала ернеуінен су асып тө гілмейтін етіп толтырады.

Гигиеналық шарадағ ы судың жылулығ ы 34º - 39º С болу керек. Науқ ас бала суғ а 15-30 минуттен артық тү спейді, оны мейіркеш қ адағ алап отырады. Қ ажет болса ө зі шомылдырады. Еш уақ ытты сырқ ат баланың ө зін жеке қ алдыруғ а болмайды. Мейіркеш оғ ан басын, денесін, ә сіресе шабын, қ олтық тарын, саусақ тарының арасын ысқ ылап жууғ а кө мектеседі. Сонымен бірге жү рек соғ ысын бақ ылап отыруғ а тиіс. Содан соң аурухананың іш киімдерін ауыстырып кигізеді. Кейінгі жылдары ауруханаларда балаларғ а ү йінен киіп келген киімдерімен жү руге де рұ қ сат беріліп жү р.

Гигиеналық шарағ а тү суге болмайтын сыртқ ат денесін жылы суғ а малынғ ан жұ мсақ ысқ ышпен ысқ ылап сү ртеді, ол ү шін баланың астына клеенка тө сеп, суғ а немесе сабын кө піршігіне малынғ ан жұ мсақ шү берек ысқ ышпен денесін ә сіресе қ олтығ ын, шабын ысқ ылайды, сонан соң денесін сү лгімен сү ртіп, қ ұ рғ атып, суық тап қ алмау ү шін тездетіп кө рпемен орайды да, киімдерін кигізеді.

Ауруханағ а тү скен баланы антропометрикалық тексеруден ө ткізеді, ол науқ ас бойын, оның жеке мү шелерін ө лшеу арқ ылы баланың жетілуін анық тау болып табылады. Ауруы асқ ынып, халі нашарласа, баланың кү ннен-кү нге салмағ ы кеміп, азая бастайды, сондық тан емделіп жатқ ан бала ауруханадан шығ ып кеткенше, аптасына бір рет жә не бір уақ ытта таң ертең дә ретханағ а кіріп шық қ ан соң, салмағ ын ө лшеп отырғ ан дұ рыс.

Қ абылдау бө лімшесінен науқ асты операция жасайтын бө лмеге немесе мамандандырылғ ан бө лімдерге оның жағ дайына қ арай, мейіркеш алып барады. Жас нә рестелерді қ олына кө теріп, ал ересек балаларды зембілге немесе қ оларбағ а жатқ ызып немесе ө зі жү ретін креслоғ а отырғ ызып, жағ дайы кө терсе қ олынан жетектеп апарады. Сырқ аттарды емделетін бө лімдеріне дейін алып бару ү шін, қ абылдау бө лімшесінде қ оларбалардың кө рпе-тө сеніштері жеткілікті мө лшерде болуы керек..

Жағ дайы ауыр сырқ аттары зембілден тө секке немесе қ атқ ыл тө секке ауыстырып жатқ ызуды жә не керісінше салу амалдарын орта жә не тө менгі буын медицина қ ызметткерлері білулері қ ажет. Жас баланы бір адамның ө зі-ақ қ олымын кө теріп жатқ ыза алады. Ересек баланы екі адам кө тереді. Біреуі екі кеудесінен, екіншісі белі мен аяғ ынан ұ тап, екеулеп кө теріп ауыстырады.

Апарғ ан бө лімше мейіркеші сырқ атты қ арсы алып, қ абылдап, санитарлық ө ң деуден қ алай ө ткенін тексеріп, оның ауру тарихымен танысады

5.Науқ астарды бө лімшеге тасымалдау

Науқ асты бө лімшеде Науқ астарды бө лімшеге тасымалдау. Науқ асты қ арағ ан дә рігердің ұ йғ арымы бойынша науқ ас бө лімшеге бақ ылаушы мейірбике кү тіп алады, онымен жә не оның сырқ атнамасымен танысады, оғ ан палатаны, санитарлық жә не басқ а бө лмелерді кө рсетеді, бө лімше тә ртібі туралы айтады. Содан кейін мейірбике тү скен науқ ас туралы дә рігерге баяндайды жә не сырқ атнаманы береді. Науқ астың жағ дайына байланысты дә рігер оны бірден немесе аралау кезінде қ арайды, қ осымша тағ айындаулар жасайды.

Ө здігінен жү ре алмайтын науқ астарды бө лімшеге зембілмен тасымалдайды. Ә лсіреген науқ астарды, мү гедектерді, кейбір егде жә не кә рі адамдарды кебінесе арнайы кресло-каталкамен (абайлап, қ атты селкілдетпей); ауыр науқ астарды каталкамен немесе зембілмен тасымалдайды. Науқ ас жатқ ызылғ ан зембілді екі немесе тө рт адам кө теруге болады, олар қ ысқ а адыммен қ атарласпай жү рулері қ ажет. Сатымен кө терілгенде науқ асты басын алдығ а, тө мен тү скенде аяқ тарын алдығ а қ аратып кетереді, екі жағ дайда да зембілдің аяқ жағ ы сә л жоғ ары ұ сталынады. Зембілді кө теруді жең ілдету ү шін кейде арнайы санитарлық лямкалар қ олданылады. Науқ асты қ олмен тасымалдауды жә не оны ауыстырып жатқ ызуды бір, екі немесе тө рт адам жү ргізуі мү мкін. Егер науқ асты бір адам тасымалдаса, онда ол бір қ олымен науқ астың кеудесін жауырын дең гейшінде ұ стайды, ал екінші қ олын сандарының астына жібереді, бұ л кезде науқ ас кө терушінің мойнынан қ ұ шақ тайды.

Науқ асты зембілмен тө секке ауыстырып жатқ ызу ептілікті жә не байыптылық ты қ ажет етеді. Бұ ны 2-3 медицина қ ызметкері жү ргізеді. Ауыстыру ың ғ айлы болу ү шін зембілді тө секке тура бұ рыштап, қ арама-қ арсы, жалғ астырып, тигізе кояды. Зембілді тесекке тигізіп қ ойып ауыстыру науқ астан белгілі бір кү ш тү сіруді қ ажет етеді, сондық тан бұ л ә діс кө бінесе қ олданылмайды. Егер де техникалық себептермен зембілдің мұ ндай орналасуы мү мкін болмаса, онда зембілді тө секке қ арама-карсы қ ояды, қ ызметкерлер бұ л кезде зембіл мен тө сектің арасында бірінен сон бірі немесе тіпті болмағ ан жағ дайда оғ ан жанаса тұ рады. Науқ асты тө секке жатқ ызар алдында тө сектің дайындығ ын, барлық кү тімге қ ажетті заттардың бар екендігін тексереді. Науқ асқ а қ осымша ауырсыну сезімін тудырмай тасымалдау жә не ауыстырып жатқ ызу белгілі бір ептілікті жә не тә жірибелікті талап етеді

Сырқ атты бө лімшеге бірнеше жолдармен тасымалдауғ а болады. Тасымалдау тү рін дә рігер шешеді. Жалпы жағ дайы қ анағ аттанаралық сырқ атты палатағ а медициналық қ ызметкерлер шығ арып салады. Кейбір жағ дайларда сырқ атты бө лімшеге дейін кресло – каталкада сырғ ытып апарғ ан жө н. Ауыр науқ астарды бө лімшеге арнайы қ аталкалар мен зембілдермен тасымалдайды. Ә рбір каталка таза жаймамен жабылып, кө рпемен тө селуі тиіс. Жайманы ә рбір сырқ аттан кейін ауыстыру керек. Кө рпені желдетіп алады, ал жұ қ палы аурулардан кейін зарарсыздайды. Лифті жоқ жерде ауыр науқ асты 2 немесе 4 адам зембілмен кө теріп шығ арады. Зембілдің артқ ы жағ ын сә л кө теріп, сырқ аттың басын алдына қ аратып алып жү реді. Тү серде сырқ ат жатқ ан зембілдің аяқ жағ ын кө теріп алдымен шығ арады. Кө птеген ауруханалар арнайы тасымалдау қ ұ ралымен қ амтамасыз етілген, сырқ атты қ абылдау бө лімшесінен қ ашық тұ рғ ан корпусқ а арнайы қ ұ ралдармен жеткізеді. Қ азіргі кезде тежеуіші бар кресло – каталкалар қ олданылып жү р.

Қ озғ алуғ а болмайтын ауыр науқ астарды, зембілден тө секке абайлап, ережелерді сақ тай отырып, жылжытып жатқ ызады: зембілдің аяқ жақ шетін кереуеттің бас жағ ына қ ою қ ажет. Егер палата тар болса, зембілді кереуетке паралель етіп қ ояды да, медициналық қ ызметкерлер зембілмен кереует арасында ауруғ а бетін беріп тұ рады. Ың ғ айсыз артық қ имылдар жасамау ү шін зембілді кереуетке қ алай дұ рыс келтіру керегін алдын ала ойластырғ ан жө н.

Зембілмен тасымалдау

Медицина қ ызметкерлері зембілмен тасымалдағ анда мына ережелерді сақ тауы керек.

1. Науқ асты кө теріп салғ анда бір қ алыппен жә не бір кезде кө лденең

ұ стап жатқ ызып салады.

2. Тасушылар зембілді шайқ алтпай, тербелітпей, бұ рылыстарда ақ ырын

бұ рылып, аяқ тарын бірдей алып жү рулері керек.

3. Баспалдақ пен кө терілгенде аяқ жағ ын кө теріп жә не тегістікте зембілдің бас жағ ымен алғ а жү реді, ал баспалдақ пен тө мен тү скенде аяқ жағ ымен алғ а жә не аяқ жағ ын кө теріп жү реді.

4. Арт жағ ында келе жатқ ан медицина қ ызметкері науқ астың жағ дайын

бақ ылайды.

5. Егер тасушылардың біреуі шаршаса, ол жө нінде міндетті тү рде айтуы

керек.

6. Зембілге науқ асты салғ анда немесе тө секке ауыстырғ анда ү ш

адамның болғ аны дұ рыс.