Артериалды пульс

Жү рек-қ ан тамыры жү йесінің аурулары қ азіргі кезде неғ ұ рлым кең таралғ ан ішкі ағ залар патологиясы болып табылады жә не халық тың ө лім-жітімінің себептері ішінде бірінші орын алады. Бұ л қ ан айналымы ағ залары ауруларының алдын алудың, диагностикасынын жә не емінің жаң а ә дістерін ізденуді қ ажет етеді. Кейінгі кезде кардиология саласында қ ұ рал-сайманды зерттеу тә сілдерінің қ атары анағ ұ рлым артты (ЭКГ мен АҚ - ды тә уліктік тіркеу, ЭхоКГ, доплерЭхоКГ жә не т.б.), бірақ науқ астың гемодинамикасының жағ дайы туралы қ ұ нды мә ліметті беретін қ арапайым зерттеу ә дістері де (тамыр соғ уын анық тау, АК ө лшеу жә не т.б.) ө з маң ыздылық тарын толық сақ тауда. негізгі

Артериялық тамыр соғ уы, зерттеу тә сілі, оның сипаттамалары

Тамыр соғ уы дегеніміз жү рек жұ мысы кезінде (систола мен диастолада) қ ан тамырларының қ анғ а толуының ө згеруіне байланысты олардың кабырғ аларының оқ тын-оқ тын тербелуі. Диагностикалық мақ сатта тамыр соғ уын (артериялық) ә ртү рлі артерияларда анық тайды:

- ұ йқ ы артериясында (m.stenocleidomastoideus бұ лшық етінің алдың ғ ы қ ырында, оның ұ зындығ ының ортасына таман), зерттеуді ө те абайлап жү ргізген жө н, ө йткені ұ йкы артериясы (a.carotis) бай рефлоксогендік аймақ болып табылады жә не жү ректің жиырылуы жиілігінің рефлекторлы баяулау қ аупі бар;

- самай артериясында;

- ұ ршық;

- бұ ғ ана асты;

- иық;

- кә рілгілік жә не т.б.

Тамыр соғ уын кө бінесе кә рі жілік артериясында анық тайды (исрифериялық тамыр соғ уы), ө йткені ол беткей орналасқ ан жә не оны кә рі жіліктің біз тә різдес ө сіндісі мен кә рі жілік бұ лшық еті сің ірінің арасында жақ сы сипап табуғ а болады. Даму кемістіктері, тарылу, кә рі жілік, иық немесе бұ ғ ана асты артерияларының сырттан жаншылуы кезінде оң жә не сол қ олда тамыр соғ уы ә ртү рлі болуы мү мкін, мұ ндай кездерде тамыр соғ уын зерттеу жаксы анық талатын қ олда жү ргізіледі.

Артериялық тамыр соғ уының мынандай касиеттерін аныктайды:

1.Ырғ ағ ы - бірінен сон бірі ө тетін тамыр соғ уы толқ ындарының реттілігін бағ алайды. Егер олардың аралығ ы тең болса, онда ырғ ағ ы дұ рыс (ырғ ақ ты), ал егер ә ртү рлі болса - дұ рыс емес (ырғ ақ сыз-аритмиялық) деп саналады. Мерцательді аритмияда («жү рек сандырағ ы») жү ректің жиырылу жиілігі тамыр соғ уы толкындарынан кө бірек болуы мү мкін. Мұ ндай кезде тамыр соғ у тапшылығ ы деп анық тайды да оны санайды.

2. Жиілігі - тамыр соғ у толқ ындарының бір минуттағ ы саны. Қ алыпты жағ дайда тамыр соғ у жиілігі минутына 60 - 90 аралығ ында тербеледі, бірақ жынысқ а, жас мө лшеріне, ауа мен дененің температурасына, физикалық кү ш тү су дең гейіне байланысты кө п ө згеруі мү мкін. Неғ ұ рлым жиі тамыр соғ уы кұ рсақ ішіндегі кезең де болады. 25 -60 жаста тамыр соғ уы салыстырмалы тұ рақ ты болып қ алады. Ә йел адамдарда ер адамдарғ а қ арағ анда тамыр соғ уы жиірек; спортшылар меп жаттық қ ан адамдарда, сондай-ақ егде адамдарда тамыр соғ уы сиректеу, Тамыр соғ уы тік тұ рғ анда, физикалық кү ш тү скенде, дене температурасы кө терілгенде жиілейді. Тамыр соғ уның 60-тан тө мен сиреуі -брадикардия, ал 90-нан жоғ ары жиілеуі - тахикардия деп аталады.

3.Тамыр соғ уының толуы артериядағ ы канның кө лемімен анық талады, жә не жү ректің жиырылу келеміне байланысты болады. Жақ сы толғ анда тамыр соғ у толкыны жоғ ары, жақ сы анық талады (тамыр соғ уы толык), нашар толғ анда - ә лсіз, білінер-білінбес (тамыр соғ уы бос). Білінер-білінбес, элсіз тамыр соғ уы тамырдың білінбей соғ уы - жіп тә різдес- деп аталады. Мұ ндай тамыр соғ уы анық талса, мейірбике дереу дә рігерге хабарлауы керек.

4.Тамырдың қ атты соғ уы тамырдың соғ у тербелісінің таралуын тү гел тоқ татуғ а қ ажетті кү шпен анық талады. Жоғ ары АҚ -да тамыр қ атты соғ ады, ал тө мен АҚ -да - жұ мсақ болады.

5. Тамыр соғ уынын биіктігі мен кө лемі артерия қ абырғ асының тербелу амплитудасына байланысты болады. Жү ректің жиырылу кө лемі артқ анда жә не тамыр қ абырғ асы серпілгіштігі тө мендегенде тамыр соғ уы биік жә не ү лкен, ал жү ректің қ ан шығ ару мө лшерінің тө мендеуі, шок, коллапс кезінде - тө мен жэне ә лсіз болады.

6.Тамыр соғ у жылдамдығ ы немесе тү рі артерия кө лемінің ө згеру жылдамдығ ымен анық талады. Артерияның тез кө теріліп, тү суі жылдам тамыр соғ уына (қ олқ а жетіспеушілігінде), ал ақ ырын кө теріліп, тү суі -баяу тамыр соғ уына тә н (қ олқ аның тарылуында).

Тамыр соғ уын зерттеу деректерін мейірбике температуралық парақ қ а енгізеді (кызыл нү ктелермен белгілейді).

Артериялық қ ысым, оны ө лшеу тә сілі.

Артериялық гипертензия, гипертониялық криз, артериялық гипотония туралы тү снік.

Жү ректің жұ мысы кезінде артерия жү йесінде тү зілетін қ ысым артериялық қ ысым деп аталады. Жү рек жү -мысының фазасына байланысты қ ысым систолалық (САҚ), яғ ни жү ректің сол жақ қ арыншасы жиырылғ аннан кейін-ақ артерия жү йесінде пайда болады (тамыр соғ у толқ ынының ең жоғ ары кө терілуіне сә йкес келеді), жә не диастола кезінде артерияларда олардың серпілгіштігінің арқ асында сақ талатын диастолалық (ДАҚ) болады (тамыр соғ у толқ ынының тү суіне сә йкес келеді). САҚ мен ДАҚ мө лшерлерінің арасындағ ы айырмашылық пульс қ ысымы деп аталады.

АҚ жү ректің кан шығ ару мө лшеріне, жалпы перифериялық тамыр кедергісіне, жү ректің жиырылу жиілігіне байланысты. АҚ - ды ө лшеу сау адамдардың, сондай-ақ науқ астардың гемодинамикасының жағ дайын бақ ылаудағ ы манызды тә сіл болып табылады.

АҚ -ды ө лшеуді тіке жә не тіке емес тә сілдермен жү ргізуге болады. Тіке тә сіл - бұ л манометрдің датчигін қ ан тамыр жү йесіне енгізу. Бұ л тә сіл ірі тамырлардағ ы немесе жү ректің қ уыстарындағ ы қ ысымды анық тау мақ сатында катетрлеу кезінде қ олданылады. Ә деттегі тә жірибеде АҚ -ды 1905 жылы орыс хирургы Н.С. Коротковпен ұ сынылғ ан тіке емес аускультативті тә сілмен сфигмоманометрді (тонометрді) қ олдану арқ ылы ө лшейді. Сфигмоманометр манжетпен жә не алмұ рт тә різдес резең ке баллонмен біріктірілген сынаптық немесе кө бінесе серіппелі манометрден тұ рады. Ауанын манжетке енуі манжеттегі қ ысымды сақ тап жә не жайлап тү сіруге мү мкіндік беретін арнайы тетікпен реттелінеді. АҚ миллиметрлік бө лімдері бар циферблатгың қ озғ алатын тіліне берілетін серіппенің кедергі кү шімен ө лшенеді.

АҚ -ның мө лшерін мейірбике температуралық паракқ а қ ызыл тү сті бағ аналар тү рінде АҚ шкаласына сә йкес белгілейді.АҚ -ды ә діспен ө лшеуге болады. Бұ л ә діс АҚ кө рсеткіштерінен басқ а тамыр қ абырғ асының жағ дайын, тамырдың серпілгіштігін, қ ан айналымының жылдамдығ ын бағ алауғ а мү мкіндік береді. Сигналды компьютерлік ө ң дегенде жү ректің жиырылу кө лемі (ЖК), минө ттік кө лемі (МК), жалпы перифериялық тамыр кедергісінің (ЖПТК) мө лшері жә не олардың бір-біріне сә йкестігі есептелінеді.

- Ү лкен адамның систолалық АҚ - ның қ алыпты дең гейі 100-ден 139 мм.с.б. дейін тербеледі, диастолалық - 60-тан 89 мм.с.б. дейін.

- 140/90 мм.с.б. дең гейінен бастап жә не одан жоғ ары АҚ жоғ ары (артериялық гипертензия немесе артериялык гипотония), 100/60 мм.с.б. аз АҚ тө мен деп саналады (артериялық гипотензия). АҚ -ның кү рт кө терілуі гипертониялық криз деп аталады. АҚ -ның тез кө терілуінен басқ а ол қ атты бас ауруымен, бас айналуымен, лоқ сумен жә не қ ұ сумен кө рінеді.

18 жастан жоғ ары адамдардағ ы АҚ дең гейінің жіктелуі (артериялық гипертензия бойынша ВОЗ, МОАГ, ЛЧС VI жә не Ресейдің ұ лттық ұ сыныстарына сә йкес, 2001) мына кестеде берілген.

АҚ дең гейлерінің жіктелуі

АҚ категориясы САҚ ДАҚ