Басқа патогенді вибриондар.

Vіbrіo parahaemolytіcus - галофилді вибрион; Жапон елінде кө птеген жедел диареялар қ оздырғ ыштары болып тіркелген. Осындай жағ дайлар Оң тү стік-Шығ ыс Азия, Африка, Латын Америка елдерінде жә не туристер арасында диареяның 20% қ оздырып отыр. Инфекцияның негізгі жұ қ тыру кө зі - тең із ө сімдіктері мен жә ндіктерден дайындалғ ан тағ амдар, ұ зақ уақ ыт жылы жерде тұ рып қ алғ андық тан жә не дайындау технологиясын бұ зғ андық тан. Сирек таралады - пісірілмеген моллюск пен балық тардан жә не тағ амдарғ а тең із суы шашырағ ан жағ дайда. Қ оздырғ ышта энтерит тудыратын энтеротоксині бар. Клиникалық кө ріністер жұ қ тырылғ андардың 50% байқ алады: қ атты іш ауруы, сулы кө п мө лшерде диарея жұ қ тырылғ аннан кейін 24 сағ атта дамиды. Ауру ө здігімен жазылады, қ айтадан инфицирленуі тіркелмеген. Қ атерлі жағ дайлары тек балалар мен кә рілер арасында кездеседі. Диагностикасы Vіbrіo cholerae тудырғ ан тырысқ ақ тай, ТСВS-агарғ а егу (сахарозаны ферменттемейді, сондық тан колониялар оливкі-жасыл кө к тү сте) жә не орнитинді утилизациялайды.

Vіbrіo vulnіfіcus Тихоокеан мен Атлантика жағ алауларында микробтық ценозы қ ұ рамына кіреді, моллюскалар (устрица, мидияларда, гребешоктарда ж.т.б.) қ оздырғ ышты таратады. Қ оздырғ ыш ерекшелігі септицемия жә не ірің ді қ абыну процестерін тудыра алады. Септицемия кө бінесе моллюск қ олданғ анда дамиды, клиникасы терінің буллезді бұ зылыстарымен сипатталады. Ауру кө бінесе иммунитеті тө мен адамдарда, бауыры, бү йрегі ауыратын адамдарда жә не қ антты диабет ауруы бар науқ астарда жиі кездеседі. Аурудың 50%-і қ атерлі жағ дайғ а ә келеді. Жаралы инфекциялар ластанғ ан тең із суымен байланысты; женіл тү рден ауыр тү рі газды гангрена секілді ө теді. Vіbrіo vulnіfіcus тудырғ анаурудың ауырлығ ы қ оздырғ ыштың патогенді дә режесі мен организмнің тө зімділігіне байланысты. Патогенді факторлары - капсула - бактерияны фагоциттер шабуылынан қ орғ айды, фер-менттер комплексі (цитотоксин-гемолизин, эластаза, коллагеназа фосфолипаза). Ауру цитохроматоз жә не бауыр циррозы бар науқ астарда ө те ауыр тү рде ө теді (фагоциттер дефектісі басым жә не бактериялар қ ан айналымына тү скен). Диагностикасы жоғ арыда аталғ андай ө ткізіледі. ТСВS-агарда колониялары сарғ ыш тү сте, себебі сахарозаны ыдыратады жә не лактозаны 50% ыдыратады. Емдеу ү шін интенсивті антимикробты терапия жү ргізу керек - гентамицин, тетрациклин, левомицетин. Қ ауіпті топтарғ а кіретін адамдарғ а пісірілмеген тең із ө німдерін жеуге болмайды жә не тең із суғ а шомылуына тыйым салу керек.

Микроаэрофилді грам(-) таяқ шалар (Campylobacter жә не

Helіcobacter туыстастық тары)

Campylobacter туыстастығ ы 1909ж қ ойлар арасында инфекциялық тү сік кезінде ыдырағ ан эмбрионынан табылғ ан (C.fetus). Қ азір 13 тү рі анық талғ ан - спираль тә різді S- ә ріп секілді имектелген, “шағ ала қ анатына” ұ қ сас бактериялар, орташа мө лшері - 0.5-5-0.2-0.8 мкм, бір немесе кө п рет оралғ ан, ұ зындығ ы 8 мкм. 48-72 сағ ат ө сірген кезде пішіні кокка тә різді. Қ озғ алғ ыш, оралып жылжиды, талшық тары бір немесе екі шетінде орналасады (талшық тың ұ зындығ ы 2-3 есе бактерия денесінен ұ зын). Спора тү збейді; хемоорганотрофтар, негізгі зат алмасу метаболизмі тыныстық. Кө мірсуларды ыдыратпайды, қ ышқ ылды жә не нейтралді ө німдер бө лмейді. Адамғ а патогенді тү рлері капнофилдер (СО2 10-15%) жә не микроаэрофилдер (О2 21%), ал кей тү рлері, мысалы C.fetus анаэробты жағ дайда тіршілік ете алады. Микроаэрофилді жағ дайда тіршілік ету ү шін кей тү рлерге Н+ иондары мен фумараттар қ ажет (аэробты жағ дай жасау керек). Грам(-), анилин бояуларын қ иын қ абылдағ андық тан, Циль бойынша карбол фуксинімен боялады. Негізгі ө кілі - C.fetus, туыстастық та адамғ а жә не жануарларғ а патогенді тү рлері бар - кампилобактериоз ауруын тудырады. Кампилобактерияларды негізінен несеп-жыныс мү шелерінен, ішектен жә не ауыз қ уысынан тапқ ан. Медициналық маң ызы бар тү рі - C.jejunі, жақ ын уақ ытта анық талғ ан.

Campylobacter jejunі тобы (C.jejunі, C.colі, C.larі). Лабораторияда бө лу қ орытындысының эффективтілігі - температура, ортаның газдық қ ұ рамы жә не қ оректік заттың сапасы.

Дақ ылдық қ асиеттері. Оптималді ө сіру температурасы 420С, рН 7.0-7.2; микроаэрофилді жағ дай жасау ү шін анаэростаттың ауасының қ ұ рамы 75% газдық ертінді болу керек (90% азот пен 10% СО2) немесе анаэростатқ а шам жарығ ын қ ою керек.

- Кампилобактериялар тасымалдауда жойылып кетуі мү мкін, сондық тан материалды бірден консерванты бар ортағ а егеді (тиогликолді сорпа немесе сілтілі пептонды су) жә не 40С сақ тайды.

- таза ө сіндісін алу ү шін фильтрация ә дісі қ олданылады. Ә дістің негізгі ерекшелігі фильтратты селективті емес ортағ а егуі (мысалы, қ анды агар немесе шоколадты агар). Бактерияларды жылдам бө лу ү шін селективті орталарғ а егеді - Скирбоу, Бутцлер немесе Престон орталарына.

Тығ ыз қ оректік орталарында 2 типті колониялар тү зеді - ылғ ал кілегейлі “жайылмалы” сұ р тү сті колониялар шеттері бұ дыр (ө те ұ сақ конденсат тамшыларына ұ қ сас болуы мү мкін) немесе ұ сақ дискретті жылтыр дө ң ес колониялар мө лшері 1-2 мм.

Жартылай сү йық жә не сұ йық қ оректік орта бетінде аспан кө к-сү р тү сті қ абық ша пайда болады.

Биохимиялық қ асиеттері. Кампилобактериялар кө мірсуларды ферменттемейді, қ ышқ ыл немесе нейтралді ө німдерді бө лмейді; нитратты редуцирлейді; Н2S тү зеді, сү тті ірітпейді, гемолитикалық активтілігі жоқ. Ө сіру ү шін сары су қ ажет етпейді, энергия кө зі аминқ ышқ ылдары немесе цикл Кребстің ортанғ ы ө німдері; Фогес-проскауэр реакциясы жә не метилен қ ызылмен қ оятын сынама қ орытындысы теріс; желатина мен мочевинаны гидролиздемейді; оксидаза(+); пигмент тү збейді.

Campylobacter jejunі мен C.colі дифференцияциясын экспресс-тест гиппуратпен жү ргізіледі (жана бө лінген C.jejunі тестте оң нә тиже береді).

Campylobacter jejunі мен C.larі дифференцияциясын налидикс қ ышқ ылына сезімталдығ ын анық тайтын тест бойынша жү ргізіледі (бірінші тү рі - сезімтал, ал екінші тү рі - тө зімді).

Антигендік қ ұ рылысы - кү рделі, ә сіресе термолабилді антигендер қ ұ рамы. Маң ызды беткейлік Аг ЛПС (О-Аг) жә не қ ышқ ылғ а сезімтал белоктық фракцияларынан қ ұ ралғ ан, серотиптелінеді. Жалпы энтеробактерийлерде кездесетін антигені жоқ. Талшық тық Н-Аг табылғ ан.

О-Аг кампилобактерлердің иммунологиялық ерекшелігін айқ ындайды, тура емес гемагглютинация реакциясында байқ алады.

Жақ ын арада белоктық талшық тық Н-Аг табылғ ан.

Аурудың патогенезі кампилобактерлердің адгезивтік жә не инвазивтік белсенділігімен сипатталады. Ө т жолдарында қ арқ ынды кө бейіп, ашы ішекте таралады.

Шырышты қ абатқ а бактерия беткейіндегі арнайы адгезиндермен жабысады; ерекшелігі - кампилобактерлер кілегейлі шырыштан ө тіп эпителий бойына орналасады (шырышты кілегейде 30 мин тіршілік ете алады) себебі талшық тар - негізгі адгезия факторы.

Кампилобактерлер эпителиалді клеткалар мембранасынан тез ө те алады, инвазия нә тижесі - науқ астың нә жісінде қ ан мен кілегей болады.

Кампилобактерлердің аш ішегіне колонизациялауы шырышты қ абаттарда қ абыну процесі мен ісіну пайда болады; базалді мембранада полиморфты лейкоциттер, лимфоциттер жә не плазматикалық клеткалары бар инфильтрат дамиды. Эндоскопия жасағ анда шырышты қ абаттың ісінуімен гиперплазиясы, эрозия, бір-бірімен бірігіп, аш жә не тоқ ішекте жаралар пайда болғ анын кө руге болады.

Зақ ымдау патогенезінде маң ызды роль алатындар термолабилді жә не термостабилді энтеротоксиндер. Энтеротоксині эшерихиялардың диареегенді жә не тырысқ ақ вибрионның термолабилді токсиндеріне ұ қ сас (клетка ішіндегі цАМФ дең гейн кү шейтеді). Термостабилді энтеротоксин (эндотоксин) кампилобактерлер жойылғ ан кезде шығ ады, ә сері барлық энтеробактерийлердің эндотоксин ә серіне ұ қ сас. Тірі жә не ө лі микроорганизмді тышқ андарғ а енгізгенде, олар ө леді.

Аурудың ауырлығ ы бір жағ ынан макроорганизмнің иммундық жү йесінің жағ дайына байланысты. Қ ауіпті топтар қ атарына балалар (2 жасқ а дейінгілер), кариялар, иммунодефициттері бар науқ астар, стероидтар мен цитостатиктер қ олданатын науқ астар жатқ ызылады.

Клиникалық кө ріністері. Негізгі кө рінісі - энтероколит; инкубациялық кезең і - 2-5 тә улік, 10 тә улікке дейін болуы мү мкін. Кө птеген науқ астарда жедел колит симптомдары дамиды; ректороманоскопия қ орытындысы - шырышты қ абаттың ісінуі, гиперемиясы, қ абырғ асы жұ қ арғ ан. Гомосексуалистер арасында кампилобактериозды проктит дамиды.

Ө те ауыр жағ дайларда дегидратация белгілері мен іштің қ атты ауруы байқ алады - жедел перитонит. Сирек жедел кампилобактерлі менингит болуы мү мкін. Соң ғ ы жылдардағ ы мә ліметтер бойынша, Campylobacter jejunі Гийена-Барре синдромын тудыратыны анық талғ ан - жедел бірінші реттік идиопатиялық полирадикулоневрит - аутоиммунды реакциялар - моторлы ганглийлердің нейрондары кампилобактерлердің ЛПС олигоқ анттарымен қ иылыса байланысады. Келесі асқ ынуы - реактивті артрит 2% науқ астарда аурудың басталуынан 1-2 аптадан соң дамиды

Зоонозды инфекция қ оздырғ ыштары.Бруцеллез, оба, сібір жарасы, туляремия.Аурадың патогенезіне байланысты микробиологиялық диагностикасының негң здерң.Емдеу принцептері жә не алдын-алуы.

Зооноздар —табиғ и жағ дайларда адам жә не жануар ү шін жалпы болып табылатын инфекциялар. Медициналық ә дебиетте зооноздар – адамның инфекцияның резервуарымен кӛ зі ретінде ә ртү рлі ү й жә не жабайы сү тқ оректілер мен қ ұ стар болып табылатын жұ қ палы жә не инвазиялы аурулар тобы. Олар қ оздырғ ыштың биологиялық тү р ретінде ө мір сү руін қ амтамасыз етеді.

Зооноздар – этиологиясы бойынша: бактериялды, вирусты, прионды болып бө лінеді.

Бактериялды:

• бруцеллѐ з

• оба

• туляремия

• кампилобактериоз

• лептоспироз

• сальмонеллѐ з

• сібір тү йнемес

і • риккетсиоздар

• хламидиоздар

• боррелиозда

Вирусты:

• геморрагиялық қ ызбалар

• қ ұ тыру

Прионды;

• скрептер

• губка тә різді

• энцефалопатия

Эпидемиологиялық мақ саттарда зооноздарды қ оздырғ ыштардың ү й, сонымен қ атар синантропты жә не жабайы жануарлар арасында айналып жү ру қ абілеттілігіне қ арай бӛ лу дұ рыс болып саналады.

Қ оздырғ ыш резервуары жабайы жануарлар болып келсе, ол ауруларды – табиғ и-ошақ тық деп атайды.

Туляремия

Туляреми я – тулярин микробтары арқ ылы пайда болатын табиғ и-ошақ ты зооноздық жіті жұ қ палы ауру.

Ү й жануарларының ішінде ауру кӛ здері болуы мү мкін жануарлар: қ ой-ешкі, ірі қ ара малдары, шошқ а. Ауруды таратушы болып қ ан соратын жә ндіктер: маса, кене, сона, бү рге болуы мү мкін.

Жұ ғ у жолдары: Адамдар бұ л дертті ауырғ ан кеміргіштерден, шала пісірілген ет тағ амдарынан, залалданғ ан суды пайдаланғ анда, жә ндіктер шақ қ анда, ауадағ ы ауру қ оздырғ ыштарымен тыныс алу арқ ылы жұ қ тыруы мү мкін. ž Сонымен қ атар, су тышқ андарының, ондатра мен қ оян секілді аң дардың терісін сойып ӛ ң деген кезде туляремияны жұ қ тырып алуғ а болады.