Автоматтандыру схемасы

Технологиялық процесстердің автоматты жү йесінің сипаттамасын жә не қ ұ рылымын анық тайтын, олардың автоматика қ ұ рылғ ыларымен жә не аспаптарымен, оның ішінде есептеу техникасының қ ұ рылғ ыларымен жабдық талуын анық тайтын негізгі техникалық қ ұ жатты автоматтандырылғ ан схема деп атаймыз.

Автоматтандырылғ ан схеманы ө ң деу технологиялық процесстерді талдауғ а, олардың объектілерінің статикалық жә не динамикалық сипаттамасын игеруге, яғ ни негізгі басқ арылатын жә не бақ ыланатын параметрлерді дұ рыс таң дауғ а, олардың ө згеру диапазонын жә не жұ мыстық белгіленуін қ оюғ а, қ озу ә серінің сипаттамасын анық тауғ а жә не басқ ару ә серін таң дауғ а ә келеді.

Автоматтандырылғ ан схеманың дайын тү рі технологиялық жабдық тардың, коммуникациялардың, технолгиялық жабдық тар жә не автоматика элементтерінің арасындағ ы байланысты, автоматика қ ұ рылғ ылары мен аспаптарының шартты белгілері арқ ылы берілетін схемалық тү рдегі сызбаны кө рсетеді. Автоматтандырылғ ан схема стандарттқ а сә йкес орындалады.

Автоматтандырылғ ан объектінің технологиялық схемасы схеманың жоғ арғ ы жағ ында, жобаның технологиялық бө лігінде схемағ а сә йкес қ абылданғ ан тұ тас сызық тармен кө рсетіледі. Технологиялық схема солдан оң ғ а қ арай тармақ талуы керек.

Технологиялық жабдық тар жә не қ ұ бырлар автоматтандырылғ ан схемада, олардың автоматика қ ұ рылғ ылары мен аспаптарының арасындағ ы байланысты кө рсететіндей қ арапайым тү рде келтіріледі.

Автоматтандырылғ ан схемада технологиялық қ ұ бырлар оның ішіндегі ортағ а байланысты келесі тү рде кө рсетіледі: су –1-, бу –2-, ауа –3-, азот –4-, кө міртек –5-, май –14- жә не т.б.

Ортаның нақ ты сипаттамасын кө рсету ү шін цифрлық белгіленуге ә ріптік индекс қ осылады, мысалы: ыстық су –1-, қ анық қ ан бу –2н жә не т.б.

Сұ йық ағ ынның бағ ытын белгілеу ү шін, ал газ (бу) ү шін белгілері қ олданылады.

Қ ұ бырлардың қ иылысқ ан жеріне нү кте қ ойылады, ал егер нү кте болмаса онда қ ұ бырлардың қ иылыспағ анын кө рсетеді. Мұ ндай автоматика қ ұ рылғ ыларына ұ лғ аю термометрлері, термопара, пирометр датчиктері, ротаметр, газдың жә не сұ йық тың шығ ынын ө лшеуіштер, индуктивті шығ ын датчиктері, дең гей ө лшеуіштер, радиоактивтілік, тығ ыздық датчиктері жә не басқ а да орындау механизмдері, реттеу органдары жатады.

Технологиялық схеманың тө менгі жағ ында келтірілген кесте автоматтандырылғ ан схеманы кө рсетеді. Кесте технологиялық схемада орналасқ ан қ ұ рылғ ыларғ а байланысты бө лінеді: орнындағ ы аспаптар, басқ ару шиті, пульт, центрдегі щит т.б. Ретіне қ арай олардың ішіне технологиялық схемағ а сә йкес диаметрі 1, 5-2 мм дө нгелек блоктар сызылады. Блоктың ішіне сә йкес аспаптар шартты белгілері арқ ылы кө рсетіледі.

Автоматтандырылғ ан схемада автоамтика қ ұ рылғ влары мен аспаптарының арасындағ ы байланыс сызығ ы, ондағ ы қ ұ бырлар мен ө ткізгіштер санынан тә уелсіз жің ішке тұ тас сызық тармен кө рсетіледі. Автоматика қ ұ рылғ ылары мен аспаптары кө п келтірілген кү рделі объектілер ү шін тұ тас байланыс сызық тарын кө рсетуде схеманы оқ у қ иынғ а тү сетіндіктен, байланыс сызық тарын ү зуге болады. Бірақ ү зілген байланыс сызық тарының екі жағ ын да араб цифрымен номерлеу керек.

Автоматика қ ұ рылғ ылары мен аспаптарының позициялық белгіленуі араб цифры жә не жолдық ә ріптен (орыс алфабитімен) тұ рады, олар функционалдық топтың номері болып табылады. Мысалы, суретте кө рсетілген 5а, 5б, 5в шығ ынды реттеу аспаптарының белгіленуі, РІ 3 жә не 4 қ ысым ө лшеу, ал ТІ 2 температура ө лшу аспаптары болып табылады.

Автоматтандыру схемасында кө рсетілетін электр аппаратттар (электрө лшеу қ ұ рылғ ылары, сигнал лампалары, табло, дыбыс, қ оң ырау, басқ ару кілті, кнопка., магнитті қ осқ ыш т.б) принципиальді электр схемасында қ абылданғ ан ә ріптік-цифрлық белгіленулер арқ ылы кө рсетіледі. Суретте щиттегі электр лампасы HL1 жә не HL2 арқ ылы белгіленгенжә не ол кестенің ең тө менгі жағ ында кө рсетіледі.

Сурет 12.1 Автоматтандырылғ ан схема