Дәріс №3. Маркетингтік орта

1.Макроорта дең гейі

2.Микроорта дең гейі

3.Кә сіпорындағ ы маркетингтті ұ йымдастыру

Тақ ырып бойынша басты тү сініктер: Маркетингттік орта, макроорта, микроорта, демографиялық орта, экономикалық орта, табиғ и орта, ғ ылыми-техникалық орта, саяси орта, мә дени орта, жеткізушілер, маркетингтік делдалдар, сауда делдалдары, клиенттер, бә секелесушілер

1 Макроорта дең гейі

Макроортаны микроортағ а ық пал ететiн ә леуметтiк саладан гө рi кең, демографиялық, экономикалық, табиғ и, техникалық, саяси жә не мә дени сипаттағ ы факторлар сияқ ты кү штер.

Фирманың қ ызмет ету макрортасының негiзгi факторлары.

Фирма жә не оның жеткiзушiлерi, маркетингтiк делдалдары, бә секелесушiлерi жә не қ атынастық аудиториялары, жаң а мү мкiндiктер беретiн, немесе жаң а ө ндiретiн кү штердiң анағ ұ рлым кең макроортасына ә рекет етедi. Осы кү штер – «бақ ылауғ а кө нбейтiн» факторлар болып табылады. Фирма оларды назарынан тыс қ алдырмай, жауап қ айтарып отыруы тиiс. Макроорта алты негiзгi кү штерден қ ұ ралады:

1. Демографиялық орта. Демография – халық тың саны, тығ ыздығ ы жә не т.б. бойынша зерттейтiн ғ ылым. Маркетингiмен айналысушылар ү шiн демографиялык орта аса маң ызды мә селе, ө йткенi нарық тар адамдардан қ ұ ралады.

2. Экономикалық орта. Адамдардың ө зiмен бiрге олардың сатып алуғ а қ абiлеттiлiгi ү лкен маң ызғ а ие болады. Сатып алуғ а қ абiлеттiлiктiң жалпы дең гейi табыс, бағ а, жинақ қ аражаты жә не несие алу жең iлдiгiне байланысты. Экономикалық қ ұ лдырау, жұ мыссыздық, несие алу қ ұ нының ө суi сатып алуғ а қ абiлеттiлiгiне кү ш ә серiн тигiзедi.

3. Табиғ и орта. Шикiзаттың кейбiр тү рлерiнiң тапшылығ ы. Ауа мен су табиғ и ресурстардың таусылмас тү рi болып кө рiнгенiмен, қ оршағ ан ортаны қ орғ аушылар келешекте оларғ а да қ ауiп тө нуi мү мкiн деп саналады. Орман, азық -тү лiк сияқ ты қ айта жаң арып отыратын ресурстарды пайдалану назар аударуды талап етедi. Қ уатт ың қ ымбаттылығ ы. Келешекте экономикалық дамуды қ амтамасыз етудегi ең кү рделi проблема табиғ и ресурстардың орны толмайтын тү рi – мұ наймен байланысты. Дү ние жү зiндегi ө неркә сiп дамығ ан жетекшi елдердiң экономикасы мұ найдың жеткiзiлiмiмен тiкелей байланысты, осы қ уат тасушының экономика тұ рғ ысынан тиiмдi алмастырушысы табылмай, дү ниежү зiлiк саясат пен экономикада мұ най жетекшi рө л атқ аратын болады.

4. Қ оршағ ан ортаның ластануы. Адамның ө неркә сiптiк қ ызметi табиғ и ортағ а зиянын тигiзiп отырады. Жұ ртшылық тың осығ ан алаң дауы болып жатқ ан оқ иғ аларды тез сезетiн фирмаларғ а жақ сы маркетингiлiк мү мкiндiктердi ашады. Мемлекеттiң табиғ и ресурстарды тиiмдi пайдалану жә не ұ дайы ө ндiру процесiне араласуы. Маркетинг қ ызметiнiң басшылары қ оршағ ан ортағ а зиян келтiрмей фирмағ а қ ажет табиғ и ресурстарды алып отыруы ү шiн осы ө зектi мә селелердi ү немi назарында ұ стауы қ ажет.

5. Ғ ылыми-техникалық орта. Адам тағ дырын шешетiн драмалы кү штердiң бiрi – қ олданбалы техника ғ ылымы. Ғ ылыми-техникалық кешенге деген кө зқ арас екi тү рлi амалды, оның ғ ажайып жетiстiктерi таң дандырады немесе ө рескел қ ателiктерi, залалдары ойғ а батырады. Нарық қ ызметкерлерi ғ ылыми-техникалық процесс шең берiндегi жетекшi тенденцияларғ а ү немi назар аударғ аны жө н. Шексiз мү мкiндiктердiң пайда болуы. Бү гiнгi таң да ғ алымдар бiздiң тауарларымыз бен ө ндiрiс процестерiн тү бегейлi ө згерiсте алатын жаң а технологияларды ә зiрлеу ү стiнде. Осындай қ ызық ты ә зiрлемелер ә сiресе биотехнология, электроника, роботтық техника, материалтану саласында жү ргізiлiп жатыр.

6. ГЗЖ қ аржы бө лу. Ғ ылыми зерттеу жұ мыстарына авиациялық жә не зымыран-ғ арыш ө неркә сiбi; электротехника ө неркә сiбi; химиялық ө неркә сiп; машина жасау; автокө лiк ө неркә сiбi сияқ ты салалар кө п қ аржы жұ мсайды. Бар тауарларды шағ ын мө лшерде жетiлдiруге кө п кө ң iл бө лiнуi, ірi жаң алық енгiзiп, тә уекелдiлiкке барғ анша, кө птеген компаниялар бар тауарларын аздап жетiлдiрумен айналысады. Кө бi қ аржыны басекелесушiлерiнiң тауарларын кө шiру жә не олардың сипаттамасын елеусiз жетiлдiру iсiне жұ мсайды. Зерттеу жұ мыстарының кө бiне шабуыл сипаты емес, қ орғ ану сипаты тә н.

Тауарлардың сапасы мен кауiпсiздiгi ү шiн мемлекеттiк бақ ылаудың кү шеюi.

Жұ ртшылық қ а ұ сынылып отырғ ан жаң а тауар қ ауiпсiз екендiгiн бiлу қ ажет. Мемлекеттiк мекемелер тауарларды зерттеп тексередi. Жә не қ ауiпсiздігін сатуғ а тыйым салады. Азық -тү лiк, дә рi-дә рмек жә не косметика ө нiмдерiнiң сапасын бақ ылау жө нiндегi басқ арма жаң адан шығ арылатын дә рi-дә рмектi тексеру туралы толық нұ сқ аулық шығ арады, бұ л ө неркә сiптiк зерттеу жү ргiзу шығ ынын едә уiр ө сiрiп, жаң а препарат шығ ару туралы ойдың пайда болуы мен оны нарық қ а шығ ару арасындағ ы уақ ытты екi есеге дерлiк ұ лғ айтты (бес жылдан тоғ ыз жылғ а дейiн). Тамақ жә не автокө лік ө неркә сiбi, киiм жә не электр аспаптарын ө ндiру, қ ұ рылыс сияқ ты салаларда тауардың қ ауiпсiздiгi мен зиянсыздығ ына деген талап қ ойылады. Нарық қ ызметкерлерi осы талаптарды жете бiлуi тиiс.

Ғ ылыми-техникалық прогресс табиғ атқ а, адамның жеке ө мірiне араласу қ аупi бар, адамның жаратылысына қ ауптi деушiлер қ арсы ә рекет етедi. Ә р тү рлi топтар атом электростанцияларын, биiк ү йлер, ұ лттық парктерде, атракциондар салуғ а қ арсылығ ын бiлдiредi.

Нарық қ ызметкерлерiне ғ ылыми-техникалық ортада болып жатқ ан ө згерiстерден, жаң а техника мен технологияны адам мұ қ тажын қ анағ аттандыру қ ызметiне қ алай қ озғ ау болатынынан хабардар болуы тиiс. Оларғ а техника ғ ылымдары мамандарымен тығ ыз байланыста ең бек етiп, ғ алымдарды нарық қ а бағ ытталғ ан зерттеулер жү ргiзуге ынталандыру қ ажет. Олар кез келген жаң а тауар туралы алушылар ү шiн зиян, олардың сенiмсiздiгiн туғ ызып, қ арсы ә рекетке мә жбү рлейтiн жағ ымсыз тұ старын алдын ала бiлiп отыруы тиiс.