Р маркетингінің қалыптасуы мен даму келешегі

Қ азақ стандағ ы маркетингтід қ алыптасу ү дерісін сипаттай келе, оның ө ндірісті жоспарлау, сү рапысты зерттеу жә не болжау сиякты элементтері ә кімшілдік-жоспарлы экономи-када да қ олданылғ анын атап ө ту керек. Маркетингке деген қ ызығ ушылық, ынта-ық ылас 70-жылдары пайда болды, алғ ашында оның кагидалары кә сіпорындардың сыртқ ы эко-номикалық қ ызметінде пайдаланылды, ол отандык ө німнін шетелдік нарық тарғ а шығ уына жол ашты.

Қ азақ станда маркетинг ғ ылым бағ ыты, шаруашылық қ ызмет аумағ ы жә не ө ндірістік ө ткізу қ ызметін басқ ару жү йесі ретінде республиканың нарық тық қ атынастарғ а ө туінен бастап қ алыптасты. 1991 жылдан бастап кә сіпорын-дар мен ү йымдарда маркетинг бө лімдері ашылды, оғ ан мар­кетолог мамандардың қ ызметі енгізіле бастады. Республика Президенті Н. Назарбаев 1994 жылы «Бү гінде басшылық қ а кә сіпорынды ү тымды жү мысқ а алып шығ атын бағ дарламасы бар, маркетингті жә не ә ндірісті жаң ғ ыртып, жетшдіруге кар-жы табу жолын білетін адамдар келуі тиіс»деп атап етті

Бірінші кезең шамамен 1991 жылы дами бас гады, огаи кө птеген кә сіпорындардьщ коммерциялық жә не ө ткізуге бағ ытталғ ан ә рекет пен маркетингтің жекелеген элементтері мен қ ағ идаларын пайдалану тә н болды. Бұ л кезең де кә сіп-орындар ө зінің ө ндірістік мү мкіндіктеріне қ арай бейімделді, сондық тан да маркетингтің ө ндірісті басқ арудағ ы ролі косалқ ы ғ ана еді.

Ө ндірістің ө суіне жә не де маркетингтің жү йелі тә сілдерін пайдалануғ а кедергі фактор - тү тынушылардың тө лем қ абілеттілігінің темендеуі деп белгіленді. Халық тү ты-натын тауарлар негізінен орташа тө лем қ абілеті бар сатып алушыларғ а бейімделеді. Сатып алушы сү ранысына тә уелділік ө ндіріс шығ ындарын азайтуғ а жә не соғ ан орай бағ аны тү сіруге можбү рлейді.

Маркетинг кө птеген кә сіпорындардың қ ызметін басқ ару жү йесі ретінде қ азір ә лі қ алыптасу кезең інде. Маркетинггік тү жырымдаманы негізге алып қ абылдағ ан компанияларда ол мақ сатты іс-ә рекет ретінде дамиды жә не жетіледі. Бү л не-гізінен шетелдік компаниялар, БК жә не нарық қ а бейімделген кә сіпорындар.

2000 жылдан бастап маркетинг дамуының екінші кезең і басталады, оғ ан кептеген отандық кә сіпорындардың марке-тингке бейімделуі тэн. Нарық тағ ы бә секенің, эсіресе оның бағ алық емес тэсілдерінің шиеленісуіне байланысты, марке-тингтік кұ ралдардың қ адірін саналы тү рде жете ұ ғ ынып, пай­далану қ ажеттілігі пайда бола бастады. Маркетинг нашар да-мығ ан кэсіпорындар негізінен ө з ө німдерін ө ткізу проблема-ларымен айналысады жэне маркетингтің ролін жете бағ ала-май отыр. «Маркетинг тұ жырымдамасын кэсіпорын басшы-лығ ының негізін қ алаушы ретінде қ абылдадың ыздар ма?» леген сауалғ а «ФудМастер», «Филип Моррис», «Рахат», «PRG Bottlers» (Пепси), «Ә сем-Ай» компанияларының мар­кетинг бө лімінің басшылары оң жауап берді. Оларда марке­тинг жү йесі қ алыптасқ ан жә не олар ендІ жетілдіру багытында дамып келеді.

«Алматы шайы», «Қ арағ анды конфеттері», «Бахус», «Қ ант орталығ ы» жә не «Баян сү лу» компанияларының мар­кетинг мамандары, олардьщ басшылары бү л тү жырымдаманы ә лі толық мақ ұ лдамағ ан. Міне сондық тан осы компаниялар-дағ ы ө ткізу немесе тауарлық тужырымдамағ а бейімделген маркетинг қ алыптасу кезең інде. Кептеген жағ дайда мү ндай тә сіл басшының маркетинга тү сінбеуінен, оны тү жырымда-ма жә не ойлау бейнесі ретінде қ абылдау ү шін жагдайлардың жоқ тығ ынан болып тұ р.

Ө зін -ө зі бақ ылау сұ рақ тары:

1. Тауар немесе қ ызмет мысалында маркетингіні басқ ару процесінің негізгі кезең дерін кө рсетің із.

2. Маркетинг бө лімдерін қ ұ рғ анда ұ йымдастырудың қ ай тү рі жиі қ олданылады? Оның қ асиеттері қ андай?

3. Маркетинг кешені деген не?

Ұ сынылатын ә дебиеттер: