Биология

Ғ ылыми-жаратылыстану жү йесінде «Биология» ә лемнің ғ ылыми-жаратылыстану сипатын қ алыптастыруда, оның қ оршағ ан ортадағ ы орнын адамның танып-білуінде, оның тұ лғ алық қ асиеттері мен азаматтық кө зқ арасын қ алыптастыруда тү йінді рө л атқ арады.

Биология пә нін оқ ытудың мақ саты – табиғ ат заң дылық тары мен адамның табиғ атпен тиімді қ арым-қ атынасы туралы білім негіздерін қ алыптастыру, оқ ушылардың функционалдық сауаттылығ ын жә не шығ армалық қ абілеттерін дамыту.

Осы мақ сатқ а қ ол жеткізу келесі міндеттерді шешу арқ ылы қ амтамасыз етіледі:

- оқ ушылардың органикалық табиғ атты оқ ып білуге деген танымдық қ ызығ ушылығ ын дамыту; органикалық ә лемнің біртұ тас бейнесі туралы тү сінік қ алыптастыру; оқ ушылардың тірі табиғ ат пен ө мірлік қ ұ былыстардың, себеп-салдар байланыстарының заң дылық тары туралы білімін жү йелі мең геруі; оқ ушылардың биология аясындағ ы танымдық тә сілдерді мең геруі;

- оқ ушылардың ғ ылыми-жаратылыстану жү йесіндегі басқ а пә ндердің мазмұ нымен кіріктіру арқ ылы білімдерін қ алыптастыру;

- оқ ушылардың функционалдық сауаттылығ ын, табиғ атты ү немді пайдалану жә не қ орғ ау, медицина, ауыл шаруашылығ ы, биотехнология аумағ ында ең бек ету дағ дыларын қ алыптастыру;

- зерттеу дағ дыларын, шығ армашылық қ абілеттерін дамыту, сыни тұ рғ ысынан ойлау, ө здігінен іздену жә не ақ паратты терең талдау дағ дыларын қ алыптастыру;

- биологияның гуманистік рө лін, оның тұ рақ ты дамудағ ы, жасыл экономиканы жү зеге асырудағ ы маң ыздылығ ын, адамзаттың экологиялық, ауыл-шаруашылық тық, ө ндірістік, энергетикалық проблемаларын шешудегі рө лін ашып кө рсету;

- тұ лғ аны табиғ атты сү юге тә рбиелеу, олардың патриоттық сезімдері мен азаматтық кө зқ арастарын қ алыптастыру.

6-9-сыныптарда «Биология» пә нін оқ ыту орта мектептерге арналғ ан оқ у бағ дарламасына сә йкес (Қ Р Білім жә не ғ ылым министрінің 2013 жылғ ы 3 сә уірдегі №115 бұ йрығ ымен бекітілген) жү ргізілуі тиіс. Практикалық жә не лабораториялық жұ мыстарғ а, функционалдық сауаттылық пен шығ армашылық қ абілеттерін қ алыптастыру мақ сатында, ә сіресе, ғ ылыми жобаларғ а ерекше кө ң іл бө лу қ ажет.

6-сыныпта биологияны оқ удың ерекшелігі «Ө сімдіктер» бө лімін оқ ып білу болып табылады. Оқ у материалы «Ө сімдіктер» дү ниесінің маң ызы жә не Жер бетіндегі ө сімдіктер ә лемінің кө птү рлілігі, ө сімдіктердің табиғ аттағ ы жә не адам ө міріндегі маң ызы, олардың жасушалық қ ұ рылысы туралы тү сініктер қ алыптастыруғ а бағ ытталғ ан. Оқ ушылар ауылшаруашылығ ы ө сімдіктерінің кө птү рлілігімен, олардың экологияғ а ә серімен, сонымен қ атар ө сімдіктердің жү йелеуімен жә не жер бетіндегі органикалық дү ниенің кө птү рлілігімен – вирустар, бактериялар, саң ырауқ ұ лақ тар, қ ыналармен танысады. Оқ у материалын игеру барысында ө сімдіктерді зерттеу бойынша бақ ылау жә не практикалық, зертханалық жұ мыстар жү ргізу арқ ылы оқ ушылардың зияткерлік, шығ армашылық қ абілеттері дамиды.

Биологиялық танымдылық тың теориясын, заң дары мен заң дылық тарын, тү сініктерін, ғ ылыми жә не логикалық ә дістерін мең герген, салауатты ө мір салты, экожү йелер мен тү рлердің кө птү рлілігін қ орғ ау, сақ тау туралы білімдерін тиімді пайдалана білетін жеке тұ лғ аны дайындау жә не тә рбиелеуді жетілдіру кө зделеді.

7-сыныпта биологияны оқ удың ерекшелігі жануарлар дү ниесін, жануарлардың кө птү рлілігі, олардың Жер бетінде таралуы; жануарлардың қ ұ рылысы жә не жү йеленуі; табиғ аттағ ы жә не адам ө міріндегі жануарлардың маң ызы оқ ылатын «Жануарлар» бө лімін оқ ып білу болып табылады. Оқ ушылар жабайы жә не ү й жануарларын, олардың табиғ аттағ ы ө зара байланысын, жануарлардың табиғ и бірлестіктердегі орны мен рө лін оқ ып біледі. Жануарлар тіршілігінің адамғ а тә уелділігін анық тайды. Жануарларғ а жағ ымсыз жә не жағ ымды қ амқ орлық жасаумен, жануарлар ә лемін қ орғ аумен танысады. Қ азақ стан табиғ атының ерекшеліктеріне сә йкес нақ ты жануар тү рлеріне байланысты ақ парат қ арастырылады. Оқ ушылар сонымен қ атар ө здерінің теориялық білімдерін практикада жә не зертханалық жұ мыстар орындауда пайдалана алады.

8-сыныпта биологияны оқ удың ерекшелігі «Адам жә не оның денсаулығ ы» бө лімін оқ ып білу болып табылады. Алдымен ұ лпа жасушасының, мү шелер жә не мү шелер жү йесінің, тұ тас организмнің қ ұ рылысы туралы білімдерді қ амтитын жалпы мә селелер қ арастырылады, одан кейін организм қ ызметінің жү йкелік жә не гуморальдық реттелуі оқ ылады. Адамның биологиясын барлық қ ырынан қ арап зерттеу анатомия, морфология, физиология, адам гигиенасы, салыстырмалы цитология жә не гистология арқ ылы жү зеге асырылады.

Оқ ушылар қ оршағ ан ортада жә не адамның тіршілігінде жү ріп жатқ ан заң дылық тар мен процесстер (зат жә не энергия алмасу, онтогенез) туралы білімді мең геру, кү рделі емес тә жірибе-эксперименттік мә селелер шешу; салауатты ө мір салты тү сінігін мең геру, оқ ығ ан материалына талдау жасап, жіктеп, кесте қ ұ рып, сызбанұ сқ алар қ ұ растырып ү йрену; ақ паратпен жұ мыс істеудің тү рлі тә сілдерін оқ ып ү йрену, алғ ашқ ы медициналық кө мек кө рсету ә дістерін игеру жә не адамның жасушасы, мү шелер жә не мү шелер жү йесі туралы білімдерін қ алыптастыру.

9-сыныпта биологияны оқ удың ерекшелігі «Жалпы биология негіздері» бө лімін оқ ып білу болып табылады. Биологияны оқ ытудың негізі – тірі организмдердің жалпы қ ұ рылымдық ұ станымдарын мең геру, «Жердегі тіршіліктің пайда болуы» туралы тү сінік қ алыптастыру; «эволюция ілімі, генетика жә не селекция негіздері, организмдер мен ортаның арақ атынасы» туралы білім беру, сонымен қ атар тірі организмдердің негізгі қ ұ рам бө ліктері жә не қ асиеттері туралы біліктіліктерін қ алыптастыру, тірі организмдер жасушасының қ ұ рылысы мен қ ызметі, реттелуі жә не гомеостаз, кө бейуі мен дамуы ұ ғ ымдары бойынша Жалпы биология білімдерін оқ ушылар мең гереді.

Биология пә нін оқ ыту арнайы кабинетте, оқ у-кө рнекілік қ ұ ралдар мен жабдық тар, кө рсетілімдік жә не зертханалық аспаптар, ғ аламтор, техникалық оқ ыту қ ұ ралдармен жабдық талғ ан жағ дайда жү зеге асырылады.

Білім берудің негізгі орта дең гейінде оқ ушылардың жеке дамуы жалғ асады, игерген білімдерін табиғ атты тиімді пайдалануғ а жә не табиғ атты қ орғ ауғ а медицина, ауыл шаруашылығ ы, биотехнология салаларында пайдалануы іске асырылады. Оқ ушылар тә жірибе жү зінде салауатты ө мір салты жә не адам гигиенасы бойынша білімдерін пайдаланады; тіршіліктің мә нін ең жоғ арғ ы қ ұ ндылық ретінде тү сінгенін кө рсетеді.

Оқ ушылардың функционалдық сауаттылығ ын қ алыптастыру мақ сатында келесі бағ ыттағ ы жұ мыстарды орындау ұ сынылады:

- оқ ытуды оқ у материалын дидактикалық материалдар мен мультимедиялық ресурстарды пайдаланып игеруге бағ ыттап ұ йымдастыру;

- тү рлі ақ парат кө здерімен: қ осымша оқ у жә не анық тамалық ә дебиеттермен, мә ліметтердің электрондық базасымен ө здігінен жұ мыс істеп ү йренуді дамыту;

- диаграммалар, сызбанұ сқ алар, талдап жинақ талғ ан қ орытынды кестелер қ ұ растырып, оқ у материалын суреттеп, сипаттап, салыстырып, талдап ү йренуді қ алыптастыру;

- оқ ытуды ө мірмен, биологиялық процестермен, экологиялық аспектілермен байланыстыру жә не салауатты ө мір салтын сақ тау;

- зертханалық тә жірибелерді, практикалық жұ мыстарды жә не зерттеу жобаларын, шығ армашылық тапсырмаларды ө здігінен орындауды ұ йымдастыру;

- оқ ыту процесінде аймақ тық қ ұ рамдас бө ліктерді пайдалану, жергілікті флора мен фаунаны сақ тау;

- оқ ушылардың сө здік жә не терминологиялық қ орын байыту ү шін жү йелі жұ мыстар жү ргізу, қ ажетті дә лелдемелер жү ргізу, қ орытынды жә не жалпылама қ орытынды жасау.

Сонымен қ атар, оқ ушылардың ғ ылыми-жаратылыстану сауаттылығ ын дамыту аясында биологиялық білімді ө мірлік тә жірибеде, оқ у жә не оқ удан тыс ә ртү рлі жағ даяттарда қ олдана білу біліктілігін қ алыптастыруғ а бағ ытталғ ан практикалық тапсырмаларды сабақ та пайдалану ұ сынылады. Бұ л тапсырмаларды ә зірлеу жә не сабақ та пайдалану барысында PISA, TIMSS халық аралық салыстырмалы зерттеулерінің тапсырмаларына сү йену қ ажет.

Осы тұ рғ ыда мұ ғ алімдерге кө мекші ретінде «PISA, TIMSS зерттеулерінің тапсырмалары негізінде оқ ушылардың ғ ылыми жаратылыстану сауаттылық тарын дамыту», «Халық аралық зерттеулер тапсырмаларын шығ ару бойынша ә дістемелік ұ сыныстар жә не нұ сқ аулар: халық аралық зерттеулер тапсырмаларын шығ ару бойынша практикум», «PISA-2015 халық аралық зерттеуге дайындық ты ә дістемелік жә не ғ ылыми-ә дістемелік қ амтамасыз ету» ә дістемелік қ ұ ралы ә зірленіп, Академия сайтында орналастырылғ ан (www.nao.kz). Ә дістемелік қ ұ ралда PISA, TIMSS зерттеулерінің тапсырмалары негізінде оқ ушылардың ғ ылыми жаратылыстану сауаттылығ ын дамыту бойынша ә дістемелік ұ сыныстар берілген. Оқ ушылардың білім жетістіктерін зерттеуде қ олданылғ ан тапсырмалардың жә не олардың нұ сқ аларының ү лгілері кө рсетілген.

Ескерту. 6-9-сыныптарда зертханалық жұ мыстар оқ ылатын тақ ырыппен бірге жұ мыс дә птеріне орындалады. Оқ ушылардың зертханалық жұ мысты орындауын бағ алау мұ ғ алімнің шешімі бойынша бағ аланады жә не сынып журналына қ ойылады.

6-сыныптың оқ у материалын оқ ып-ү йрену ү шін 2015 жылы басылып шық қ ан 6-сыныпқ а арналғ ан оқ улық ты пайдалану қ ажет.

7-сыныптың оқ у материалын оқ ып-ү йрену ү шін бірінші жартыжылдық та 6-сыныпқ а арналғ ан 2011 жылғ ы оқ улық тың «Жануарлар» бө лімін, екінші жартыжылдық та 7-сыныпқ а арналғ ан 2012 жылғ ы оқ улық тың «Жануарлар» бө лімін пайдалану қ ажет.

Бұ л биологиялық заң дылық тарды зерттеудің бұ зылғ ан бірізділігін, тү сініктілігін тү зетуге, бағ дарламалық материалдың бірізді жоспарлануын ескере отырып қ арапайым биологиялық ақ иқ аттылық тан кү рделіге ауысуғ а мү мкіндік береді.

Сонымен қ атар заманауи қ оғ амның ақ параттандырылғ ан жағ дайында пә н мұ ғ алімі қ осымша материалдарды (қ осымша эвристикалық ә дебиеттерді, электрондық ресурстарды, арнайы ә дебиеттерді, анық тамаларды жә не ө зінің шығ армашылығ ын) пайдалануы жә не оқ ушылардың пә н бойынша ақ параттарды табу, ө ң деу біліктерін қ алыптастыруы қ ажет.

«Биология» пә ні бойынша оқ у жү ктемесінің кө лемі:

6-сыныпта аптасына 2 сағ ат, барлығ ы 68 сағ ат;

7-сыныпта аптасына 2 сағ ат, барлығ ы 68 сағ ат;

8-сыныпта аптасына 2 сағ ат, барлығ ы 68 сағ ат;

9-сыныпта аптасына 2 сағ ат, барлығ ы 68 сағ ат.

Физика

«Физика» пә нін 7-9-сыныптарда оқ ытудың мақ саты – функционалдық сауаттылық ты дамыту негiзінде оқ ушылардың ғ ылыми дү ниетаным негіздерін, танымдық қ ызығ ушылығ ын, сын тұ рғ ысынан ойлауын, зияткерлік жә не шығ армашылық қ абілетін қ алыптастыру.

Осы мақ сатқ а жету келесі міндеттерді шешу арқ ылы қ амтамасыз етіледi:

- қ азіргі заманғ ы ә лемнің физикалық бейнесінің негізін беретін физикалық қ ұ былыстар, ұ ғ ымдар, заң дылық тар жә не теориялық қ орытынды туралы білімдерді, табиғ аттың ғ ылыми таным ә дістері туралы білімдерді, қ ұ былыстарды бақ ылау, эксперименттік тапсырмаларды орындау, болжау жә не жобалауды жү зеге асыру біліктілігін мең герту;

- физикалық экспериментті орындау дағ дысын, зерттеушілік қ абiлетін, ө мірлік тә жірибеде мә ні бар есептерді шешу ү шін игерген білім жә не білігін қ олдану ү дерісінде танымдық қ ызығ ушылығ ын, зияткерлік жә не шығ армашылық қ абілеттерін дамыту;

- оқ у жә не зерттеу жұ мысына жауапкершілікпен қ арау, қ оршағ ан ортаны қ орғ ау жә не табиғ ат қ ұ ндылық тарын тиімді пайдалану, қ оғ ам жә не адам ө мірінің қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету;

- базалық білім негізінде экономикалық жә не саяси, ә леуметтік, мә дени қ ызметтерге ат салысу дағ дысын тә рбиелеу.

«Физика» пә нін 7-9-сыныптарда оқ ытқ анда Қ азақ стан Республикасы Білім жә не ғ ылым министрінің 2013 жылғ ы 3 сә уірдегі №115 бұ йрығ ымен бекітілген оқ у бағ дарламасындағ ы талаптардың ерекшелiктеріне, яғ ни оқ ушылардың ө здік жұ мыстары практикалық жә не жобалық жұ мыстардың орындалуына назар аударылады. Функционалдық сауаттылық ты жобалық жә не iздену, зерттеушiлік іс-ә рекетті ұ йымдастыру арқ ылы қ алыптастыру ұ сынылады. Жобалық жұ мыстарды орындау ү шiн оқ ушының зерттеу қ ызметiн ұ йымдастыруғ а арналғ ан (7-8-сынып) жұ мыс дә птерiн (С.В. Ударцева, М. Ударцев дайындағ ан) пайдалану керек. Мұ ғ алiм ө зі дайындап қ арапайым физикалық қ ұ ралдарды жасауғ а негізделген практикалық жұ мыстарды қ олдануына болады. Сонымен бірге теориялық мә ліметтерді жә не білім алушылардың практикалық дағ дысын қ алыптастыруғ а уақ ытты тиімді бө лу маң ызды.

7-9-сыныптарғ а арналғ ан «Физика» пә нінің базалық оқ у материалының мазмұ ны оқ ушылардың негізгі игерген білімдерін тә жірибеде кө бірек қ олдануғ а бағ ыттап жә не қ азіргі қ оғ амда ө мірлік жағ даяттарғ а бейімделуге негізделеді.

7- сыныптар ү шін ұ сынылатын жобалық жұ мыстардың тақ ырыбы: «Қ азіргі ә лемдегі нанотехнология»; «Су қ ұ быры»; «Су кө лiгi»; «Ауада ұ шу»; «Ең қ уатты машиналар»; «Тiрi табиғ аттағ ы қ уат жә не жұ мыс».

8-сыныптың оқ у бағ дарламасына енген жаң а тақ ырыптар: «Электр тогының жылулық ә сері», «Электр тогының химиялық ә серi», «Электр тогының магниттік ә сері» В.М. Ударцева жә не С.В. Ударцевтың авторлығ ымен шық қ ан «Физика жә не астрономия» жұ мыс дә птерін қ олданып терең ірек қ арастыруды ұ сынамыз.

8-сыныптар ү шін ұ сынылатын жобалық жұ мыстың тақ ырыбы: «Табиғ аттағ ы жә не техникадағ ы жылу берілу»; «Жылу берудегі конвекцияның орны»; «Жылу қ ұ былысының тірі организмдегі рө лі»; «Суық кездегі адам»; «Жылу қ озғ алтқ ыштарының энергетиканың дамуындағ ы рө лi»; «Жылу қ озғ алтқ ыштары жә не оның адам ө міріндегі маң ызы»; «Жылу машиналары жә не табиғ атты қ орғ ау»; «Жылу машиналарын пайдаланудағ ы экологиялық мә селелер»; «Айдағ ы, Марстағ ы, Шолпандағ ы термодинамикалық жағ дайлар»; «Кө з – оптикалық жү йе»; «Кө здiң кө ру кемістігі жә не олардың тү зету ә дiстері»; «Оптикалық аспаптар».

9-сыныптар ү шін жобалық жұ мыстың тақ ырыбы: «К.Э. Циолковскийдің ғ ылыми ең бектерінің маң ызы»; «Зымырандар»; «Ғ арыш саласының қ азіргі жетістіг»і; «Кү н мен жұ лдыздардың энергиясы»; «Радиактивтi изотоптар»; «Радиактивтi изотоптарды қ олдану»; «адиактивті сә улелерден қ орғ ану».

7-9-сыныпта мұ ғ алiм физика кабинетіндегі оқ у жабдық тары, қ ұ рылғ ылар жә не электрондық оқ у қ ұ ралдарының мү мкіндігіне қ арай ө зі практикалық жә не зертханалық жұ мыстарды, физикалық практикумды таң дауғ а қ ұ қ ығ ы бар. Лабораториялық жұ мыстар мен физикалық практикум жұ мыстарын (зертханалық жұ мыстарғ а арналғ ан дә птерлерде) ө ткізу барысында сыныптың барлық оқ ушыларын бағ алау міндетті болып табылады. Практикалық жұ мыстар ө ткізу барысында (жұ мыс дә птерлерінде) сыныптың барлық оқ ушыларын бағ алау міндетті емес.

TIMSS, PISA халық аралық салыстырмалы зерттеуіне қ атысатын Қ азақ стандық жалпы білім беретін мектеп оқ ушыларының ғ ылыми жаратылыстану сауаттылығ ының нә тижесін жақ сарту жә не физика пә нінен білім сапасын арттыру мақ сатында физика сабағ ында мең герген білім, біліктілігін тә жірибеде жә не кү нделiктi ө мiрде пайдалана білуге негізделген практикағ а бағ дарланғ ан тапсырмаларды пайдалану ұ сынылады.

Бұ л тапсырмаларды ә зiрлеу жә не қ олдану кезінде PISA, TIMSS халық аралық салыстырмалы зерттеулердiң тапсырмаларының жү йесіне негіздеу керек. Осы тұ рғ ыда мұ ғ алімдерге кө мек ретінде «PISA, TIMSS зерттеулерінің тапсырмалары негізінде оқ ушылардың ғ ылыми жаратылыстану сауаттылық тарын дамыту», «PISA-2015 халық аралық зерттеуге дайындық ты ә дістемелік жә не ғ ылыми-ә дістемелік қ амтамасыз ету» ә дістемелік қ ұ ралы ә зірленіп, Академия сайтында орналастырылғ ан (www.nao.kz). Бұ л ә дістемелік қ ұ ралда PISA, TIMSS зерттеулерінің тапсырмалары негізінде оқ ушылардың ғ ылыми жаратылыстану сауаттылығ ын дамыту бойынша ә дістемелік ұ сыныстар берілген. Оқ ушылардың білім жетістіктерін зерттеуде қ олданылғ ан тапсырмалардың ү лгілері кө рсетілген.

«Физика» пә нінен ү й жұ мысы – оқ у ү дерісінің қ ажетті элементтердің бірі. Дұ рыс ұ йымдастырылғ ан жағ дайда ол сабақ кезінде алынғ ан білімді бекітуге жә не терең детуге ық пал етеді.

Ү й жұ мысын ұ йымдастыруда тө мендегілер ескерілуі қ ажет:

1) « Физика» пә нінен ү й жұ мысын тек оқ улық параграфтарын жаттау мен есептерді орындау арқ ылы шектеуге болмайды. Шығ армашылық, эксперименттік сипаттағ ы жә не проблемалық элементтері бар тапсырмаларды кө бірек қ олдану қ ажет;

2) ү й жұ мысына оқ ушыларды ө з іс-ә рекетінің нә тижелерін ө здері талдауғ а бағ ыттайтын элементтерді қ осу қ ажет;

3) мазмұ ны мен орындау формасы бойынша кө птү рлілігімен ерекшеленетін ү й жұ мыстарын қ олдану қ ажет;

4) ү й жұ мысының мазмұ ны мен кө лемін анық тауда оқ ушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты жекелей ерекшеліктерін ескеру қ ажет.

«Физика» пә ні бойынша оқ у жү ктемесінің кө лемі:

7-сыныпта аптасына – 2 сағ ат, оқ у жылында 68 сағ ат;

8-сыныпта аптасына – 2 сағ ат, оқ у жылында 68 сағ ат;

9-сыныпта аптасына – 2 сағ ат, оқ у жылында 68 сағ ат.

Химия

«Химия» оқ у пә ні ретінде оқ ушыларды кү нделікті ө мірге, ө ндірістік іс-ә рекеттерге, білім алуды жалғ астыруғ а, қ оршағ ан ортада мінез-қ ұ лық ережелері тә ртібін ұ стауына қ ажетті химиялық білімдермен қ аруландыруғ а міндетті.

Химиялық білім беруді жү зеге асыруда келесі қ ағ идаларды пайдалану ескерілген:

- химиялық білім беруді ізгілендіру, экоцентрлік білім беруді, оның тә рбиелік жә не ә леуметтендіргіш ә леуетін кү шейту;

- химиялық білім беру мазмұ нының жаратылыстану ғ ылымының басқ а пә ндерімен мазмұ ндық тұ тастығ ы жә не сабақ тастығ ы;

- оқ ытудың ақ параттық -коммуникациялық технологияларын, мультимедиалық жә не сандық білім беру ресурстарын пайдалана отырып, оқ ушылардың шығ армашылық қ абілеттерін, функционалдық сауаттылығ ын жә не ө здігінен білім алу дағ дыларын дамыту;

- білім беруді саралау жә не даралау, бағ дарлы оқ ыту жү йесінде оқ ушылардың ө зіндік білім алу траекторияларын қ алыптастыру;

- химиялық білім беру мазмұ нының практикалық жә не қ олданбалы бағ ыттылығ ын арттыру арқ ылы оқ ушылардың функционалдық сауаттылығ ын дамыту;

- іргелі білімдердің ғ ылымилық, кө рнекілік, қ олжетімділік, жү йелілік дидактикалық қ ағ идаларының практикалық -бейімделген жә не қ олданбалы аспектісімен тиімді арақ атынасын сақ тау.

8-9-сыныптарда химияны оқ ытудың мақ саты қ оршағ ан ә лем туралы химиялық білім жә не ғ ылыми-жаратылыстану тү сініктерінің біртұ тас жү йесін қ алыптастыру, химиялық технология саласында жү йелі-шығ армашылық пен ойлауғ а жә не практикалық қ абілетті, сондай-ақ қ оршағ ан жанды жә не жансыз табиғ атқ а экологиялық -гуманистік кө зқ арасы бар функционалдық сауатты жә не шығ армашыл тұ лғ аны дамыту болып табылады.

Оқ ыту міндеттері:

- ә лемнің химиялық ғ ылыми-жаратылыстану сипатының тү сініктері, заң дары туралы білімді мең геру жә не олардың функцияларын (танымдық, кіріктірілген, тү сіндірмелі, болжамдық) қ олдану;

- заттардың қ ұ рамы, қ ұ рылысы, қ асиеттері жә не қ олданылуы арасындағ ы себеп-салдар байланыстарын оқ ушылардың тү сінуі;

- химиялық терминологияны, химиялық элементтердің таң баларын, заттардың формулаларын сауатты пайдалануды қ алыптастыру;

- заттарды танудың химиялық ә дістерін мең геру;

- заттардың сандық жә не сапалық қ ұ рамын жә не қ асиеттерін оқ ып-ү йрену бойынша химиялық тә жірибелер жү ргізу кезінде қ ауіпсіздік техникасының талаптарын сақ тай отырып, ә мбебап дағ дылары мен зерттеушілік біліктерін дамыту;

- адамзаттың экологиялық, азық -тү ліктік, ө ндірістік, энергетикалық мә селелерін шешуде химияның гуманистік рө лі мен ө скелең мә нін ашып кө рсету;

- ө мірлік жә не экологиялық мә селелерді шешу кезінде білім мен дағ дыны қ олдану арқ ылы функционалдық қ абілеттіліктерін дамыту;

- мультимедиалық сандық білім беру ресурстарын қ олдануда коммуникативті-ақ параттық білік пен дағ дыларын дамыту;

- бұ дан былайғ ы оқ у бағ дарын жауаптылық пен таң дауында негізгі мектеп тү легінің оқ у уә жі мен дайындығ ын қ алыптастыру;

«Химия» пә ні бойынша дамушы білім беру процесі оқ ушылардың қ оршағ ан ә лем туралы базалық ғ ылыми-жаратылыстану білімінің дамуын, қ оғ амның ә леуметтік-экономикалық жаң ғ ыруындағ ы химиялық ғ ылым мен технологияның рө лін тү сінуін жә не оқ у мен практикалық іс-ә рекетте химиялық білімді қ олдану бойынша функционалдық сауаттылығ ын дамытуды, біртұ тас экологиялық -гуманистік дү ниетанымғ а тә рбиелеуді қ амтамасыз етуге негізделген.

Оқ ушылардың функционалдық сауаттылығ ын қ алыптастыруғ а, олардың ө здігінен оқ у-танымдық іс-ә рекеттерін ұ йымдастыруғ а, оқ удағ ы жә не ө мірдегі ә р-тү рлі жағ дайларда алғ ан білімдері мен мең герген іс-ә рекет тә сілдерін пайдалана білу дағ дыларын дамытуғ а ерекше кө ң іл бө лінеді. Осығ ан байланысты зертханалық жә не практикалық жұ мыстарды, химиялық эксперименттерді жү ргізу, ғ ылыми жобаларды орындау оқ ушылардың жаң а білім алуларына, танымдық мә селелерді шешуде жә не практикалық дағ дыларғ а ие болуда, химияны оқ ыту уә жін дамытуда кең інен қ олданылуы тиіс. Оқ ушылардың дербестігін, белсенділігін, ой ө рісін жә не практикалық дағ дыларын, олардың химияғ а қ ызығ ушылық тарын дамытатын оқ ытудың проблемалық -ізденушілік, интерактивтік, коммуникативтік, ойын ә дістерін, жобалау ә дістерін қ олдану ұ сынылады. Ө здігінен орындалғ ан оқ ушылардың жобаларын таныстыру, оқ у жетістіктерін ә рбір тоқ сан аяғ ында бағ алау тү рі ретінде ө ткізіп тұ ру ұ сынылады.

Химия пә нінен білім беру ү рдісін ұ йымдастыруда тө мендегі ә дістемелік амалдарды қ олданғ ан тиімді:

- оқ ытудың жү йелі-іс-ә рекеттік, практикалық -бейімделген амалдары;

- химиялық эксперименттің, жобалау-зерттеушілік іс-ә рекеттің рө лі мен алатын орнын кү шейту;

- қ азақ стандық жә не аймақ тық компоненттерді ұ лғ айту;

- оқ ыту-іс-ә рекетінің репродуктивті формаларынан ө зіндік, ізденушілік-зерттеушілік жұ мыс тү рлеріне, талдаушылық іс-ә рекеттерге басымдық ты аударуғ а, осығ ан байланысты оқ ушылардың бойында талдаушылық қ абілеттерді, тү йінді қ ұ зыреттіліктерді қ алыптастыруғ а ерекше кө ң іл бө лу;

- оқ ытудың интерактивті тү рлерін, заманауи ақ параттық -коммуникативтік технологияларды пайдалану.

Оқ у ү дерісі қ ышқ ылдар, сілтілер, органикалық заттар, жылыту қ ұ ралдары, шыны, сонымен қ атар химиялық реактивтер (сақ тау топтары бойынша), зертханалық жә не тә жірибелік қ ұ ралдар, баспа қ ұ ралдары, мультимедиалық қ ұ ралдар, электрондық оқ улық тар жә не басқ а да оқ ыту қ ұ ралдарымен жұ мыс істеуге арналғ ан нұ сқ аулық ү лестірмелердің, «Кабинет паспортының», «Қ ауіпсіздік техникасының ережелерінің», «Қ ауіпсіздік техникасының журналының» болуымен жабдық талғ ан кабинетте жү зеге асырылады. «Прекурсорлар тізбесіне» (калий перманганаты, кү кірт жә не тұ з қ ышқ ылдары жә не т.б.) енген заттарды қ олдануғ а тыйым салу қ ажет.

Химия бойынша ү йрету мақ сатындағ ы жазбаша орындалатын жұ мыс тү рлеріне тапсырмалар, тестер, есептер, презентациялар, конспект- жоспарлар, тірек сызбалар, талдау жә не қ орытындылау кестелері, зертханалық тә жірибелер, практикалық жә не бақ ылау жұ мыстары жатады.

Оқ ытатын жұ мыстардың тү рлерін, мазмұ нын жә не кө лемін, сонымен қ атар оқ улық тар мен оқ у-ә дістемелік қ ұ ралдарының тапсырмаларын оқ у бағ дарламасының негізінде жә не Мемлекеттік жалпығ а міндетті білім беру стандартының талаптарын есепке ала отырып мұ ғ алім анық тайды.

Оқ ушыларда 3 дә птер болуы тиіс (сынып, ү й жұ мыстары жә не зертханалық тә жірибелерге арналғ ан дә птер; практикалық жұ мысқ а арналғ ан дә птер; бақ ылау жұ мыстарына арналғ ан дә птер).

Сынып журналына барлық демонстрациялар мен зертханалық тә жірибелер оқ ылатын тақ ырыппен бірге жазылады (Оттекті алу, №3 демонст., №4 зерт.т.) жә не мұ ғ алім таң дауы бойынша оқ ушылардың жұ мыстарын тексеріп, бағ алайды. Практикалық жұ мыстар (№_ пр. ж. «Тақ ырып») жә не бақ ылау жұ мыстары (№_ бақ ылау жұ мысы) барлық оқ ушылардың жұ мыстарын толық бағ алау арқ ылы журналғ а жазылады.

Практикалық жә не бақ ылау жұ мыстарына арналғ ан дә птерлер оқ у жылы бойы сақ талады жә не тиісті жұ мыстарды орындау ү шін оқ ушыларғ а беріліп отырады.

Бақ ылау жұ мыстарын талдауды оқ ушылар бақ ылау жұ мысынан кейін (сынып журналына жазылмайды) сабақ та орындайды, сонымен қ атар практикалық жұ мыстарды талдау мұ ғ алімнің қ алауы бойынша жә не қ ажет болғ ан жағ дайда тиісті дә птерде оқ ыту жұ мыстарынан кейін орындалады.

Білім алушылардың зерттеушілік мә дениеті мен танымдық -ойлау белсенділігін дамыту мақ сатында белгілі бір бө лімді оқ ып-ү йренуді аяқ тағ аннан кейін, шағ ын жобаларды қ орғ ау, шығ армашылық жұ мыс байқ ауларын ө ткізу формасында дә стү рлі емес қ орытынды сабақ тарды іске асыру ұ сынылады.

Зертханалық тә жірибелер мен демонстрацияларды орындау кезінде білімді қ олданудың практикалық дағ дыларын дамыту ү шін видео- тә жірибелермен қ оса мультимедиалық қ ұ ралдарды қ олдану ұ сынылады.

8, 9-сыныптардағ ы алғ ашқ ы химия сабағ ында сынып журналында тіркей отырып, «Техникалық қ ауіпсіздік ережесі бойынша кіріспе нұ сқ ау беру» сабағ ы ө ткізіледі.

Типтік оқ у жоспарының вариативтік компоненті арқ ылы қ олданбалы курстар, факультатив сабақ тары ө ткізу ұ сынылады.

Сабақ тан тыс жұ мыстарды келесідей формалар арқ ылы ұ сынуғ а болады:

- зерттеу жобаларын дайындау жә не қ орғ ау;

- олимпиадалар, байқ аулар, тақ ырыптық кештерді ө ткізу;

- он-лайн жә не қ ашық тық тан оқ ыту сабақ тарын, олимпиадаларын, жә не байқ ауларын ұ йымдастыру жә не қ атысу;

-химиялық ғ ылым мен ө ндіріс нысандарына таным-жорық тар ұ йымдастыру.

Сонымен қ атар, оқ ушылардың ғ ылыми-жаратылыстану сауаттылығ ын дамыту аясында химиялық білімді ө мірлік тә жірибеде, оқ уда жә не оқ удан тыс ә ртү рлі жағ дайларда қ олдана білу біліктілігін қ алыптастыруғ а бағ ытталғ ан практикалық тапсырмаларды сабақ та пайдалану ұ сынылады. Бұ л тапсырмаларды ә зірлеу жә не сабақ та пайдалану барысында PISA, TIMSS халық аралық салыстырмалы зерттеулерінің тапсырмаларына сү йену қ ажет.

Осы тұ рғ ыда мұ ғ алімдерге кө мекші ретінде «PISA, TIMSS зерттеулерінің тапсырмалары негізінде оқ ушылардың ғ ылыми жаратылыстану сауаттылық тарын дамыту», «Халық аралық зерттеулер тапсырмаларын шығ ару бойынша ә дістемелік ұ сыныстар жә не нұ сқ аулар: халық аралық зерттеулер тапсырмаларын шығ ару бойынша практикум», «PISA-2015 халық аралық зерттеуге дайындық ты ә дістемелік жә не ғ ылыми- ә дістемелік қ амтамасыз ету» ә дістемелік қ ұ ралы ә зірленіп, Академия сайтында орналастырылғ ан (www.nao.kz). Ә дістемелік қ ұ ралда PISA, TIMSS зерттеулерінің тапсырмалары негізінде оқ ушылардың ғ ылыми жаратылыстану сауаттылығ ын дамыту бойынша ә дістемелік ұ сыныстар берілген жә не оқ ушылардың білім жетістіктерін зерттеуде қ олданылғ ан тапсырмалардың жә не олардың нұ сқ аларының ү лгілері кө рсетілген.

«Химия» пә ні бойынша оқ у жү ктемесінің кө лемі:

8-сыныпта – аптасына 2 сағ аттан, оқ у жылында барлығ ы 68 сағ ат;

9-сыныпта – аптасына 2 сағ аттан, оқ у жылында барлығ ы 68 сағ ат.