География. Мектептiң бiлiм беру жүйесiнде жас ұрпақты жан-жақты дамыту мен тәрбиелеуде

Мектептiң бiлiм беру жү йесiнде жас ұ рпақ ты жан-жақ ты дамыту мен тә рбиелеуде, патриоттық сезімдер мен ұ лттық сана, жалпы жә не географиялық мә дениет, қ оршағ ан ортағ а деген саналы қ арым-қ атынас қ алыптастыруда, функционалды сауатты, шығ армашыл тұ лғ а тә рбиелеуде, Жер бетiндегі тiршiлiктi сақ тауда, табиғ ат пен қ оғ ам алдындағ ы жауапкершiлiкті сезiнуде, қ азіргі ә лемде Қ азақ станның орнын тү сінуде жә не ел ә леуетін кө терудегі ө з ү лесін ұ ғ ынуда география пә нi ү лкен рө л атқ арады.

Білім берудің негізгі орта дең гейінде географияны оқ ытудың мақ саты – оқ ушылардың бойында ғ ылыми жаратылыстану білімін, саналы бірлестігі бар ғ ажайып ғ аламшар ретіндегі Жер туралы тү сініктері пен кө зқ арастарын дамыту, табиғ ат, қ оғ ам жә не экономиканың жү йелі байланысы туралы; қ азіргі география ғ ылымы, оның жетістіктері мен адамзат алдында тұ рғ ан маң ызды проблемаларды шешудегі рө лі туралы тү сінік қ алыптастыру; географиялық ойын қ алыптастыру; Қ азақ стандағ ы жә не дү ниежү зіндегі табиғ и, ә леуметтік-экономикалық жә не экологиялық ү дерістердің географиялық аспектілерін анық тау ү шін қ ажет табиғ ат дамуының заң дылық тары, халық тың жә не шаруашылық тың орналасуы, географиялық кең істікте болып жатқ ан ү дерістердің динамикасы мен аумақ тық ерекшеліктері туралы кешенді ә леуметтік-бағ дарлы географиялық білім жү йесін қ алыптастыру.

Оқ ыту мақ саттарына сә йкес «География» пә нін оқ ытудың келесі міндеттері анық талды: география ғ ылымы жә не Жер туралы серіктес ғ ылымдардың негізін мең герту; планета табиғ атының дамуы туралы ғ ылымикө зқ арас дамыту; табиғ ат ресурстарын ү немді де тиімді пайдалануғ а жә не қ оршағ ан ортаны қ орғ ауғ а, табиғ и жә не экологиялық жағ дайды бағ алау мен болжауғ а қ ажетті білім мен біліктілікті мең герту; оқ у ең бегіне қ ажетті біліктілік пен дағ дыларды қ алыптастыру, зерттеушілікке қ ұ штарлық ты, зейін жә не байқ ағ ыштық ты, логикалық ойлауды, есте сақ тау қ абілетін, сө з шеберлігін жә не кө птілділікті, қ иялдауды дамыту; географиялық, саяси, экономикалық, басқ а да ғ ылыми жә не ә дістемелік ақ паратты, карталарды, мерзімді баспасө з басылымдарын, ғ аламторды, білім берудің цифрлық ресурстарын қ олдана білу дағ дыларын дамыту; ө з ө мірі жә не ә рекеті барысында географиялық білімді тиімді пайдалана білуі ү шін білім, дағ ды жә не шеберлікті мең герту; жоғ ары отансү йгіштік сезімге, Қ азақ стан Республикасының Конституциясын сыйлауғ а тә рбиелеу, белсенді ө мірлік кө зқ арас қ алыптастыру.

География курсының қ ұ рылымы мен мазмұ нын іріктеу барысында оқ у материалын оқ удағ ы бірізділік принципі жә не пә наралық байланысты жалғ астыру тә сілі негізге алынғ ан, 6–9-сынып оқ ушыларының жас ерекшеліктері ескерілген, оқ ыту ү дерісінің тұ лғ алық -бағ дарлану тә сілі қ арастырылғ ан.

6-7-сыныптардағ ы «География» оқ у пә нінің мазмұ ны оқ ушылардың бойында Жер туралы жалпы тү сінік қ алыптастыруғ а; жергілікті жерде, план, карта бойынша бағ дарлау тә сілдерін; Жер қ абық тары; жалпы географиялық заң дылық тар; материктер жә не мұ хиттар табиғ ат кешендерінің қ алыптасу тарихы мен географиялық ерекшеліктері туралы тү сінік беруге бағ ытталғ ан.

8-9-сыныптардағ ы « География» оқ у пә ні оқ ушыларды Қ азақ станның физикалық жә не экономикалық -географиялық жағ дайымен, елдің табиғ и жә не шаруашылық ерекшеліктерімен, оның табиғ и жә не экономикалық аймақ тары, Қ азақ стан Республикасының сыртқ ы экономикалық байланыстары жә не Қ азақ станның дү ниежү зілік экономикадағ ы орны туралы білім қ алыптастырады. «Ел шаруашылығ ы», «Тұ рақ ты даму», «Даму стратегиясы», «Жасыл экономика» терминдерінің ғ ылыми-теориялық жә не практикалық мә нін зерделеу, сонымен қ атар олардың аймақ тық жә не жергілікті мә нін тү сіну, Қ азақ стан Республикасы жаһ андық геоэкономикалық кең істікте ұ лттық «Мә ң гілік ел» идеясын жү зеге асыру аясында тұ рақ ты дамып келе жатқ ан ел туралы ғ ылыми негізделген кө зқ арасты қ алыптастыру жә не дамыту маң ызды болып табылады.

Пә нді оқ ытуда сыныптан тыс, экскурсиялық -экспедициялық жұ мыстар ұ йымдастыру, қ олданбалы курстар ө ткізу жә не сабақ барысында ө лкетану аспектісі қ амтылуы қ ажет. Оқ ушылар картографиялық жұ мыстар, далалық зерттеулер мен практикалық жұ мыстар орындау, тү рлі диаграммалар мен кестелер қ ұ растыру, экономикалық, тарихи-географиялық нысандар мен оқ иғ аларды суреттеу, табиғ и жә не экономикалық қ ұ былыстар мен ү дерістерді бақ ылау барысында алғ ан білімдерін дамытады.

Сабақ барысында орындалатын практикалық жұ мыстар, географиялық қ ұ былыстарды бағ алауғ а, болжауғ а, тү сіндіруге, сипаттауғ а, анық тауғ а, сонымен қ атар картамен, оның ө лшеуіш ресурстарымен жұ мыс істеуге бағ ытталғ ан. Міндетті тү рде бағ аланатын практикалық жұ мыстар нө мірмен белгіленген.

Ғ ылыми-жаратылыстану сауаттылығ ын қ алыптастыру аясында сабақ тарда практикалық бағ ытта ойлауды, география пә нінен алғ ан білімді сабақ та, сабақ тан тыс жә не ө мірлік тү рлі жағ дайларда қ олдану біліктілігін қ алыптастыратын тапсырмалар қ олдану ұ сынылады. Оқ у тапсырмаларын ә зірлеу барысында халық аралық PISA, TIMSS зерттеулерінің ү лгі тапсырмалар жү йесіне сү йену қ ажет.

Бақ ылау тү рлері: бақ ылау, ө здік жұ мыстары, тест тапсырмалары, ауызша сұ рақ -жауап.

Ағ ымдық бақ ылау жұ мыстарын жазбаша жә не ауызша тү рде жү зеге асыруғ а болады. Ағ ымдық жазбаша бақ ылау жұ мыстарын ө здік жұ мыс немесе тест тапсырмалары арқ ылы ө ткізуге болады.

Тақ ырыптық бақ ылау бағ дарламаның жекелеген бө лімдері мен тақ ырыптарының негізгі сұ рақ тарын таң дау арқ ылы жазбаша тү рде ө ткізуге болады.

Қ орытынды бақ ылау жұ мысын аралас сипаттағ ы жұ мыстар немесе кешенді тестілеу арқ ылы ө ткізуге болады.

Оқ ушылардың ғ ылыми жаратылыстану сауаттылығ ын дамытуда мұ ғ алімдерге кө мек кө рсету мақ сатында Ы.Алтынсарин атындағ ы Ұ лттық білім академиясы:

1) «PISA, TIMSS зерттеулерінің тапсырмалары негізінде оқ ушылардың ғ ылыми жаратылыстану сауаттылық тарын дамыту» ә дістемелік қ ұ ралын ә зірледі. Ә дістемелік қ ұ ралда PISA, TIMSS зерттеулерінің тапсырмалары негізінде оқ ушылардың ғ ылыми жаратылыстану сауаттылығ ын дамыту бойынша ә дістемелік ұ сыныстар жә не оқ ушылардың білім жетістігін халық аралық зерттеуде қ олданылғ ан тапсырмаларының ү лгілері қ амтылғ ан.

2) халық аралық зерттеу тапсырмаларын орындау бойынша ә дістемелік ұ сыныстар мен нұ сқ аулар: халық аралық зерттеу тапсырмаларын орындау бойынша практикум. Практикумда халық аралық зерттеу тапсырмаларының ерекшеліктері кө рсетілген, тапсырмаларды орындау бойынша ә дістемелік ұ сыныстар мен нұ сқ аулар, сонымен қ атар оқ ушылардың функционалдық сауаттылығ ын дамытуғ а бағ ытталғ ан тапсырмалардың нұ сқ алары берілген.

3) «PISA-2015 халық аралық зерттеулерге дайындық ты ә дістемелік жә не ғ ылыми-ә дістемелік қ амтамасыз ету» ә дістемелік жинағ ы. Жинақ та PISA зерттеулері тапсырмаларының негізінде оқ ушылардың ғ ылыми жаратылыстану сауаттылығ ын дамытуғ а бағ ытталғ ан тапсырма ү лгілері берілген.

Аталғ ан қ ұ ралдар Академияның сайтында (www.nao.kz) орналастырылғ ан.

«География» пә нінің сағ ат саны:

6-сыныпта – аптасына 2 сағ ат, оқ у жылында 68 сағ атты;

7-сыныпта – аптасына 2 сағ ат, оқ у жылында 68 сағ атты;

8-сыныпта – аптасына 2 сағ ат, оқ у жылында 68 сағ атты;

9-сыныпта – аптасына 2 сағ ат, оқ у жылында 68 сағ атты қ ұ райды.