Зайырлылық және дінтану негіздері» курсы

«Жалпы білім беретін ұ йымдар ү шін жалпы білім берудің, таң дау курстары мен факультативтердің ү лгілік оқ у бағ дарламаларын бекіту туралы» Қ азақ стан Республикасы Білім жә не ғ ылым Министрінің 2013 жылғ ы
3 сә уірдегі №115 бұ йрығ ына ө згерістер енгізу туралы» Қ азақ стан Республикасы Білім жә не ғ ылым Министрінің 2014 жылғ ы 15 шілдедегі №281 бұ йрығ ына сә йкес 2016-2017 оқ у жылынан бастап оқ у ү дерісіне «Дінтану негіздері» факультативтік курсының орнына «Зайырлылық жә не дінтану негіздері» факультативтік курсы енгізіледі.

Қ азақ стан Республикасының білім беру ұ йымдарын жаң а оқ у курсын енгізуге дайындау мақ сатында жә не «Негізгі орта білім дең гейіндегі 9-сыныпқ а арналғ ан «Зайырлылық жә не дінтану негіздері» курсының оқ улық тарын сынақ тан ө ткізу туралы» Қ азақ стан Республикасы Білім жә не ғ ылым Министрінің 2015 жылғ ы 9 шілдедегі №448 бұ йрығ ына сә йкес 2015 жылғ ы
1 қ ыркү йектен бастап республиканың 4 облысындағ ы (Атырау, Шығ ыс Қ азақ стан, Қ арағ анды, Оң тү стік Қ азақ стан облыстары) 8 мектепте «Зайырлылық жә не дінтану негіздері» курсының оқ у бағ дарламасы мен оқ улық тарын сынақ тан ө ткізу басталады. Оқ у бағ дарламасы мен оқ улық тарды сынақ тан ө ткізу жө ніндегі мектептердің тізімі қ оса берілген (4-қ осымша).

9-сыныпта ү лгілік оқ у жоспарының вариативтік компоненті есебінен «Зайырлылық жә не дінтану негіздері» факультативтік курсын міндетті тү рде оқ ыту ү шін аптасына 1 сағ ат, оқ у жылында 34 сағ ат бө лінеді. Курсты біліктілікті жетілдіру курсынан ө ткен тарих пә нінің мұ ғ алімдері жү ргізеді.

«Зайырлылық жә не дінтану негіздері» факультативтік курсының мә ні жә не маң ызы оның қ азіргі қ оғ амдағ ы қ ажеттілігімен жә не тұ рақ тылық тың тұ ғ ырнамасы ретіндегі ө зектілігімен, қ оғ ам тарихы, мә дениеті мен рухани қ ұ ндылық тық бастауларына ә серімен анық талады. Курс орта білім жү йесіндегі қ оғ амтану жә не ә леуметтік-гуманитарлық білім алудың қ ұ рамдас бө лігі болып табылады.

Факультативтік курсты оқ ытудың мақ саты:

- оқ ушыларды «зайырлылық» ұ станымын қ ұ ндылық, яғ ни мемлекет баяндылығ ының басты тұ ғ ыры ретінде қ абылдауғ а, дінді зайырлы таным аясында тануғ а ү йрету;

- діни сенім бостандығ ы, ә лемдік жә не дә стү рлі діндердің, жаң а діни қ озғ алыстардың тарихы мен қ азіргі жай-кү йі, теріс пиғ ылды діни ағ ымдар мен тыйым салынғ ан діни ұ йымдар туралы жан-жақ ты білімін қ алыптастыру;

- оқ ушыларды экстремизм, терроризм жә не діни радикализм идеологияларын қ абылдамауғ а ү йрету, рухани-адамгершілік қ ұ ндылық тар негізінде толеранттылық қ асиетке тә рбиелеу жә не олардың гуманистік дү ниетанымын қ алыптастыру.

Факультативтік курсты оқ ытудың міндеттері:

1) оқ ушыларғ а діннің мә ні, тарихы жә не оның қ азіргі қ оғ амдағ ы рө лі жө нінде жү йелі мә лімет беру;

2) зайырлылық ұ станымдарын мемлекеттілік пен тә уелсіздіктің негізі ретінде таныта отырып, осы бағ ыттағ ы білімін қ алыптастыру;

3) зайырлылық тұ рғ ысынан діни сана, діни сенім, діни таным жә не діни тә жірибе негіздерін салыстыра білуді ү йрету;

4) діннің дү ниетанымдық, мә дениеттанымдық жә не адамгершілік мә нін тү сіндіру;

5) оқ ушыларды діни сенім бостандығ ын қ ұ рметтеуге, толеранттылық қ а баулу арқ ылы қ азіргі қ оғ амдағ ы діни ағ ымдарғ а зайырлылық ұ станымы негізінде бағ а бере алатын дағ ды қ алыптастыру;

6) Қ азақ стандағ ы этносаралық, конфессияаралық келісімді зайырлылық ұ станымдарының нә тижесі ретінде таныта отырып, оқ ушылардың бойында азаматтық мінез бен жауапкершілік қ асиетті тә рбиелеу;

7) экстремизм, терроризм, діни радикализм секілді жаһ андық жағ ымсыз қ ұ былыстардың теріс идеологияларының ұ лттық қ ауіпсіздікке, зайырлылық ұ станымдарына, қ оғ ам тұ рақ тылығ ына тө ндіретін қ ауіп-қ атерін тү сіндіре отырып, зайырлы мемлекет қ ағ идаттарына қ ұ рмет сезімін тә рбиелеу;

8) оқ ушылардың бойында діни ә дебиеттер, электрондық ресурстар жә не бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдары материалдарын салыстыра білу жә не сыни тұ рғ ыда сараптау мә дениеті мен қ абілеттерін қ алыптастыру;

9) қ ұ қ ық тық сауаттылық тың қ оғ ам ө міріндегі маң ызын тү сіндіре отырып, осы тұ рғ ыдағ ы білімін арттыруғ а, Қ азақ стан азаматтарының қ ұ қ ық тары мен еркіндіктерін сыйлауғ а тә рбиелеу.

Бағ дарламада ұ сынылғ ан материалды игеру барысында «Қ азақ стан тарихы», «Дү ниежү зі тарихы», «Адам. Қ оғ ам. Қ ұ қ ық», «Қ азақ ә дебиеті», «География» сияқ ты пә ндермен жә не «Абайтану» курсымен пә наралық байланыс пен сабақ тастық ты орнату қ арастырылғ ан.

«Зайырлылық жә не дінтану негіздері» курсының мазмұ нында дін тарихын оқ ытуғ а кө п уақ ыт жіберудің қ ажеттілігі жоқ, одан оқ ушылар сапалы, жасампаз мә нділігі бар білім алмайды.

Бағ дарламада діни нанымдар мен діндердің пайда болуы, нығ аюы жә не дамуы боынша тарихи шолумен қ атар: Зайырлы мемлекет жә не дін, зайырлық этикасы негіздері, адамның рухани ө мірі мен қ оғ амдағ ы діннің рө лі, діни бірлестіктер мен ағ ымдар, жаң а діни ағ ымдар мен дә стү рлі діни жү йелердің танымдық, психологиялық, тұ рмыстық дең гейдегі қ арама-қ айшылық тар диллемасы тақ ырыптары қ амтылғ ан.

Білім алушылардың жоғ ары рухани-адамгершілік қ асиеттерін қ алыптастыруда Ә л-Фараби, Қ ожа Ахмет Иассауи, Абай, Ыбырай, Шә кә рім сияқ ты кө рнекті ағ артушылар мен ойшылдардың мә дени жә не рухани мұ раларын оқ ыту айрық ша маң ызғ а ие.

Деструктивті ағ ымдардың, тыйым салынғ ан діни ұ йымдардың белгілерін танып білуіне, діни экстремизм мен терроризмнің ұ лттың қ ауіпсіздігі ү шін қ атерлі екендігін оқ ушылардың ұ ғ ынуына айрық ша назар аудару керек.

«Қ азақ стан-дінаралық бейбітшілік пен келісім елі», «Зайырлылық - мемлекеттік жү йе мен ұ лттық қ ауіпсіздіктің іргетасы» тақ ырыптары курстың басты желілерінің бірі болуы тиіс.

Курстың мазмұ нында оқ ушылардың ө зіндік зерттеу ә рекеттерін ұ йымдастыратын шығ армашылық жобалар қ арастырылғ ан. Курстың мазмұ нын жү йелі жә не толық игерген жағ дайда оқ ушылар ө мірге қ ажетті Қ азақ стан аумағ ындағ ы діндер мен діни бірлестіктердің мақ саты мен ерекшеліктері, Қ азақ стан Республикасының дінге қ атысты саясатының мақ саты мен мә нін тү сінетіндей мағ лұ маттар мен білім алады.

Осылайша, жү йелі тү рде игерілген білім оқ ушығ а Қ азақ стан Республикасының толық қ анды азаматы ретінде рухани толысуғ а, ө з халқ ының рухани мә дениетін деструктивтік, радикалды діни бірлестіктердің зиянды ә рекетінен сақ тау жә не қ орғ ау мү мкіндіктерін қ алыптастыруғ а мү мкіндік алады, екінші жағ ынан, адамның қ андай дінге жататынын анық тау, діни сана-сезім, басқ а діндерге кө зқ арас жә не ізгілікті қ арым-қ атынас мә дениетін қ алыптастырады.

Оқ ушылар бойында ө з халқ ының рухани қ ұ ндылық тарына қ ұ рмет сезімі қ алыптасуы тиісті, олар гуманистік дү ниетанымғ а, жалпыадамзаттық қ ұ ндылық тарғ а жә не толеранттық қ а қ айшы келетін ұ станымдар туралы ұ ғ ымдарды білуі тиіс.

Курстың қ ұ рамы мен мазмұ ны оның бағ дарламасына орай оқ у ү дерісін ұ йымдастыру кезінде сақ талатын тө мендегідей дидактикалық ұ станымдарғ а сә йкес келуі тиіс:

- ғ ылыми негізділік жә не қ олжетімділік;

- жү йелілік жә не сабақ тастық;

- кө рнекілік жә не абстарктілік;

- саналы танымдық белсенділік;

- білімнің тиянақ тылығ ы;

- пә наралық жә не пә нішілік байланыс;

- табиғ и сә йкестік;

- проблемалық;

- саралау жә не даралау;

- тапсырмалардың ә р дең гейлігі.

Оқ у ү дерісін ұ йымдастыруғ а ә дістемелік нұ сқ аулық

«Зайырлылық жә не дінтану негіздері» факультативтік курсының оқ у ү дерістерін ұ йымдастыру барысында пікірталас, дө ң гелек ү стел, шағ ын жиналыс, топпен талқ ылау, шағ ын жобаларды қ орғ ау жә не т.б. формаларын қ олдану тиімді.

Жобаларды жеке жә не ұ жыммен орындай алады. Олардың саны келесі бағ ыттарды қ амту жә не алғ ан білімдерін бекіту ү шін жеткілікті болуы керек:

- дін мә селелері бойынша ғ ылыми-кө пшілік басылымдар, журналдар, газет мақ алаларына талдау жасау, таң дап алынғ ан тақ ырыптары бойынша ауызша жә не жазбаша хабарлама дайындау;

- діннің айрық ша ерекшеліктерін анық тау;

- дә стү рлі діндердің біртұ тас платформалары мен жалпы тұ жырымдамаларын анық тау, оларды дә лелдей білулерін қ алыптастыру;

- елімізде жә не ө ң ірлердегі діни жағ дайларды сараптау;

- толеранттылық жә не дінаралық келісім орнағ ан еліміздегі нақ ты жағ дайды дә лелдейтін мысалдар келтіріп дайындау;

Оқ у барысында келесідей қ ағ идаларғ а ерекше кө ң іл бө лу қ ажет:

– мә дени-тарихи, ө ркениеттілік мә ніндегі, дін саласындағ ы Қ азақ станның қ азіргі саясаты мен қ ағ идаларын басшылық қ а алу;

– пә нді оқ ыту барысында қ андай да бір діни бағ ыттарғ а артық шылық тар бермеу;

– жобаларды орындау ү шін қ ажетті жағ дайлар жасау;

– ақ парат, дін, рухани қ ұ ндылық тар, мә дениет саласына қ атысты заң намалар талаптарын сақ тау;

«Зайырлылық жә не дінтану негіздері» курсы аясында алғ ан білімдерін бекіту мақ сатында оқ ушыларғ а қ ызық тыратын тақ ырыптары бойынша шығ армашылық -жобалық жұ мыстар жасау ың ғ айлы.

Осығ ан сә йкес бағ дарламада кө рсетілген жұ мыстарды жү зеге асыруғ а уақ ыт бө лінген. Жобаларды орындау барысында оқ ушылардың белсенділіктерін қ алыптастыру жә не ә ртү рлі бағ ыттарда оларғ а танымдық ізденістерін ұ йымдастыруғ а ерекше кө ң іл бө лінген.

Курсты оқ ыту нә тижесінде оқ ушылар:

- ғ ылыми тұ рғ ыдан алғ анда негізгі діни терминдер мен қ ұ былыстарды;

- зайырлылық жә не дін ұ ғ ымдары ара-қ атынасын;

- мемлекет, дін бірлестіктері жә не мә дениет арасындағ ы қ арым-қ атынас мә нін;

- ә лемдік жә не дә стү рлі діндер тарихын;

- Қ азақ стан Республикасы Ата Заң ының ар-ождан еркіндігі туралы ережелерін жә не Қ азақ стан Республикасының «Дін туралы» Заң ын;

- ә л-Фарабидің, Қ ожа Ахмет Иассауидің, Абайдың, Шә кә рімнің, Ыбырай Алтынсариннің мә дени-ағ артушылық рухани мұ раларын;

- республикадағ ы мемлекет, мә дениет жә не діни бірлестіктер арасындағ ы қ арым-қ атынастың жайын;

- Қ азақ стан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың конфессияаралық келісімді, елдегі жә не халық аралық дең гейдегі тұ рақ тылық ты сақ тау, елдегі жә не халық аралық қ ауымдастық тағ ы адамдардың шынайы діни сенімдеріне деген сыйластық кө рсету саясатын;

- экстремистік, террористік, теріс сипаттағ ы ұ йымдардың ерекшеліктерін, қ ауіптілігін біледі.

сонымен бірге:

- зайырлық, діни сана-сезім, діни сенім, діни тә жірибе, діни ой-сана ұ ғ ымдарының ара жігін ажырату,

- ақ паратты сыни тұ рғ ыда талдау, оны оқ у барысында жә не ә ртү рлі қ оғ амдық қ ұ былыстарды тү сінуде, жобалар орындауда, зерттеу жұ мыстарында қ олдана білу;

- экстремистік, террористік сипаттағ ы діни топтар мен ағ ымдар идеологиясы мен практикасына қ арсы тұ ра білу иммунитеті;

- білімді басқ а пә ндермен ү йлестіре отырып қ олдана білу;

- заманауи ақ паратттық -коммуникациялық қ ұ ралдарды қ олдана білу;

- діни, рухани маң ызды мә селелер бойынша ә ртү рлі ой-талқ ы жасау, пікір-таластыра білу, осы саладағ ы маң ызды оқ иғ алар мен қ ұ былыстар, тұ лғ алар туралы мә ліметтерді сауатты жеткізе білу;

- ө з бетімен зайырлық жә не діни шығ армаларды тауып, сараптай отырып қ олдана білу,

- ақ паратты сыни тұ рғ ыда талдау жасайды.