Дәріс. Педагогика мен білім философиясының философиялық мәселелері.

1. Білім философиясы, педагогиканың ұ ғ ымы мен статусы.

2. Білім онтологиясы.

3. Ұ лттық білім.

Педагогика нысаны, пə ні жə не қ ызметтері

Ө ткенде де, қ азіргі кү нде де педагогика жө ніндегі ғ алымдар пікірі ү ш бағ ытта ө рбіген. Бірінші топ ғ ылым ө кілдерінің ойынша педагогика адамзат білімдерінің пə наралық аймағ ын қ ұ райды. Осыдан мұ ндай кө зқ арас педагогиканың дербес теориялық ғ ылым екендігін, яғ ни педагогикалық қ ұ былыстардың идеялық тү йіні боларын тіпті де мойындамайды. Бұ л жағ дайда педагогикалық нысан ретінде ə ртү рлі кү рделі болмыс объекттері (космос, мə дениет, саясат жə не т.б.) қ абылданары сө зсіз.
Ендігі ғ алымдар тобы педагогиканың басқ а ғ ылым салаларынан (психология, жаратылыстану, ə леуметтану жə не т.б.) алынғ ан білімдерді жанама тү рде пайдаланып, оқ у жə не тə рбие аймағ ында туындайтын мə селелерді шешуге икемдестірілген қ олданбалы пə н рө лін таң дады. Бұ лай болғ анда педагогикалық практиканың іске асуы мен ө згерістеріне тұ ғ ырлы тірек болар тұ тастай теориялық негіз қ алыптасуы мү мкін емес. Мұ ндай педагогика мазмұ ны педагогикалық қ ұ былыстардың жеке тақ ырыптары жө ніндегі кездейсоқ, жү йеленбеген, байланыссыз деректер жиынтығ ы кү йінде кө рінері екінің біріне аян.
Қ азіргі кезең де ғ ылым мен практикағ а ү шінші ғ ылыми тұ жырым ө з тиімділігімен танылып отыр: педагогика- ө зіндік нысаны мен зерт-теу пə ніне ие салыстырмалы дербес білім саласы («Педагогика» оқ улық тарының ең соң ғ ы басылымдары: Б.Т.Лихачев, И.П.Подласый, В.А.Сластенин жə не т.б.).
Педагогика нысаны. Педагогика ғ ылымының нысандық ерекшелігі жө нінде батыл ой ұ сынғ ан ғ алым жə не практик А.С.Макаренко болды. Оның пікірі: кө пшілік педагогика нысаны бала деп біледі, алайда бұ л дұ рыс емес. Ғ ылыми педагогика зерттеулерінің объектісі– бұ л «педагогикалық дерек (қ ұ былыс)». Дегенмен, бала, адам да зерттеуші назарынан тыс қ алмайды. Керісінше, адам жө ніндегі ғ ылымдардың бірі болғ андық тан, педагогика аталғ ан объекттердің тұ лғ алық дамуы мен қ алыптасуына мақ сатты бағ дарланғ ан саналы іс-ə рекеттер аймағ ын зерттейді. Осыдан, педагогика ө з нысаны ретінде тек ө кілі (индивид) не оның психикасын қ арастырмай (бұ лар психология объекті), оның дамуына байланысты педагогикалық -тə рбие қ ұ былыстар жү йесін зерттеуге алады. Сондық тан да педагогика нысаны деп қ оғ амның мақ сатты бағ дарланғ ан іс-ə рекеттері ү дерісінде дара адам дамуына себепкер болғ ан болмыс қ ұ былыстарын айтамыз. Бұ л қ ұ былыстар педагогика ғ ылымында білімдену (образование) атамасымен белгіленіп, педагогика шұ ғ ылданатын шынайы дү ниенің бір бө лігін танытады.
Педагогика пə ні. Білім, білімдену процесі тек педагогиканың ғ ана меншікті зерттеу аймағ ы емес, оның зерттеуімен философия, ə леуметтану, жантану, экономика жə не де басқ а ғ ылымдар шұ ғ ылданады. Мысалы, экономист білім жү йесінде ө ндірілген «ең бек ресурстарының» шынайы мү мкіндіктер дең гейін анық тай отырып, олардың дайындығ ына жұ мсалатын қ аржы мө лшерін белгілеуге тырысады.
Социолог ө з міндетіне орай білім жү йесінде дайындық тан ө ткен адамдардың ə леуметтік ортағ а икемдесу қ абілеттері мен ғ ылыми-техникалық ү деріске жə не ə леуметтік ө згерістер жолында ық пал ету мү мкіндіктерін білгісі келеді.
Философ, ө з кезегінде, ауқ ымдылау бағ дарын негізге ала отырып, білім саласының жалпы міндеттері мен мақ саттары жө ніндегі сұ рақ тарғ а жауап іздестіреді: Білімнің бү гінгі жайы қ алай? Ол келешекте қ андай болмақ? Психолог білімді педагогикалық ү деріс ретінде қ арастыра отырып, оның психологиялық қ ырларына назар аударады. Саясаткер қ оғ ам дамуының нақ ты кезең індегі мемлекеттік білім саясатының тиімділік дең гейін тануғ а ұ мтылады т.с.с.
Ə леуметтік қ ұ былыс болғ ан білімді зерттеудегі ə ртү рлі ғ ылымдардың қ осқ ан ү лесі, ə лбетте, қ ұ нды да қ ажетті, бірақ олардың бə рі де адамның кү нделікті ө су жə не даму процестерімен байланысқ ан білімнің мə ндік астарын жə не сол даму процесіндегі педагог пен оқ ушы ық палдастығ ы мен оғ ан сə йкес жү йелік қ ұ рылымдарды назардан тыс қ алдырады. Солай болуы заң ды да, себебі аталғ ан проблемалардың баршасы арнайы ғ ылым – педагогиканың зерттеу нысандары.
Осыдан, педагогиканың пə ні – арнайы ə леуметтік мекемелерде (институттарда): отбасы, білім беру жə не мə дени-тə рбие орындарында –мақ сат бағ дарлы ұ йымдастырылғ ан шынайы біртұ тас педагогикалық процесс ретінде кө рінетін жү йеленген білім саласы. Бұ л тұ рғ ыдан педагогика ə рбір адамның бү кіл ө мір бойы дамуының кепілі жə не қ ұ ралы болғ ан педагогикалық процестің мə ні мен мазмұ нын, заң дары мен заң дылық тарын жə не оның бү гінгі бағ ыт-бағ дары мен болашақ ө ркендеу жолын зерттеуші ғ ылым жү йесін аң датады. Осы негізде педагогика тə лім-тə рбие процесінің ұ йымдасу теориясы мен технологиясын, педагог іс-ə рекетін (педагогикалық қ ызметті) жə не оқ ушылардың ə рқ илы оқ у жұ мыстарын жетілдірудің формалары мен ə дістерін ə рі олар арасындағ ы оқ у істері тө ң ірегінде туындап отыратын қ арым-қ атынас, ық палдастық стратегиялары мен тə сілдерін нақ тылап, ашып отырады.
Педагогика ғ ылымының қ ызметтері. Дербес ғ ылым ретінде танылғ ан педагогиканың қ ызметтері оның жоғ арыда аталғ ан пə ндік сипаттарымен сабақ тас, яғ ни табиғ и бірлікте іске асырылуы қ ажет теориялық жə не технологиялық міндеттер.
Педагогиканың теориялық міндеттері ү ш дең гейде жү зеге асырылады:
- сипаттау немесе тү сіндіру – озат ə рі жаң ашыл педагогикалық тə жірибені зерттеу;
- анық тау (диагностикалық) – педагогикалық қ ұ былыс жағ дайын, педагог пен оқ ушы іс-ə рекеттерінің нə тижелілігі немесе тиімділігін жə не оларды қ амтамасыз етуші шарттар мен себептерді айқ ындап алу;
- болжау (прогноздау) – барша педагогикалық жағ даяттарды табиғ и тұ тастық кү йінде эксперименталды зерттеуден ө ткізу жə не оның негізінде сол педагогикалық болмыстың жаң аланғ ан моделін қ ұ растыру.
Теориялық қ ызметтің болжау, болжастыру дең гейі педагогикалық қ ұ былыстардың мə нін ашу, педагогикалық процестің тү п-тө ркінінде орын алатын қ ұ былыстарды таба білу, сонымен бірге болып қ алуы мү мкін ық тималды ө згерістерге ғ ылыми негіздеме бере алу сынды іс-ə рекеттермен байланысты. Осы дең гейде анық талғ ан деректерге орай оқ у жə не тə рбие теориясы анық талып, білім беру практикасына жетекші рол атқ арушы озық педагогикалық жү йе моделі қ ұ рылады.
Педагогиканың технологиялық қ ызметтері де ү ш кө рініс береді:
- жобалау (проекттеу) – педагогикалық іс-ə рекет пен оның мазмұ ны ə рі сипатын қ алыптастыру жə не реттеуге нұ сқ ау болғ андай теориялық тұ жырымдар мен анық тамаларды қ амтығ ан қ ажетті ə дістемелік материалдарды (оқ у жоспары, бағ дарлама, оқ улық тар мен оқ у қ ұ ралдары, педагогикалық ұ сыныстар) жасауғ а байланысты;
- жаң алау – тə рбие жə не білім беру тə жірибесін жетілдіру мен қ айта тү зу мақ сатына орай педагогика ғ ылымының замандық жетістіктерін мектеп ө міріне енгізе, пайдалану;
- ық пал таныту (рефлексивтік)жə не реттеу-тү зетулер енгізу (коррекциялық)- ғ ылыми зерттеу нə тижелерінің оқ у-тə рбие ісіне болғ ан ə сер-ық палын бағ алау жə не одан соң ғ ы ғ ылыми теория мен тə жірибелік іс-ə рекеттер байланысына қ ажет болып қ алатын реттеу-тү зетулерді іске асыру.
Ө зінің қ оғ амдық қ ызметтерді орындауғ а қ ажет қ абілеттерінің дамуына себепші болғ ан ə леуметтену процесінде адам тұ лғ алық кемелдену сатысына кө теріледі. Адамның ə леуметтенуі оның қ оғ амдағ ы ауыспалы жағ дайлар мен шарттарғ а икемдесе білуі ғ ана емес, ол ө з ішіне жеке тұ лғ аның дамуы, ө зіндік танымы мен ө з мү мкіндіктерін ө з кү шімен іске асыра алу сияқ ты процестерді де қ амтиды. Дегенмен, аталғ ан процестерге байланысты міндеттердің шешімі бірде мү дделі, жү йеленген болып, бү кіл қ оғ ам, сол ү шін арнайы ұ йымдастырылғ ан мекемелердің қ олдауымен жə не жеке адамның ынта-ық ыласына негізделсе, кейде кездейсоқ келеді. Ал осы ə леуметтенуге орай жү ргізілетін, нақ ты мақ сатқ а бағ ыттала ұ йымдастырылғ ан басқ ару процесі білім (образование) деп аталады. Білім мə ні – ə р адамның ө те кү рделі ө зіндік басқ ару жү йесінің тиімділігін кө теру жə не оны жоғ ары моральдық жə не азаматтық мұ раттар рухында тə рбиелеу.
Сонымен, ə лемде кең таралғ ан педагогикалық ойдың дамығ ан екі бағ ыты танылғ ан – ү лкендердің бедел – абыройына жə не балалардың бағ ыныштылығ ына негізделген ə кімшіл (авторитарлы) ағ ым, шə кірт қ ұ қ ығ ы мен еркіндігін қ ұ рметтеуші – гуманистік ағ ым. Олардың арасында –сан қ илы педагогикалық бағ ыттар ө рбіген. Ə лемнің ізгілікті педагогикасы ө зінің гуманистік таң дауын қ абылдады.
2. Педагогикалық ғ ылымдар жү йесі

Педагогика – кең ауқ ымды ғ ылым. Оның шұ ғ ылданатын оқ у жə не тə рбие мə ні мен олардың барша байланыстарын жеке бір ғ ылым шең берінде қ амту мү мкін емес. Педагогика дамудың ұ зақ жолын басынан кешіріп, кө птеген білімдер жинақ тап, бү гінгі кү нде ғ ылыми білімдердің кең тармақ ты жү йесіне айналып отыр. Сондық тан бү гінгі педагогиканы тə рбие жө ніндегі ғ ылымдар жү йесі деп атағ ан дұ рыстау келеді.
Педагогиканың ірге тасы- философия, дə лірек айтсақ, тə рбие проблемаларымен арнайы шұ ғ ылданатын оның тə рбие философиясы тармағ ы. Тə рбие философиясы ө з алдына білім саласы ретінде тə рбиелік практикада ə ртү рлі философиялық жү йе идеяларын пайдаланады. Философия – педагогикағ а танымның жалпы бағ ыт-бағ дарын, педагогикалық қ ұ былыстар мен процестерді зерттеудің ə діс-тə сілдерін кө рсетеді. Сондық тан да, философияны оның біртұ тас жə не жү йелік, қ ұ рылымдық талдау ə дістерімен бірге педагогиканың ə діснамалық негізі деп атау қ абылданғ ан.
Қ оғ амдық қ ұ былыс ретінде тə рбие дамуы мен педагогикалық білімдердің ө ткен жолын педагогика тарихы зерттейді. Ө ткенді тү сіне отырып, болашақ қ а кө з тігеміз. Бастан кешіргенді зерттеу жə не оны бү гінгімен салыстыру осы заманғ ы қ ұ былыстардың негізгі даму кезең дерін нақ тылаумен бірге бұ рынғ ы қ ателерді қ айталаудан сақ тандырады.Педагогика жү йесі келесі салаларды қ амтиды: жалпы педагогика; жас кезең дер педагогикасы; ə леуметтік педагогика; арнайы педагогика.
Жалпы педагогика – адам тə рбиесі заң дылық тарын зерттеп, барша типтегі тə рбиелік мекемелердегі оқ у-тə рбие процесінің жалпы негіздерін теориялық тұ рғ ыдан қ арастыратын іргелі ғ ылыми пə н. Қ алыптасқ ан дə стү р бойынша жалпы педагогика тө рт бө лімнен тұ рады. 1) оқ у-тə рбие процесінің негіздері; 2) дидактика (оқ у теориясы); 3) тə рбие теориясы; 4) мектеп тану. Жас кезең дер педагогикасы педагогиканың мектепке дейінгі жə не мектептік жү йелерін ө з алдына бө ліктеп қ арастырады. Олар ө сіп келе жатқ ан ə улеттің белгілі жас тобына байланысты оқ у-тə рбие іс-ə рекеттері ерекшеліктерін бейнелейтін тə рбие заң дылық тарын зерттейді. Бү гінгі кү нде жас кезең дер педагогикасы орта білім берудің барша жү йесін қ амтиды. ə рқ илы жас топтарында немесе оқ у-тə рбие мекемелеріндегі тə рбие айырмашылық тарын танытушы дербес педагогикалық салалар пайда болуда. Олардың ішінде қ азіргі кү нде ө з алдына пə н ретінде оқ ылатындары – мектепке дейінгі педагогика, кə сіби техникалық мектептер педагогикасы, ө ндірістік педагогика, ұ зақ тан оқ ыту педагогикасы жə не т.б.
Ғ ылыми пə ндер ішінде ересектердің педагогикалық проблемаларымен айналысып, қ арқ ынды даму жолына тү скен – жоғ ары мектеп педагогикасы. Оның міндеттері- барша дең гейдегі ресми, ресми емес тіркелген жоғ арғ ы оқ у орындарында жү ріп жатқ ан оқ у-тə рбие процесінің заң дылық тарын ашып беру, қ азіргі ауыспалы кезең де жоғ ары білім алудың арнайы проблемаларын зерттеу, жоғ ары технологиялық жə не компьютерлік оқ у жү йелерінің принциптерімен таныстыру. Дипломнан соң ғ ы білім педагогикасы ең бек педагогикасымен тығ ыз байланыста мамандық кө теру, сонымен бірге нарық тық экономикағ а орай кө кейкесті болып тұ рғ ан халық шаруашылығ ының ə ртү рлі салаларында қ ызмет етіп жатқ ан жұ мысшылардың қ айта мамандану, егделік жасқ а келгенде жаң а білімдерді, жаң а кə сіпті игеру мə селелерімен шұ ғ ылданады. Арнайы жағ дайларда ө тетін тə рбие процестер ерекшелігін ə скери педагогика зерттейді.
Ə леуметтік педагогика ауқ ымында отбасы педагогикасы, мə жбү рлі тə рбие (первентив) педагогикасы, алдын алу (профилактикалық) педагогикасы дамуда.
Ө з дамуында ə рқ илы мү шелік бұ зылыстар мен ауытқ уларғ а ұ шырағ ан адамдар арнайы педагогика аймағ ында зерттеледі. Есітпейтіндер мен мылқ аулар оқ уы жə не тə рбиесімен сурдопедагогика, зағ иптар- тифлопедагогика, ақ ыл-есі кемдер- олигофренопедагогика шұ ғ ылданады.
Педагогика ғ ылымдарының арнайы тобын жекеленген немесе пə ндік ə дістемелер қ ұ райды. Олар оқ у-тə рбие мекемелерінің барша типтерінде ө тілетін нақ ты оқ у пə ндерінің оқ ытылуы мен игерілуі заң дылық тарын ашып, мұ ғ алімдерге ұ сынады. Ө з пə нін оқ ыту ə дістерімен ə рбір педагог жоғ ары дең гейде таныс болуы міндетті. Педагогиканы оқ ыту ə дістемесі де жоқ емес. Қ олың ыздағ ы оқ у қ ұ ралы осы ə дістеме талаптарына лайық жазылғ ан. Соң ғ ы он жылдық тарда педагогиканың барша салалары дə стү рлі ə дістемелерден ерекшеленген, нақ ты жағ дайларда жоғ ары нə тижеге жеткізуші ең тиімді деген жолдар мен тə сілдерді тү зуге кө мектесетін жекеленген технологиялар жасау бағ ытында дами бастады.
Тə рбиеге байланысты жаң а ғ ылым салалары педагогиканың дə л жə не техникалық білімдермен тоғ ысында қ ылаң бере бастады. Олар – кибернетикалық, математикалық, компьютерлік педагогика, суггестология (гипноздық сендірумен жедел оқ ыту жү йесі) жə не т.б. Осы заманғ ы педагогика адам жө ніндегі басты ғ ылымдардың бірі ретінде ауқ ымды да қ арқ ынды даму жолына тү сті.
Сонымен, бұ л кү нде педагогика кең тармақ ты ғ ылыми жү йе ретінде танылғ ан. Бұ л жү йеде мектеп педагогикасы маң ызды орынғ а ие. Себебі тə рбие процесі ə сіресе балалық шақ та жылдам жү рісте болады, сондық тан да оны жоғ ары кə сіптік дең гейде басқ ара білу қ ажет. Ө з проблемаларын шешу барысында педагогика кө птеген ғ ылымдардың деректерін пайдаланады.
3. Педагогика жə не басқ а ғ ылымдар
Адам жө ніндегі ғ ылымдар жү йесіндегі педагогиканың орны оны басқ а ғ ылымдармен байланыстыра қ арастырғ анда ғ ана айқ ындалуы мү мкін. Ө зінің ұ зақ қ а созылғ ан тарихында педагогика кө птеген ғ ылымдармен тығ ыз байланыста болып, ө з дамуы мен кемелденуінде олардың ə рқ илы ық пал-ə серіне ұ шырап отырды. Бұ л ұ штастық тардың кейбірі тарих тұ ң ғ иығ ынан жалғ асып келе жатса, енді біреулері-кейінгі, жақ ын дə уірлерде пайда болды. Педагогиканың алғ ашқ ы байланыс тү зген білім салалары-философия мен психология. Бұ л ғ ылыми «одақ» қ азіргі кү нде де педагогикалық теория мен практиканың кең, ө рістеп дамуының алғ ы шарты.
Педагогиканың философиямен байланысы ө те бір ұ зақ та ө німді болды, себебі философиялық идеялардан педагогикалық тұ жырымдар мен теориялар туындап отырды. Педагогикалық ізденістердің бағ ыттары белгіленді, сонымен бірге педагогиканың ə діснамалық негізі осы философиялық кө зқ арастардан қ алыптасты. Философиялық бағ ыттар (экзистенциалды, прагматикалы, неопозитивистік, материалистік т.б.) жү йесін ұ стануына орай педагогика зерттеушілерінің оқ у-тə рбие саласындағ ы ғ ылыми-ізденіс жолы, білім беру процесінің мə ні мен мағ ынасы, мақ саты мен технологиялық сипаттамасы айқ ындалады. Философия сонымен бірге педагогикалық болмыс пен нақ ты тə жірибені теориялық тұ рғ ыдан тү сінудің қ ұ ралы ретінде қ олданылып, жаң а педагогикалық тұ жырымдамалар жасаудың бастау кө зін береді.
Педагогиканың ежелден келе жатқ ан дə стү рлі де аса бір қ ұ нды байланысы жантану (психология) ғ ылымымен орнық қ ан. Адам табиғ атын білу, оның тума қ асиеттері мен мү мкіндіктерін тү сіну, тұ лғ а дамуы мен оның жандү ниелік қ озғ алыстарында байқ алатын заң дылық тар жə не оларды басқ арушы тетіктерді ескеру, сонымен бірге оқ у мен тə рбие жү йесін осы психикалық заң дылық, қ асиет-сапа, қ ажеттіктер мен мү мкіндіктерге негіздей отырып қ ұ растыру талаптарын елеулі ғ ұ лама-педагогтардың бə рі де алғ а тартып отырғ ан. Дегенмен, ескеретін жə йт: тұ лғ аның дамуы мен қ алыптасуын бір жақ ты тек психологиялық шарттармен ғ ана тү сіндіру шынайылық қ а келмейді, себебі педагогтар мен балалар ө мірі табиғ и заң дылық тардан кейде басымдау тү сетін ə леуметтік-педагогикалық жағ дайларғ а тə уелді келеді, тіпті сол психологиялық дү ние, болмыстың ө зі де арнайы қ оғ амдық ық пал нə тижесінде ө згеріске келуі ə бден мү мкін.
Педагогиканың басқ а ғ ылымдармен байланысы адамды тұ лғ а ретінде зерттеуімен ортақ келетін философия жə не психология аймағ ымен шектеліп қ алмайды. Оның адамды тіршіліктегі сипатында танушы анатомия, физиология, астрология жə не медицина ғ ылымдарымен де байланысы заң ды қ ұ былыс.
Адам дамуына ық пал жасаушы табиғ и жə не ə леуметтік факторлар арақ атынасынан туындайтын проблема - педагогика ү шін ө зекті мə селелердің бірі. Адамның жекеленген табиғ и дамуын зерттеуші биология ғ ылымында бұ л мə селе аса маң ыздылығ ымен танылғ ан.
Адамды табиғ и жаратылыс туындысы жə не ə леуметтік болмыс жемісі ретінде қ арастыра отырып, педагогика антропология ғ ылымындағ ы адам туралы білімдердің бай қ орын толық пайдаланады, осыдан олардың бə рін жалпыланғ ан адам бойында теориялық бірігімге келтірумен оның сан қ ырлы да кө п сырлы болмысын тануғ а жол ашады.
Педагогиканың медицинамен байланысының нə тижесінде педагогикалық білімдердің арнайы саласы коррекциялық (реттеуші) педагогика пайда болды. Осыдан, ө з дамуында тума немесе жасанды ауытқ уы бар балаларғ а білім берудің тə сілдері анық талды. Педагогиканың бұ л саласы медицина деректерін пайдалана отырып, бала деніндегі кемшіліктердің орнын толтыру мен оның қ оғ ам ө міріне толық қ анды араласып кетуін жең ілдететін терапиялық қ ұ рал-жабдық тар жү йесін тү зіп, қ олданымғ а келтірді.
Сонымен бірге педагогиканың дами тү суі адамды қ оғ ам мү шесі ретінде, оны ə леуметтік қ атынас, байланыстар жү йесінде зерттеуші ғ ылымдарғ а да тə уелді келеді. Сондық тан да осы заман педагогикасының ə леуметтану, экономика, саясаттану жə не басқ а ə леуметтік ғ ылым салаларымен тұ рақ ты да ық палды байланысқ а тү суі кездейсоқ емес.
Педагогика жə не экономикалық ғ ылымдар арасындағ ы қ атынастар ө те кү рделі, бірақ біртекті емес. Қ ай заманда да экономикалық саясат қ оғ ам білімін қ амтамасыз етудің қ ажетті шарты болғ ан. Осы саладағ ы ғ ылыми зерттеулерді экономикалық қ олдау педагогика дамуына ү лкен ық пал жасаушы факторғ а айналып отыр. Осы ғ ылымдардың байланысынан «Білім экономикасы» деген арнайы педагогика саласы дү ниеге келіп, білім беру аймағ ын реттестіруші экономикалық заң дылық тар ашылды, олардың қ оғ амды сауаттандыруғ а байланысты ерекшеліктері зерделенді.
Педагогиканың ə леуметтану ғ ылымымен байланысы ежелден келе жатқ ан, дə стү рлі. Себебі бұ л екеуін де толғ андыратын ортақ проблемалар: білімді жоспарлау; халық тың ə ртү рлі топтары мен ə леуметтік қ атарының негізгі даму бағ ыттарын айыра тану; ə рқ илы ə леуметтік орта мен ұ йымдардағ ы тұ лғ аның қ оғ амдық кемелденуі мен тə рбиесі заң дылық тарын ашу. Қ оғ ам мен мемлекеттегі білім саясатының қ алыптасуы ə рдайым ү стемдік жү ргізуші партиялар мен таптардың идеологиясы негізінде тү сіндіріледі; бұ л тұ рғ ыдан педагогика мемлекеттік оқ у-тə рбие қ ұ ралы ретінде саясаттану ғ ылымының заң дылық тарына сү йене отырып, адамның саяси сана субъектісі ретінде қ алыптасуының шарттары мен механизмдерін белгілейді, саяси идеялар мен талаптарды игеріп, орындау мү мкіндіктерін нақ тылап, ашып отырады.
Педагогиканың басқ а ғ ылымдармен байланыстарын талдауғ а сала отырып, оларды пайдаланудың келесі формалары анық талғ ан:
– басқ а ғ ылымдардың негізгі идеялары, теориялық болжамдары мен қ орытындыларының педагогикада пайдалану;
– бұ л ғ ылымдарда қ олданылатын зерттеу ə дістерін шығ армашылық пен қ абылдап, меншіктеу;
– психология, жоғ ары жү йке қ ызметі физиологиясы, ə леуметтану жə не басқ а да ғ ылымдар зерттеулерінің нақ ты нə тижелерін педагогикада қ олдану;
– адамды жан-жақ ты жə не кө птарапты зерттеуде педагогиканың қ атысуы.
Жекеленген ə дістемелер – оқ удың жалпы заң дылық тарын жə не пə ндерді оқ ытуда қ олдану ерекшеліктерін зерттеуші пə н дидактикасы.
Педагогика тарихы – ə рқ илы тарихи дə уірлердегі педагогикалық идеялар мен білімдендіру тə жірибесін зерттейтін ғ ылым саласы. Педагогика ғ ылымындағ ы жаң а салалардың жіктелу процесі белсенді тү рде жалғ асын табуда. Соң ғ ы жылдардың ө зінде педагогиканың бұ рын болмағ ан салалары ө зінің қ ажеттілік маң ызымен кө зге ілінуде: білім философиясы, салыстырмалы педагогика, ə леуметтік педагогика ж.т.б. Білім философиясы - білім теориясының тарауы, осы ә леуметтік мекеменің мә нін, қ оғ амдағ ы маң ызын жә не адамның дамуындағ ы рө лін зерттейді. Білім философияның маң ызды міндеті - ұ зақ перспективағ а есептелген білім беру стратегиясының базалық принциптерін жасау.