Популяция тығыздығына тәуелді және тәуелсіз факторлар.

Популяция тығ ыздығ ының белгілі бір оптимумы болады. Осы оптимумнан ауытқ у пайда болғ анда оны реттеудің популяция ішілік механизмдері іске қ осылады.

Популяция тығ ыздығ ының ө суі кө птеген бунақ денелілердің дараларының мө лшерінің кішіреюімен, ө німділігінің тө мендеуімен, дернә сілдері мен қ уыршық тардың ө лімінің артуымен, даму жылдамдығ ының ө згеруі, жыныстық қ атынасының ө згеруіне ә келеді де, популяцияның белсенді бө лігін кемітеді.

Популяция тығ ыздығ ының шектен тыс артып кетуі каннибализм қ ұ былысын туғ ызуы мү мкін.Каннибализм кейбір балық тарда, қ осмекенділерде жә не жануарларда байқ алады.

Популяция ішілік реттеуші механизмге эмиграция жатады. Эмиграция-берілген ареалдың қ олайсыздау бө ліктеріне популяцияның бір бө лігінің орын ауыстыруы.

Популяция тығ ыздығ ы оптималды дең гейден тө мендеген жағ дайда олардың кө беюі кезіндегі ө німділігі артып, ерте жыныстық жетілуге ә келеді.

Бірлестіктер экологиясы – синэкология.

Синэкология – ә р тү рге жататын ө сімдіктер, жануарлар мен микроорганизмдердің популяцияларының ассоциацияларын, олардың қ алыптасу жолдары мен қ оршағ ан ортамен ө зара ә серін зерттейтін экологияның бө лімі. Жеке ғ ылыми бағ ыт ретінде синэкология 1910 жылы Халық аралық ботаникалық конгрессте бө лініп шық ты. «Синэкология» ұ ғ ымын ғ ылымғ а енгізген швейцар ботанигі К. Шертер болып есептеледі.

Биоценоз, биогеоценоз, экожү йе, туралы тү сініктер.

Биоценоз – ө сімдіктер, жануарлар, микроағ залар қ ауымдастығ ы.

Биотоп – биоценоздың тіршілік мекені, бұ л мекеннің абиотикалық жағ дайлары біртекті қ алыптасқ ан болып келеді.

Биогеоценоз – белгілі бір кең істікте оналасқ ан, ұ рпақ алмасу барысында заттар айналымының арқ асында ұ зақ тіршілік ететін ө сімдіктер, жануарлар, микроағ залар қ ауымдастығ ынан тұ ратын кү рделі жү йе.

Экожү йе дегеніміз- зат, энергия жә не ақ параттар алмасу нә тижесінде біртұ тас ретінде тіршілік ететін кез келген ө зара ә рекеттесуші тірі ағ залар мен қ оршағ ан орта жағ дайларының жиынтығ ы.

23. Экожү йедегі тү р аралық байланыстардың негізгі формалары (нейтрализм, комменсализм, протокооперация жә не т.б.)

Бә секелестіктің екі тү рін ажыратады: тү рішілік жә не тү раралық. Ч. Дарвин тү рішілік бә секелестікті табиғ и сұ рыпталудың интенсивтілігін арттыратын маң ызды форма деп белгілеген болатын.

Нейтрализм - бейтарап селбесу.

Комменсализм. Бір ағ за екіншісінің есебінен тіршілік етеді, бірақ оғ ан ешқ андай зиян келтірмейді. Комменсализм паразитизмге қ арағ анда симбиозғ а жақ ындау.

Жер бетінде мекендейтін қ оң ыздарда гамазды кенелердің дернә сілдері кездеседі.Осы ә діспен олар таралады.