Главная страница Случайная страница
Разделы сайта
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Оректік және трофтық деңгейлер, қоректік торлар
|
|
Биоценоздардағ ы қ оректік торлар кө птеген қ ысқ а қ атарлардан тү зіледі. Бұ л қ атарларда ағ залар бір-біріне заттар мен жасыл ө сімдіктер жинағ ан энергияны беріп отырады. Алдың ғ ы тү р келесі тү р ү шін азық болып табылатын мұ ндай қ атарларды қ оректену тізбегі деп атайды. Қ оректену тізбегінің жеке звенолары трофтық дең гейлер деп аталады.
Қ оректік тізбектердің екі тү рін: жайылымдық жә не денритті бө ліп кө рсетуге болады.
Қ оректік тізбектер бір-бірімен тығ ыз байланысты. Олар қ оректену торын тү зеді. Ә р ө ндірушіде бірнеше консумент болады. Ал консументтердің кө пшілігі полифагтар, яғ ни бір емес, бірнеше қ оректену кө зін пайдаланады.
Кө птеген тү рлер ә р тү рлі қ оректік тізбектерге кіруі жә не ә р тү рлі орында болуы мү мкін.
30. Экологиялық пирамидалар (сан, биомасса, энергия)
Ø Сандар пирамидасы ә р тү рлі трофтық дең гейдегі ағ залардың санын кө рсетеді. Орманның жайылымдық қ оректік тізбегінде, продуцент-ағ аш, ал бірінші ретті консумент- бунақ денелілер болғ анда, біріінші реттік консументтердің дең гейі саны жағ ынан ө ндірушілер дең гейімен салыстырғ анғ а байланысты. Бұ л кезде сандар пирамидасы кері болады.
Ø Биомассалар пирамидасы ә р тү рлі трофтық дең гейдегі тірі заттың жалры қ ұ рғ ақ массасын сипаттайды. Ө ндірушілері ө те ұ сақ жә не консументтері ірі болғ ан экожү йелерде соң ғ ысының жалпы массасы барлық кезде продуценттердің жалпы массасынан жоғ ары болады, яғ ни биомасса пирамидасы да кері болады.
Ø Энергия пирамидасы кезекті трофтық дең гейлердегі энергия ағ ымының шамасын немесе «ө німділігін» кө рсетеді. Энергетикалық пирамида барлық кезде жоғ ары қ арай сү йірленеді. Бірақ тамақ пен бірге жү йеге тү сетін барлық энергия кө здері есепке алынуы керек.
31. Экожү йелер ө німділігі (біріншілік жә не екіншілік)
Экожү йелердегі органикалық заттың жасалу жылдамдығ ын - биологиялық ө німділік деп атайды.
Бірінші реттік ө німділік деп, бірінші реттік ө ндірушілердің биомассасының тү зілу жылдамдығ ын атайды.Бұ л маң ызды кө рсеткіш. Себебі, ол экожү йенің биотикалық компоненті арқ ылы ө тетін жалпы энергия ағ ынын, яғ ни экожү йеде мү мкін болатын тірі ағ залардың санын анық тайды.
Ө сімдіктердің энергияны жинау жылдамдығ ын жалпы бірінші реттік ө нім деп атайды.
Гетеротрофты ағ залардың органикалық заттарды жинау жылдамдығ ын екінші реттік ө нім деп атайды.
32. Экожү йенің табиғ и дамуы (1-лік жә не 2-лік сукцессия)
Бір территориядағ ы антропогенді жә не табиғ и факторлар ә серінен бір биоценоздың екінші бір биоценозбен алмасу процесі сукцессия деп аталады. Біріншілік жә не екіншілік сукцессияларды ажыратады.
Біріншілік сукцессия — бұ л ретте қ ауымдастық тар таза, ө лі субстартта орналасады.
Екіншілік сукцессия — бір қ ауымдастық тың сол ортағ а бейімделген екінші бір қ ауымдастық пен алмасуы.
Экожү йелердің біртұ тастылығ ы мен тұ рақ тылығ ы. Табиғ и экожү йелер тұ рақ тылығ ының негізгі кө рсеткіштері мен критерийлері.
Экожү йе - зат, энергия, жә не ақ параттар алмасу нә тижесінде біртұ тас ретінде тіршілік ететін кез келген ө зара ә рекеттесуші тірі ағ залар мен қ оршағ ан орта жағ дайларының жиынтығ ы.
|
|