Жердің компоненттерінің сипаттамасы: Литосфера, гидросфера және атмосфера.

В.И. Вернадский биосферада негізгі 3 геосфераны бө ліп қ арастырды:

Ø Газ қ абаты (атмосфера);

Ø Су қ абаты (гидросфера);

Ø Қ атты қ абат (литосфера).

Жердің газды немесе газтә різді қ абаты – атмосфера басқ а аспан денелерінің газтә різді қ абатынан ә лдеқ айда ерекшеленіп тұ рады. Жер атмосферасы газдар қ оспасынан, су буларынан жә не қ атты заттардың ұ сақ бө лшекетерінен тұ рады. Атмосфера негізі – ауа, ол ө з кезегінде келесі газдар қ оспасынан қ ұ ралғ ан: азот, оттегі, аргон жә не кө мірқ ышқ ыл газы.

Литосфера – (гр. “литос” - тас) жер қ ыртысының жоғ арғ ы қ абатын қ ұ райды. Литосфераның қ ұ рамына жер қ ыртысы жә не жердің жоғ арғ ы мантиясының бө лігі кіреді. Қ алың дығ ы: қ ұ рлық та- 50 км-ден 75 км-ге дейін, мұ хит тү бінде – 5-10 км. Литосфераның жоғ арғ ы қ абатын (2-3 км терең дікте) литобиосфера деп атайды. Бұ л қ абатта анаэробты тіршілік иелері шоғ ырланғ ан.

Гидросфера- Жердің су қ абаты. Ол мұ хит, тең із, кө л, ө зен суларымен бірге жер асты суларын жә не мә ң гі қ ар мен мұ здық суларын да тү гелдей қ амтиды.

Табиғ ат ресурстарының классификациясы: сарқ ылатын, сарқ ылмайтын, қ алпына келетін, қ алпына келмейтін.

1. Сарқ ылатын ресурстар – жақ ын кезең де немесе болашақ та қ орының сарқ ылу қ аупі тө ніп тұ рғ ан заттар. Ресурстардың сарқ ылуы салыстырмалы ұ ғ ым болып табылатындық тан, ол ө з кезегінде келесідей жіктеледі:

- қ алпына келетін (фауна, флора);

- қ алпына келмейтін (пайдалы қ азбалар);

- салыстырмалы қ алпына келетін (топырақ ресурсы, орман қ оры).

2. Сарқ ылмайтын ресурстар – шексіз ұ зақ уақ ыт пайдалануғ а болатын ресурстар жатады. Мысалы, кү н энергиясы, жел, тең іздер мен мұ хиттардың толуы мен қ аутуы энергиялары. Бұ л ұ ғ ым да салыстырмалы болып табылады. Мысалы, Кү н энергиясын шектелген мө лшерден артық пайдалану, жер температурасының артуына ә келіп, термодинамикалық дағ дарысты туғ ызуы мү мкін.

Биологиялық ресурстар жә не азық -тү лік қ ауіпсіздігі. Табиғ атты тиімді пайдалану, аз қ алдық ты жә не қ алдық сыз технологиялар.

Биологиялық ресурстар – биосфераның барлық тірі компоненттері, ө сімдік жә не жануарлар ә лемі.

Аз қ алдық ты технология - ө німдер бірлігін шығ ару кезінде осы ө німдерді алудың қ олданылып жү рген тә сілдерімен салыстырғ анда қ алдық тардың аз саны пайда болатын ө німдерді шығ ару процесі;

Қ алдық сыз технология – белгілі бір ө ндіріс кешенінің немесе цехтың жарамсыз қ алдық тары келесі бір ө ндіріс кешеніне немесе сол ө ндірістің келесі цехына шикізат болып келетін тұ йық жү йе.

Адам баласына табиғ и ортаны сақ тау мен оның ластануына жол бермеудің мынадай мү мкіндіктері белгілі. Олар:

- ресурстарды ү немдеуге мү мкіндік беретін қ алдық сыз технологияны енгізу;

- ортаның ластануын барынша азайту;

- су шығ ынын едә уір азайтуғ а мү мкіндік беретін ө ндірістік суды тазартып, қ айта пайдалану;

- топырақ тың ылғ ал жинауына жә не ауадағ ы атмосфералық газдардың тепе – тең дігін сақ тауғ а мү мкіндік беретін орман алқ аптарын сақ тау жә не қ алпына келтіру;

- жылу мен энергияны табиғ и кө здерден ө ндіру;

- жаң а технологиялық ә дістерді кең пайдалану.