Проективті әдістемелер.

Автопортрет ә дістемесі.

Е.С. Романова мен С.Ф. Потемкина

проективті ә дістемелер кітабында оқ ырмандарғ а

«Автопортрет» ә дістемесін ұ сынды, сондай-ақ бұ л ә дістеме жоғ арғ ы дең гейдегі тұ лғ аларды диагностикалауғ а мү мкіндік береді. Авторлық нұ сқ аның ө зінде бұ л ә дістеменің екі интерпретациясы берілген: біріншісін Р.Бернс (АҚ Ш)

ұ сынса, екіншісі оригиналды нұ сқ а, яғ ни авторлардың ө здері ұ сынғ ан нұ сқ асы болып табылады.

Анық тама бойынша, автопортрет - тұ лғ аның ө зін бейнелеп салғ ан, адам бейнесі. Психодиагностика ү шін автопортреттердің мү мкіндігін анық тау жә не белгілі бір типологиялық белгілері бойынша ажырату маң ызды болып табылады.

Романова Евгения Сергеевна

Жалпы бұ л ә дістің даму тарихы бірнеше кезең ге бө лінеді. Ө нер саласында автопортреттің тү рлі формасын бө ліп кө рсетуге болады, олар:

- Орталық та адам жү зінің орналасуы;

оны жиі графикалық бейне дейді.

- Портреттің интерьерлі

- (жабдық талғ ан тү рде) бейнеленуі, портреттің толық тырылуы.

Бір сә тте бірнеше автопортреттің бейнеленуі, тұ лғ а ө мір жолындағ ы тү рлі жастық кезең ді бейнелейді, яғ ни жас бойынша айырмашылық;

Соң ғ ы кезең де автопортрет - метафорасының ө зі кең інен қ олданылады, ә сіресе тү рлі психологиялық эксперименттерде барлық адамғ а арналғ андығ ы ақ парат алуғ а мү мкіндік береді жә не тұ лғ а қ иялының кө рінісінісінің шектеусіз дамығ андығ ын салынғ ан бейнелерден аң ғ артады.

Тұ лғ аны зерттеудің

прективтік ә дістері.

Мысалы: экстравагантты модадағ ы костюмде жас ә йелдің ауадағ ы канатта ілініп тұ рғ ан бейнесінің бейнеленуі, сюжетті автопортрет, яғ ни қ арапайым, реалды ситуацияда бейнеленуі: жақ ын достарының арасында автордың қ арым - қ атынас жасауы, кү луі, ә ң гімелесуі, тамақ тану т.б. бейнесінің бейнеленуі; енгізілмеген ситуация, бірақ реалды бейне: шындығ ында болатын маң ызды бір оқ иғ ағ а қ атысып бейнеленуі; фантастикалық ситуация, автордың ө зі қ атыспағ ан, болмағ ан ситуацияны бейнелеуі.Р.Берн (АҚ Ш, Адам дамуының институты, Г. Сиэтл) бейімдеді жә не бұ л ә дістемеде ө зің ді жалғ ыз немесе жанұ я, жұ мыстағ ы ә ріптестерімен бірге бейнелеуді ұ сынды. Р.Бернс автопортреттегі мына элементтірді сипаттаиды:

Ә дістеменің мақ статы:

адамның индивидуалды типологиялық ерекшелігін анық тау.

Сыналушығ а нұ сқ ау:

«Ө з портретің ізді салың ыз!».

Бейнені талдағ анда суреттің белгілерін бө ліп кө рсетеді, оның негізінде барлық суреттерді мына бейнелер арқ ылы біріктіруге болады:

Эстетикалық бейне – шығ армашылық қ абілеті бар, адам жү зінің бейнеленуі арқ ылы жү зеге асады. Суреттің бейнесін ажырату қ иынғ а соқ пайды. Салынғ ан сурет жең ілдік, иілгіштік, кө ркемдіктің байқ алуымен ерекшеленеді.

Метафорлық бейне

– адам ө зін бір зат секілді бейнелейді, мысалы, шә йнек немесе химиялық қ ұ рал т.б. Бұ лай шығ армашылық қ орғ а бай, қ иялы мен фантазиясы дамығ ан, шығ армашылық қ абілеті жә не ә йгілі юмор сезімі бар тұ лғ а салады.

«Интерьердегі автопортрет»

- адамның бейнесін оның айналасын қ оршағ ан заттардың ортасында салу, пейзаж фонында, бө лмеде, т.б. Мұ ндай сюжет бейнелеушілерге тә н жә не сыртқ ы заттарғ а бағ ытталып салады.

Эмоционалды автопортрет –адам ө зін эмоционалды кү йде бейнелейді. Жоғ арғ ы эмоцияғ а тә н, ө з кү йін рефлексиялай алады, кейде уайымның эмоциясы керісінше бейнеленуі мү мкін. Мысалы: мұ ң лы адам кө ң ілді адамды салады.

Қ озғ алыс немесе позаны бейнелеу –адам ө зін болып жатқ ан іс - ә рекет тү рінде бейнелейді.

Мұ ндай суреттер мә нерлеп қ озғ алатындарғ а, бишілерге, спортпен шұ ғ ылданатын тұ лғ аларғ а тә н.

Автопортреттің арқ а жағ ынан бейнеленуі –адам жү зінің орнына жұ лынның салынуы. Мұ ндай суретті нұ сқ ауғ а қ арсы келетіндер салады. Портрет кө лемі - жағ ымды физикалық кү йді, оның орегиналдылығ ы - қ арым-қ атынастағ ы демонстративтілікті, адамғ а деген қ ызығ ушылық ты білдіреді. Штрих пен суреттің басып салынуы (нажимі) тұ лғ а бойындағ ы қ ысымды кө рсетеді.

Билет