Тұлғаның мазасыздану деңгейін анықтау әдістемесі.

Мазасыз балалар ү шін оқ у жылдарының қ аншалық ты ауыр ө тетінін, ата – аналар да, мұ ғ алім де жақ сы біледі. Ал мектептік кезең негізгі жә не балалық шақ тың негізін қ алаушы: бұ л тұ лғ алық қ алыптасу уақ ыты, ө мірлік жолды таң дау, ә леуметтік нормалар мен ережелерді иемдену, бойғ а сің іру. Егер де оқ ушы уайымының себебі ө з — ө зіне сенімсіздік болса, онда жеке тұ лғ а да «кү мә ншіл» болып қ алыптасады. Мамандық таң дау бұ л адам ү шін ө зін сә тсіздікке ұ шырауғ а сақ тану бағ ытына негізделген, қ ұ рдастары жә не мұ ғ алімдермен қ атынас жасау – қ уаныш емес, ауыртпашылық …, жә не де мазасыздық бойын алып тұ рғ ан оқ ушының интеллектуалдық дамуы, оның ойлау бірегейлігімен, қ ұ марлығ ымен, шығ армашылық қ абілеттерінің дамуымен сә йкес келмейді, ө йткені шығ армашыл адам — ол ерікті жә не тә уекелділікке бел буатын адам. Ол жаң а қ алыптаспағ ан кө зқ арас пен шешімді ұ сынуғ а қ орық пайды, ө з жолымен жү ргісі келеді, кө пшіліктің мақ ұ лдағ анына қ арсы келеді. Ал мазасызданғ ыш адамдар — кешеннен қ абылданғ ан, ескірген, бірақ кө птеп тексерілген ө мір нұ сқ аларының қ ұ лы.

Ә р жас кезең дері ү шін, мазасызданудың тұ рақ ты кө рінісі немесе шынайы қ атерсіз – ақ, кө птеген балаларда жоғ ары ү рейді тудыратын белгілі бір аймақ тар, ақ иқ ат объекттер болады. бала ө зінің кү шінен, қ абілеттілігінен кү мандана бастайды. Бірақ мазасыздану сабақ тағ ы ә рекет қ ана емес, жекелеген қ ұ рылымды да бұ за бастайды. Сондық тан жоғ арылағ ан мазасызданудың пайда болуы себептерін білу, бастауыш сынып жастағ ы балалардың адекватты қ ұ лығ ының қ алыптасуы жә не мазасызданудың тө мендеуіне септігін тигізетін, коррекциялық – дамытушылық жұ мысты жасап шығ аруғ а жә не уақ ытында жү ргізілуге ә келеді.

Психологиялық ә дебиеттерде, мазасыздану тү сінігінің тү рлі анық тамаларын кездестіруге болады, бірақ зерттеушілердің кө пшілігі оны ситуативтік қ ұ былыс жә не ө тпелі кү й мен оның динамикасын білдіретін жекелік мінез ретінде қ арастыруды жө н кө реді.

А.М.Прихожан: «Мазасыздану – бұ л тө ніп келе жатқ ан қ ауіпті алдын ала сезінумен, сә тсіздікті кү тумен байланысты, эмоционалдық дискомфортты уайымдау» — дейді (Макшанцева 1998).

Р.С. Немовтың анық тамасы бойынша: «Мазасыздану — ә леуметтік қ ұ рылымдағ ы жағ дайда қ орқ ыныш пен ү рейді сезіну, жоғ арғ ы алаң даушылық кү йіне ә келетін адамның тұ рақ ты немесе ситуативті кө рініс табатын қ асиеті».

А.В.Петровскийдің анық тамасы бойынша: «Мазасыздану – ү рейдің реакциясының туындауының тө менгі сатысын сипаттайтын индивидтін қ атерді уайымдауғ а бейім болуы жекелік ерекшеліктердің негізгі параметрінің бірі. Мазасыздану, ә детте, жү йкелік психикалық жә не ауыр соматикалық ауруларда жоғ ары болады, сонымен қ атар психотравма салдарын ө ткізіп жатқ ан сау адамдарда кө птеген топ мү шелерінде жекелік сә тсіздіктің субъективті кө рінісінің бұ зылуы». Мазасызданудың қ азіргі зерттеулері жеке тұ лғ аның тұ рақ ты қ асиеті болып табылатын, жекелік мазасыздану жә не нақ ты сыртқ ы ситуациямен байланысқ ан ситуативтік мазасызданудың айырмашылық тарына бағ ытталғ ан жә не де жеке тұ лғ а жә не оны қ оршағ ан ортаның ө зара ә рекеті ретіндегі мазасыздану анализінің ә дістерін ө ң деуге (Петровекий, 1990).