Психодиагностика

Психодиагностика – нақ ты міндеттерді шешуге арналғ ан практикалық немесе теориялық мең геру операцияларының біртекті амалдарының жиынтық ә дісі. Практикалық психологияның ө зіне тә н ерекше ә дістері бар. Ол диагностикалық ә дістер, кең ес беру, терапевттік тү зету ә дістері жә не ұ йымдастыру мә селелерін шешуде қ олданылатын ә дістер. Бұ лар психологтың клиентке ық пал ету қ арқ ындылығ ының, шешілетін міндет кү рделігінің негізінде қ ұ рылғ ан. Психодиагностика клиенттің психологиялық проблемасын шешу ү шін оғ ан ө зін едә уір терең ірек тү сінуге жә не хал - жағ дайы мен мінез қ ұ лқ ын ө згертуге, адамның ішкі мү мкіндіктерін табуғ а жә рдемдеседі. Практикалық психологияның ә дістері психодиагностикалық, кең ес беруші, тү зетуші - терапевттік ә дістерге жіктеледі.

Психодиагностика – психологтың клиентпен немесе топпен жұ мыс жасайтын мә селелеріне терең деп енетін бағ ыт.

Психодиагностика екі жақ ты мә ртебеге ие. Біріншіден, ол практикалық психологияның салыстырмалы дербес бағ ыты болып табылады, яғ ни психолог кең ес беруде немесе психотерапияда маманданғ ан ө зге психологтардың тапсырысы бойынша кү рделі диагностикалық жұ мыстарды орындап, сол салада мамандана алады. Екіншіден, психодиагностика психологтың клиентпен жү ргізілетін жұ мыстарының маң ызды кезең ін қ ұ райды. Екі жағ дайда да психодиагностика адамдардың психологқ а шағ ымдана келетін ө мірлік қ иындық тарының себеп - салдарын анық тауғ а мү мкіндік беретін ұ станымдардың, ә дістердің, ә дістемелік тә сілдері мен ү рдістердің кешенін анық тайды. Психодиагностиканың ө зіне тә н теориялық негізі бар. Оның негізінде психодиагностиканы теориялық пә н ретінде қ арастырады. Идеялардың теориялық психологиядан тә жірибелік психологияғ а едә уір жақ ындауына ық пал етіп, психодиагностиканың теориялық негізі қ алыптасады.

Диагностикалық ә дістердің бірнеше тү рлері бар:

Бақ ылау – анық талғ ан қ ұ былыстың ерекшеліктерін сипаттайтын іріктелген мә селелерді(бірліктерді, кө рсеткіштерді, белгілерді) тіркеудің негізінде зерттелінген объектіні бір жү йе бойынша қ абылдау. Практикалық психологиядағ ы бақ ылау – клиенттің психологпен қ арым- қ атынасындағ ы вербалды жә не вербалды емес мінез- қ ұ лқ ын мақ сатты, жү йелі тү рде қ абылдау.

Ә ң гімелесу – психологтың сыналушымен серіктес қ арым- қ атынасының барысында сыналушы тұ лғ асы жайлы диагностикалық маң ызды ақ паратты алу тә сілі. Бұ л ә діс психологиялық кө мек кө рсету кезіндегі терапевттік ә ң гімелесу ретінде анық талатын клиникалық сұ хбаттасу деп аталады. Ә ң гімелесу барысында клиент сезінген эмоциялы кү йлерге ену, сезіну арқ ылы клиент тұ лғ асын жә не оның сө здері арқ ылы алынғ ан ақ параттың барлығ ын сынамай қ абылдайды, яғ ни тү сіну қ абілетіне негізделген эмпатиялық тың дау ә дісі қ олданылады.

Практикалық психологтың іс - ә рекетіндегі психодиагносикалық ә дістер клиенттің қ иын мә селелерін анық тауғ а бағ ытталғ ан. Осы мақ сатта стандартталғ ан жә не терең детілген сұ хбаттасу, бақ ылау, ө зіндік бақ ылау, тесттер, проэктивті ә дістемелер, рө лдік ойындар қ олданылады.

Диагностикалық ә дістер психокоррекция мен психотерапия арқ ылы белгілі болғ ан мә селенің нә тижелерін бағ алауда да жә рдемдеседі.

Диагностикалық ү рдістер практикалық психологияның ә р тү рлі бағ ыттары мен мектептерінде қ олданылады. Ә рбір мектеп клиенттің проблемаларын, оларды шешудің мақ саттары мен мү мкіндіктерін ө з бетінше ерекше бағ ытпен шешеді.

Сұ хбаттасу практикалық психологияның барлық мектептерінде ә ртү рлі варияцияларда қ олданылатын негізгі диагностикалық міндетті қ ұ рал. Сұ хбаттасудың клиент жайлы ақ паратты жинауда қ олданылатын сызба – нұ сқ аны қ арастырып кө рейік. Сызбада клиенттің шағ ымына байланысты мә ліметтердің тізімі бар.