Сауын маусымы бойынша сүттің орташа майлылығын есептеу

Сауын маусымы бойынша сү ттің орташа майлылығ ы: = 3, 839 процент.

Бірнеше бө лек сү ттегі майдың орташа процентін анық тау. Бірнеше бө лек сү ттегі майдың орташа процентін анық тау жұ мысы, сауын масымында сү ттің орташа майлылығ ын анық тау сияқ ты жү ргізіледі.. мұ ндай жағ дайда сү т бө лектері дегеніміз - ә рбір айда сауылғ ан сү т.

Сү ттің мө лшерін базистік майлылық қ а айналдыру. Базистік майлылық қ а айналдырылуғ а тиісті барлық сү т ең алдымен нақ тылы майлылығ ы бойынша бір проценттік сү тке айналдырылады, сонан соң соң ғ ысының мө лшерін осы аудан ү шін белгіленген базисті майлылық қ а бө леді.

Мысал. Мемлекетке майлылығ ы тө рт процент 4000 кг сү т алады. Оның базистік майлылығ ы – 3, 8 процент. Сонда базистік майлық ты сү т: = 4210, 5 кг болады.

Кілегейдегі майдың қ ұ рамын есептеу. Кілегей қ ұ рамында майдың қ анша мө лшерде болатынын екі ә діспен табуғ а болады: біріншісі – кілегейдің майлылығ ының салмағ ы мен анализі бойынша, екіншісі – тартылғ ан сү ттің майлылығ ы мен салмағ ы жә не кілегейдің салмағ ы бойынша.

Бірінші ә діс бойынша кілегейдің салмағ ын оның майлылығ ына кө бейтеді де оны 100-ге бө леді.

Мысал. Кілегейдің салмағ ы – 120 кг, оның майлылығ ы – 32, 4 процент. Сонда кілегейде = 38, 88 кг май болғ аны.

Екінші ә діс бойынша есептеу, май балансын жасау арқ ылы жү зеге асырылады. Кілегейдегі майдың салмағ ы сү ттегі майдың салмағ ынан кө к сү т майының салмағ ы мен ө ндірістік шығ ындарды (0, 22 процент) алып тастағ анғ а тең.

Мысал. Майлылығ ы 3, 9 процент 1320 кг сү т тартылады. Одан алынғ ан кілегей 147 кг. Кө к сү ттің майлылығ ы – 0, 05 процент, ө ндірістік шығ ыны – 0, 22 процент.

Есептеп шығ ару: сү ттегі май = 51, 48 кг;

2)Кө к сү ттегі май = 0, 587 кг;

3)ө ндірістік кө лденең шығ ындарғ а кеткен май = 0, 113 кг;

4) кілегейдегі май 51, 48-0, 587-0, 113=50, 78 кг.

Сү ттен шығ атын кілегейдің нормасы. Сү ттен алынатын кілегейдің мө лшері кілегей мен сү ттің майлылығ ына байланысты. Заводтар колхоздар мен совхоздардан майлылығ ы 31-34 процент арасында ауытқ ып отыратын кілегейлерді сатып алады.

Сауу ыдыстарын тың ғ ылық ты жуу жә не дезинфекциялап отыру сапалы сү т жә не сү т ө німдерін қ ажетті алғ ы шарттардың бірі болып саналады. Жуғ ыш қ ұ ралдардың қ атарына каустикалық сода NaOH, кальцийленген сода NCO₃, кө мір қ ышқ ылды натрий (бір жарым карбонат) Na₂CO₂.HCO₃.H₂O, металисикат натрий – Na₂SIO₃ тетрасиликат натрий (сұ йық шыны) Na₂SI₄O₉, ә к - Ca(OH)₂ жатады.

Сілтілі ерітінділер, егер оғ ан тоттанудан қ орғ айтын заттарды кө п салмаса, алюминийді ыдыстарды жә не оның қ ортпаларынан жасалғ ан ыдыстарды жуғ анда қ атты ә сер етеді. Ал сұ йық шыны, ыдыстарды жууғ а қ олайлы зат ғ ана емес, сонымен бірге ол металды тот басудан сақ тайды. Сондық тан оны жуатын ерітіндіге 0, 1% мө лшерінде қ осу керек.

Ыдыстар мен қ ұ рал-жабдық тарды жууғ а мына операциялар кіреді: 1) ыдыстың ішкі бетін шыланғ а арқ ылы келіп тұ рғ ан сумен шаю немесе жуу, 2) сода ерітіндісімен немесе басқ а сілтілі ерітіндімен жуу (0, 5 проценттік кальцийленген сода ерітіндісімен не 0, 15 проценттік каустикалық ерітіндімен немесе кү лмен сорғ ызу), 3) сілті ерітіндіні жуу ү шін сумен шаю, 4) бумен немесе температурасы 90⁰ ыстық сумен стерилизациялау, 5) кептіру. Жуылғ ан ыдыстар тө ң керілген кү йінде кептіріледі жә не лас пен тозаң нан таза жерлерде желдетіледі. Бұ л ыдыстарды басқ а жұ мысқ а пайдалануғ а болмайды.

Сауу аппатарттарын жуып, шаю. Сиырды машинамен сауғ ан кезде сауу аппараттары мен шлангылар қ ажетті тазалық та сқ талмаса, сү т ластануы мү мкін. Сондық тан сауын аяқ талғ аннан кейін сауыншылар ө здерінің агрегаттарын вакумның кө мегімен алғ аш салқ ын сумен жуып, сонан соң 85 градусқ а дейін ысытылғ ан сумен шаяды. Осы мақ стпен таза шелекке немесе легенге ең алдымен 6-8 л таза суық су қ ұ йып, оғ ан бір мезгілде барлық (тө рт) сауын стакандарын салады да вакуумды ашады. Су вакуумның ә серімен стаканғ а сорылып, резинкалы тү тік арқ ылы сауу шелегіне қ ұ йылады. Суды ө ткізіп болғ аннан кейін вакуумды шығ арып тастайды да сауын бидонының қ ақ пағ ын алады, сө йтіп осы сумен ең алдымен қ ақ пақ пен бидонның ішкі жағ ын, сонан соң сыртын жуады. Қ ақ пақ тың ішкі жағ ын жуғ ан кезде оның тесіктеріне су қ ұ йып алмау керек, себебі су пульсаторғ а тү сіп кедергі жасайды. Сауу аппараттары да дә л осы ә діспен ыстық сумен жуылады. Жуылып болғ аннан кейін ілініп кептіріледі де, сонан соң сақ талады.

Жуу кезінде кү н тә улігінде бір рет коллекторды ашып, ластанғ ан бө ліктерін тазартады. Пульсаторды қ ақ пағ ынан алып, ішін ашпай-ақ, оның негізгі бө ліктерін жә не қ ақ пақ тың кейін тебетін клапанын жуады.

Сауу аппаратын аптасына бір рет ыстық сода ерітіндісімен жалпы тазалап тұ ру керек (температурасы 50-60⁰ 10 литр суғ а 40 г кальцийленген сода жә не 10 г сұ йық шыны есебінен). Сонымен бірге ә рбір тораптың бө лшектері жеке алынып, жуғ ыш ерітіндіге салынады да щеткамен жуылады. Сонан соң олардың ә р қ айсысы ыстық сумен жуылып, аппарат жиналып қ ойылады. Жоғ арыда айтылғ андай аппарат жинақ талғ ан кү йде ыстық сумен тағ ы да жуылады.

Сү т цистерналары мен автосү тцистерналарын жуу. Бұ л сү т ыдыстарын жуғ андағ ыдай сол жуғ ыш ерітіндімен, сол тә ртіппен жуылады. Фермада су насосының болуы, цистернаны тазартудағ ы (шаю, сілті ерітіндісімен жуу жә не шайқ ап жуу) барлық операцияларды – суды ағ ызу жолымен жә не ұ шында темір шү мегі бар шланга арқ ылы ерітінді шашуды механикаландыруғ а мү мкіндік береді. Сілітілі ерітіндіні босқ а шығ ындамау ү шін цистернадан насоспен су жинақ талатын сол ваннағ а жіберіледі. Крандар мен тығ ындар бө лшектеніп алынып, бө лек жуылады.

Ферма маң ындағ ы сү тханада жұ мысшылардың жеке басының гигиенасы мына тә ртіппен орындалады: а) жиі-жиі дә рігерлік бақ ылаудан ө тіп тұ ру, б) баццилатаратқ ыш тексеріліп отыру, в) алдын ала егулерден ө ту, г) таза санитарлық киімдерді міндетті тү рде киіп жү ру (халатты, кеудешені, алжапқ ышты, шалбрды, қ алпақ ты, бас орамалды, аяқ киімдерді), д) қ олды дизенфекциялау ү шін хлорлы сумен жиі жуу.алмастырылмайтын қ алың тө сеніште немесе арнаулы тө сеніші ә лсін-ә лсін ауыстырылып отыратын шалыларда байлаусыз бағ ылады. Сиыр қ оралар малдың тынығ уы ү шін ғ ана пайдаланылады.сиыр қ ораларғ а серуен алаң ы жалғ ас салынады. Оң тү стіктегі аудандарда бұ л жер малғ а ірі жемшө п пен ұ нарлы азық беруге жә не тобымен су ішкізуге қ олайлы. Ал қ ыстыкү ндері ауаның температурасы – 20⁰ суық болатын солтү стіктегі аудандарда малғ а жемшө пті қ орада немесе шалыда беру керек.

Мал жаздыгү ні КИР-1, 5 шө п машинасымен немесе сабан жинағ ыш комбайнмен шабылып жә не ұ сталғ ан кө к массамен азық тандырылады. Масса бір мезгілде ПТУ-10К азық ү лестіргішіне тиеліп, ол фермаларғ а тасылады да сол жерде оттық тарғ а бө лінеді. Сиырлар сауын алаң дарында «Елочка» немесе «Тандем» типті сауу станоктарымен сауылады. Бұ л жерде сиырларғ а жем беріледі. Мал серуендеп азық танатын алаң дарда орнатылғ ан АГК-4 типті топтап суарғ ыштан суарылады. Сиырдың ә рбір тобына бір-бір науа орнатылғ ан. Науадағ ы суды қ ыстыгү ні электр кү шімен қ ыздыратын тетік бар. Сиыр серендеп азық танатын жә не сауу ү йі алдындағ ы алаң дар қ идан БН-1 типті аспалы жабдық тың кө мегі арқ ылы «Беларусь» тракторымен тазартылады. Сиыр қ орадағ ы қ орда тө сеніш осы агрегатпен, жылына 1-2 рет тазартылып тұ рады. Сабан тө сеніш трактор арбасн маялардан ПСН-1 М типті сабан тиегіш-майдалағ ыш арқ ылы тиеліп мал қ ораларына тө селеді. Сө йтіп сиырды сауу мен суару ү шін қ олданылатын жеке қ ұ рал жабдық тардан басқ а жұ мыстың барлық комплексі негізінен алғ анда мобильді агрегатпен іске асырылды.

Сиырларды қ орада байлап ұ стағ ан жағ дайда ө ндірістік процестерді механикаландыру арнаулы қ ұ рал жабдық тар мен машиналардың кө мегімен орындалады. Малғ а азық ү лестіру екі тү рлі ә діспен іске асырылуы мү мкін. 1. РЗМ-8 немесе 10К тракторлары тіркемелі азық ү лестіргіштермен. Мұ ндай жағ дайда сиыр қ орадағ ы азық ү лестіргіш жү ретін орталық жолдың ені кемінде 2 м, есігінің кең дігі азық ү лестіргіш ө тетіндей болғ аны жө н. 2. ТВК-80А транспортер азық ү лестіргіші қ олднылады. Бұ л сиыр қ оралардағ ы тар жолдарда, тракторлы азық ү лестіргішті қ олдануғ а болмайтын жағ дайда ғ ана пайдаланылады. ТВК-80А транспортеріне азық қ ораның бір жақ шетінен арнаулы ПТУ-10К немесе РЗМ-8 азық ү лестіргіш бункерге азық ПСН-1М тиегішімен салынады.

Байлап ұ стағ ан кезде сиырлар қ орада сауу аппараттарының АД-100 қ ондырғ ысы (немесе сү т тү тігінің) «Даугава» немесе «Пипелине» молокопровод=200қ ондырғ ысы – ГДР шелегіне сауылады. Сондай-ақ сиырларды сауын алаң дарында сауу оны байламай ұ стағ анда да жү ргізілуі мү мкін.

Сауылғ ан сү тті ә р тү рлі сауу қ ондырғ ыларында екі тү рлі ә діспен тоң азытуғ а болады: а)сү тін қ абылдау пункттеріне тапсыратын шығ ын фермаларда сү тті ә рбір сауымнан кейін қ ұ дық тың, скважинаның, бұ лақ тың суын пайдалана отырып, вакуумды су тоң азытқ ышпен салқ ындатуғ а болады; б) 300-400 жә не одан да кө псиырлары бар фермалар сү т ө німдерін ұ зақ уақ ыт ө зінде сақ тайтын немесе қ абылдау пунктіне оны кү ніне бір рет жө нелтетін болса сү т сауылу кезінде сауу қ ондырғ ысының комплектісіне кіретін (бірінші комплект) МХУ-8С тоң азытқ ыш агрегатының кө мегімен вакуумды су тоң азытқ ышымен салқ ындатылады.

Сиырлар байлап бағ ылғ ан уақ ытта бө лек-бө лек суарғ ыш ПА-1 науасынан суарылады. Сиыр қ орасында ә р екі сиырғ а бір суарғ ыш келетіндей етіп орналастырады.

Сиырлар байлап бағ ылғ ан кезде сиыр қ ораларының қ иы ТСН—2, 0 немесе ТСН-3Б типті ысырғ ыш транспортермен шығ арылады. Фермадағ ы жү ретін жолдар мен ашық алаң дарды қ идан тазартуғ а БН-1 аспалы қ ұ рал жабдығ ы пайдаланылады. Ал сиыр қ ораларда сабан тө сеніш дұ рыстап салуда жү к кө тергішті 300 кг УТР-0, 3 қ ол арбасы пайдаланылады.

Жоғ арыда аталып ө ткен қ ұ рал жабдық тардың комплектісі, сиырларды байлап бағ атын фермалардағ ы негізгі ө ндірістік процестерді механикаландыруды /15/.