Главная страница Случайная страница
Разделы сайта
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Дәріс. Жергілікті тіл ерекшеліктерін зерттеу жолдары
|
|
Дә ріс тезисі:
Бұ ғ ан дейін диалектологияда жергілікті тіл ерекшеліктері екі тұ рғ ыдан ғ ана зерттеліп келді: а) диалект мен сө йленістің ә деби тілден айырмасын кө рсету; ә) қ азіргі сө йленіс не диалектінің тіл тарихмен байланысын ашу. Бірақ бұ лардың екеуі де толық зерттеу болып табылмайды.
Қ азіргі диалектологияның алдында тұ рғ ан міндет мынадай екі саладан тұ рады: 1. Сө йленістің тіл жү йесін барлық жағ ынан сипаттай отырып, арнайы зерттеу. 2. Тілдегі сө йленістердің ө зара қ арым-қ атынасын, байланысын, территориясын анық тай отырып, толық классификациясын жасау. Бұ л міндеттер тек диалектология ү шін емес, жалпы қ азақ тіл білімі ү шін маң ызды болып табылады. Сол себепті қ азіргі тарихи-географиялық жағ ынан қ алыптасқ ан жеке сө йленістерді зерттеу мә селесіне ерекше мә н беріліп отыр.
Жергілікті жерде тіл ерекшелігінің сақ талу дә режесі мен қ олданылу жайы бірдей емес. Мә селен, жергілікті сө йленістерге тә н негізгі ерекшеліктер, кө не тілдік қ ұ былыстар ә сіресе қ арт адамдар мен туғ ан жерінен ұ зап шық пағ ан адамдардың жә не ү й шаруасындағ ы ә йелдердің тілінде кө бірек сақ талады. Бірақ жастар тіліне де назар аудару керек.
Қ орытындылай келе сө йленістердің тілдік сипатын, ондағ ы ө згерістерді дә л анық тау ү шін зерттеуші жергілікті тұ рғ ындарды тіл жағ ынан бірнеше топқ а жіктеп, солардың ә рқ айсысы жайында толық мағ ұ лмат беруі керек.
Негізгі ә дебиет: 1. [1.7: 1], 2. [1.7: 15], 3. [1.7: 17].
Қ осымша ә дебиет: 1. [1.7: 1], 2. [1.7: 16].
Семинар сабақ тарының жоспары
| № | Тақ ырып атауы | Семинар сабақ тар |
| Диалектология пә ні жә не оның негізгі ұ ғ ымдары. Тіл жү йесіндегі қ азақ тілі диалектілерінің алатын орны. Диалектологияның басқ а ғ ылым салаларымен байланысы | ||
| Қ азақ диалектологиясының зерттелу тарихы | ||
| Ә деби тілдің диалектілік негізі жайлы пікірлер жә не оғ ан қ азіргі кө зқ арастар | ||
| Ә леуметтік диалектілер мен ұ лтық тіл | ||
| Диалектілік сипаттағ ы кә сіби сө здер | ||
| Жаргон сө здердің қ олданылуы | ||
| Диалектілік синоним, омоним, кө пмағ ыналы сө здер | ||
| Қ азақ сө йленістеріндегі кірме сө здер | ||
| Диалектологияның теориялық жә не практикалық мә ні. | ||
| Қ азақ сө йленістеріндегі дауысты дыбыстарғ а байланысты ерекшеліктер | ||
| Сө йленістердегі дауыссыз дыбыстарғ а байланысты ерекшеліктер | ||
| Қ азақ сө йленістеріндегі сө зжасам саласындағ ы ерекшеліктер | ||
| Диалектілік фразеологизмдер мен сө з тіркестері | ||
| Морфологиялық ерекшеліктер | ||
| Синтаксистік ерекшеліктер | ||
| Барлығ ы |
Семинар. Диалектология пә ні жә не оның негізгі ұ ғ ымдары. Тіл жү йесіндегі қ азақ тілі диалектілерінің алатын орны. Диалектологияның басқ а ғ ылым салаларымен байланысы
Талқ ылауғ а ұ сынылатын сұ рақ тар:
1. Диалектологияның сипаттамасы. «Диалектология» терминінің шығ у тө ркіні, тарихы
2. Ұ лттық тілдің негізгі бө ліктері, ерекшеліктері. Ә деби тіл мен жергілікті ерекшеліктердің қ арапайым сө здер жә не ә леуметтік диалектілерге қ атысы
3. Диалектологияның басқ а ғ ылым салаларымен байланысы
4. Жергілікті сө йлеу тілін оқ ып-ү йренудің ғ ылыми жә не ә дістемелік міндеттері
Тапсырмалар: Қ азақ диалектологиясы пә нінің зерттеу нысанымен, тіл біліміндегі орнымен таныстыру, диалектілердің ұ лттық ә деби тілге қ атысы, диалектілерді зерттеудің қ азақ тілі тарихын зерттеуде, мектепте қ азақ тілі мен ә дебиетінен сабақ беруде, қ азақ тілі сө здіктерін, диалектологиялық карта, атлас жасауда маң ызына тоқ талу.
|
|