Экологиялық басқару негіздері.

Экологиялық басқ ару - бұ л қ оғ ам мен табиғ ат арасындағ ы ө зара қ арым-қ атынасты реттеп отыратын экологиялық - басқ ару нормаларының жинағ ы. Оның мақ саты қ оршағ ан табиғ и ортаны қ орғ ау, зиянды экологиялық қ ауіп-қ атердірден сақ тандыру, адамды қ оршағ ан ортаның сапасын арттыру жә не жақ сарту болып табылады. Сондай-ақ экологиялық норомаларды дұ рыс орындалуын талап ету.

Қ азақ стан Ресупубликасының экологиялық заң дылық тарына сә йкес экологиялық басқ арудың негіздеріне келесі қ ұ жаттар жатады:

1. Қ Р конституциясы;

2. Қ Р басқ а да нормативті актілері мен заң дары жә не табиғ атты пайдалану жә не қ оршағ ан ортаны қ орғ ау облысында Қ Р субъектілері;

3. Қ Р Президентінің жарлық тары жә не Қ Р ү кіметінің заң дылық тары;

4. Министрліктер мен тиісті органдардың норматаивті актілері;

5. Жергілікті басқ ару органдарының нормативті шешімдері.

Қ Р конституциясы бойынша ә рбір адамның жерді жә не басқ а да табиғ и ресурстарды пайдалануғ а қ ұ қ ығ ы бар, сондай – ақ қ оршағ ан табиғ и ортағ а келтірілген зияны бойынша шығ ынды ө теуі қ ажет, экологиялық жиындар мен бастамаларғ а қ атысуғ а, қ оршағ ан орта мен оны қ орғ ау шаралары туралы білуге қ ұ қ ылы.

Сондай-ақ Қ Р конституциясы табиғ и ортаны қ орғ ау жә не оны тиімді пайдалану бойынша ү кіметтің жоғ арғ ы жә не жергілікті басқ ару органдарының басқ ару жә не бақ ылау функцияларын анық тайды.

Табиғ атты пайдалану жә не қ оршағ ан табиғ и ортаны қ орғ ау облысы бойынша Қ Р басқ а да нормативті актілері мен заң дары жә не табиғ атты пайдалану жә не қ оршағ ан ортаны қ орғ ау облысында Қ Р субъектілері

«Қ оршағ ан ортаны қ орғ ау» туралы заң Қ Р заң дылық тарына сә йкес жасалынғ ан. Қ Р табиғ атты қ орғ ау заң дылық тары міндеттеріне қ оғ ам мен табиғ аттың ө зара қ арым- қ атынасын реттеу болып табылады. Оның мақ саты адамдарды қ оршағ ан табиғ и ресурстарды қ алпында сақ тап қ алу, шаруашылфық тар мен басқ а да ө неркә сіптердің табиғ и ортаны зиян тигізбеуін қ амтамасыз ету, қ оршағ ан табиғ и ортанының сапасын арттыру, адамдардың болашақ тада заң дылық тарды сақ тауын қ амтамасыз ету болып табылады.

Бұ л заң табиғ атты пайджаланудың қ оршағ ан ортаны қ орғ аудың барлық аспектілерін қ амтиды жә не де басқ а да қ оршағ ан ортаны қ орғ ау заң дылық тары мен нормалары Қ Р конституциясына сай болуы тиіс.

«Экологиялық сараптама» туралы заң экологиялық сараптама облысындағ ы қ атынасты реттейді, яғ ни шаруашылық немесе басқ а ө неркә сіптің қ оршағ ан ортағ а келтіретін зиянына сә йкес ескерту бере отырып Қ Р азаматтарының табиғ и қ оршағ ан ортағ а деген конституциялық ережелерді дұ рыс тү сінуіне мү мкіндік береді.

«Ерекше кү зетілетін табиғ и аймақ тар туралы» заң ерекше кү зетілетін табиғ и аймақ тарды пайдалану, қ орғ ау жә не ұ йымдасту облысындағ ы қ атынастарды реттейді. Оның мақ саты ө те қ ажетті табиғ и аймақ тар мен объектілерді, табиғ и керемет жерлерді, ө сімдеітер мен жануарлар объектілерін қ алпында сақ тап қ алу, биологиялық табиғ и процестерді мең геру, оның жағ дайының ө згеруін бақ ылау, халық ты экологиялық тұ рғ ыда тә рбиелеу болып табылады.

«Атмосфералық ауаны қ орғ ау туралы» Қ Р заң ы атмосфералық ауаны қ орғ аудың негізгі ережелерін орнатады. Атмосфералық ауа қ оршағ ан табиғ и ортаның негізгі ең бағ алы элементі болып табылады, сондай-ақ адамдардың, ө сімдіктер мен жауарлардың ө мір сү руіне берден бір қ ажетті зат болып табылады. Ауа бассейнін қ орғ аудың жалпы негізгі шараларына шектік мү мкін консентрация (ШМК) жә не шектік мү мкін лақ тырылыстар (ШМЛ) нормативтерін орнату жә не де атмосферағ а ластаушы заттардың лақ тырылысына тө ленетін тө лемдер шамасын бекіту болып табылады.

«Адамдардың радиациялық қ ауіпсіздігі туралы» заң ы адамдардың денсаулығ ын қ орғ ау мақ сатында радиациялық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз етудің ережелерін орнатады. Осы заң бойынша адамдардың денсаулығ ынының жә не де қ оршағ ан ортаның ионды сә улелерді қ олданылатын объектілерді пайдалану кезінде зардап шекпеуі жолдарын қ арастырады. Радиациялық апаттар болғ ан жағ дайда заң азаматтардың денсаулығ ы мен мү лкіне келтірілген зияндарды қ айтаруғ а міндеттейді. Заң да сондай-ақ ядерлік жә не радиациялық қ ондырғ ыларғ а жақ ын орналасқ ан қ ауіпті аймақ та орналасқ ан жағ дайда азаматтардың социалды- тұ рмыстық жағ дайын жақ сарту жә не т.б. шаралардың орындалауын жү ктеледі.

«Жер қ ойнауы туралы» заң ында жер қ ойнауын мең геру, пайдалану жә не қ орғ ау кезінде правалық қ атынастарды реттейді. Заң алдымен жер қ ойнауының тиімді пайдаланылуын жә не оның ластануын қ адағ алайды.

«Ө ндірістер жә не пайдалану қ алдық тары туралы» заң ында пайдалану жә не ө ндіріс қ алдық тарымен жұ мыстың правалық негіздерін анық тайды. Оның мақ саты осы қ алдық тардың қ оршағ ан табиғ и орта мен адамдар ө міріне, денсаулығ ына зиянының болғ ызбауды алдын-ала ескерту, сондай-ақ осындай қ алдық тарды қ осымша шикізат ретінде шаруашылық қ а қ олдану жолдарын анық тау болып табылады.

Қ Р жер кодексі жер пайдалану кезінде зиынды ә серлерден жерді қ орғ ау жә не қ оршағ ан табиғ и ортаны қ орғ ауды қ арастырады. Жерді қ орғ аудың негізгі функцияларына жердің, топырақ тың қ ұ нарлығ ын арттыру жә не сақ тау, ауыл шаруашылық жерлер қ орын сақ тау жатады. Экологиялық зияндарғ а жердің ластануы, кебуі жә не істен шығ уы болып табылады. Кодекс бойынша жерді сатып алуғ а- сатуғ а жә не басқ а да саттық тү рлерін қ олдануғ а мү мкіндік береді.

Осы барлық министрліктер мен басқ ару органдарының негізгі міндеттеріне табиғ и ресурстарды тиімді пайдалану жә не қ оршағ ан табиғ и ортаны қ орғ ау; барлық табиғ и ресурстардың тиімді пайдалануын бақ ылап отыру; табиғ и ресурстарды тиімді пайдалану туралы ұ сыныстар айту; табиғ и ресурстарды пайдалану туралы ережелер мен стандарттарды бекіту; мемлекеттік Қ ызыл кітапты жү ргізу жә не табиғ и қ орғ ау қ орық тарын ұ йымдастыру; адамдардың экологиялық білімдерін жетілдіру; барлық ірі қ ұ рылыстар мен ө неркә сіптерде мемлекеттік экологиялық сараптама жү ргізу; экологиялық мониторингтерді жә не т.б. ұ йымдастыру болып табылады.