Жеке еңбек шартын жасау.

Жеке ең бек шартын жасау. Ең бек шартындағ ы (контрактісіндегі) тараптардың ө зара қ ұ қ ық тары мен міндеттерін анық тайтын жағ дайларды ең бек шартының мазмұ ны дейді.

Ең бек заң ы шартты жазбаша жасау міндетті болып табыла-тынын белгілейді жә не ол ең бек қ атынастарының жариялы-лығ ына, тиімді кадр саясатын жү ргізуге, қ ызметкердің қ абілеті мен кә сіби біліктілігін ескере отырып, оның бастамашылығ ы мен дербестілігі ү шін кажетті жағ дайлармен қ амтамасыз ету-ге, тараптардың ө зара жіауапкершілігін кө рсетуге, қ ызметкердің қ ұ қ ық тық жә не ә леуметтік қ орғ алуына бағ ытталады.

Ең бек туралы занщармен немесе ұ жымдық шартпен белгіленген шарт талаптарын тараптардың тікелей келісуімен жасалғ ан талаптардан айыра білу керек. Соң ғ ылары екі топқ а бө лінеді:

а) қ ажетті талаптар, яғ ни олар болмаса шарт жасалғ ан бо-

лып саналмайтын талаптар;

б) басқ а талаптар, олардың болуы шарттың ә рекет етуі ү шін

міндетті емес, яғ ни факіультативті талаптар.

Шарттың қ ажетті талаптары тараптардың келісуін қ ажет етеді, жә не оларғ а мыналар жатады:

1) жұ мыс орнын (қ ызметті) анық тау;

2) ең бек міндетін (уә зібін) белгілеу, яғ ни мамандық ты, біліктілікті, қ ызметті, ісә сіпті анық тау;

3) жалакы мө лшерш аныктап, келісу.

Шартты жасаскан кезде тараптар ү шін, ә сіресе кызметкер ү шін жұ мыс орнын аныктау ө те кажет, себебі, егер ұ йымның кұ рамдас бө ліктері (цехтар, белімшелер, учаскелер т.с.с) ә р жерге орналасса, онда міндетті тү рде жұ мыс орны анық талуы тиіс.

Ең бек уә зібі мамандыкты, біліктілікті, кә сіпті жә не қ ызметті анық тап белгілеуден тұ рады.

Кә сіп — ең бек уә зібінің мақ саты мен тү рін анық тайтын ең бек қ ызметі, мысалы, қ ұ рылысшы, дә рігер, заң гер, теміржолшы т.с.с.

Мамандық — бұ л кә сіптің бір бө лшегі іспетті, бір тү рі. Белгілі бір кә сіп бойынша білімін, қ абілетін білдіреді. Мыса-лы, дә рігер: терапевт, хирург, лор, педиатр т.с.с. кү рылысшы: ағ аш шебері, кірпіш қ алаушы, экскаваторшы, сылақ шы т.с.с.

Біліктілік — кә сіпке, мамандық қ а ү йренудің дә режесін, дай-ындық пен тә жірибе дең гейін корсетеді. Біліктілік дә режесі жұ мысшылар ү шін бірың ғ ай тарифті — мамандық анық тама-лығ ы негізінде, ал қ ызметкерлер ү шін — қ ызметтердің біліктілік анық тамалығ ы бойынша анық талады.

Кө п жағ дайда мамандық деген ү ғ ымның кә сіп деген ұ ғ ымғ а қ арағ анда аясы анағ ұ рлым тар болып табылады. Мысалы, сле-сарь мамандығ ы бар жү мысшы (слесарь-жө ндеуші; слесарь — қ ұ ралшы; слесарь — қ ұ растырушы, слесарь — сантехник) си-яқ ты бірнеше кә сіпке ие бола алады. Сондық тан, мысалы, сле-сарь — қ ұ ралшы, слесарь — жө ндеуші жұ мысына тек қ ана оның келісуімен ғ ана ауыстырылады. Нақ ты жағ дайларда қ ызмет-кердің мамандығ ы ауыса ма, жоқ па деген мә селені шешу кезінде тиісті біліктілік анық тамасын басшылық қ а алғ ан жон.