Жеке еңбек шартының түсінігі.

ең бек шарты - қ ызметкер мен жұ мыс берушінің арасындағ ы жазбаша келісім, бұ ғ ан сә йкес қ ызметкер белгілі бір жұ мысты (ең бек функциясын) жеке ө зі орындауғ а, ең бек тә ртіптемесінің ережелерін сақ тауғ а міндеттенеді, ал жұ мыс беруші қ ызметкерге келісілген ең бек функциясы бойынша жұ мыс беруге, осы Кодексте, Қ азақ стан Республикасының заң дары мен ө зге де нормативтік қ ұ қ ық тық актілерінде, ұ жымдық шартта, жұ мыс берушінің актілерінде кө зделген ең бек жағ дайын қ амтамасыз етуге, қ ызметкерге уақ тылы жә не толық мө лшерде жалақ ы тө леуге міндеттенеді;

24-бап. Ең бек шартының нысанасы

Ең бек шарты бойынша қ ызметкер сыйақ ы ү шін тиісті біліктілігі бойынша жұ мысты (ең бек функциясын) атқ арады жә не ең бек тә ртіптемесін сақ тайды, ал жұ мыс беруші ең бек жағ дайларын қ амтамасыз етеді, қ ызметкерге Қ азақ стан Республикасының ең бек заң намасында, ең бек шартында, ұ жымдық шартта, тараптардың келісімінде кө зделген жалақ ыны уақ тылы жә не толық кө лемінде тө лейді жә не ө зге де тө лемдерді жү зеге асырады.

25-бап. Ең бек шартын жасасу кезіндегі қ ұ қ ық тар мен

мү мкіндіктер тең дігінің кепілдіктері

1. Ең бек шартын жасасу кезінде қ ұ қ ық тар мен мү мкіндіктер тең дігін бұ зуғ а тыйым салынады.

2. Осы Кодексте кө зделген жағ дайларды қ оспағ анда, жү ктілік, ү ш жасқ а дейінгі балаларының болуы, кә мелетке толмағ андық, мү гедектік ең бек шартын жасасу қ ұ қ ығ ын шектей алмайды.

Осы тармақ тың бірінші абзацында кө рсетілген адамдар санатының талабы бойынша жұ мыс беруші бас тарту себебін жазбаша нысанда хабарлауғ а міндетті.

3. Ең бек шартын жасасу кезінде қ ұ қ ық тар мен мү мкіндіктер тең дігінің бұ зылу фактісі анық талғ ан жағ дайда, жұ мыс беруші Қ азақ стан Республикасының заң дарында белгіленген жауаптылық та болады.

26-бап. Ең бек шартын жасасуғ а қ ойылатын шектеулер

1. Ең бек шартын:

1) медициналық қ орытынды негізінде адамның денсаулық жағ дайы бойынша қ айшы келетін жұ мысты орындауғ а;

2) ауыр жұ мыстарғ а, ең бек жағ дайлары зиянды (ерекше зиянды) жә не (немесе) қ ауіпті жұ мыстарғ а, сондай-ақ жұ мыс берушінің мү лкі мен басқ а да қ ұ ндылық тарының сақ талуын қ амтамасыз етпегені ү шін қ ызметкердің толық материалдық жауапкершілігі кө зделетін лауазымдар мен жұ мыстарғ а, он сегіз жасқ а толмағ ан азаматтармен;

3) соттың заң ды кү шіне енген ү кіміне сә йкес белгілі бір лауазымғ а тұ ру немесе белгілі бір қ ызметпен шұ ғ ылдану қ ұ қ ығ ынан айырылғ ан азаматтармен;

4) Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі белгілеген тә ртіппен шетелдік жұ мыс кү шін тартуғ а не шетелдік қ ызметкерге жұ мысқ а орналасуғ а жергiлiктi атқ арушы органның рұ қ сатын алғ анғ а дейiн немесе Қ азақ стан Республикасының заң дарында белгiленген шектеулердi немесе алып тастауларды сақ тамай, Қ азақ стан Республикасы аумағ ында уақ ытша тұ ратын шетелдiктермен жә не азаматтығ ы жоқ адамдармен;

5) білім беру ұ йымынан оқ у нысаны кө рсетілген немесе қ абылдайтын ұ йымнан кә сіптік даярлаудан жә не (немесе) тағ ылымдамадан ө туі туралы анық тамаларды жә не білім алу мақ сатында болуғ а арналғ ан рұ қ сатты ұ сынбағ ан, Қ азақ стан Республикасының аумағ ында уақ ытша болатын шетелдік студенттермен жә не тағ ылымдамадан ө тушілермен;

6) отбасына қ осылу мақ сатында Қ азақ стан Республикасына келуге жә не онда болуғ а арналғ ан рұ қ сатты жә не Қ азақ стан Республикасының заң намасымен танылатын, Қ азақ стан Республикасының азаматымен некеде тұ рғ анын растайтын қ ұ жатты ұ сынбағ ан, Қ азақ стан Республикасының аумағ ында уақ ытша болатын шетелдіктермен жә не азаматтығ ы жоқ адамдармен жасасуғ а жол берілмейді.

2. Мемлекеттік қ ызметті тоқ татқ аннан кейін адамғ а, егер мемлекеттік қ ызметті тоқ татар алдындағ ы соң ғ ы бір жылда мемлекеттік функцияларды орындау кезең інде аталғ ан адам ө зінің лауазымдық ө кілеттіктеріне орай осы коммерциялық ұ йымның қ ызметін тексеру нысанында бақ ылауды тікелей жү зеге асырғ ан болса не осы коммерциялық ұ йымның қ ызметі аталғ ан адаммен оның қ ұ зыретіне сә йкес тікелей байланысты болғ ан болса, мемлекеттік ұ йымдарды жә не жарғ ылық капиталындағ ы мемлекеттiң ү лесi елу пайыздан кө п, оның iшiнде акционерi мемлекет болып табылатын ұ лттық басқ арушы холдингтерде, ұ лттық холдингтерде, ұ лттық компанияларда, ұ лттық даму институттарында, дауыс беретiн акцияларының (қ атысу ү лестерiнiң) елу пайызынан астамы ө здеріне тиесiлi олардың еншiлес ұ йымдарында, сондай-ақ дауыс беретiн акцияларының (қ атысу ү лестерiнiң) елу пайызынан астамы аталғ ан еншiлес ұ йымдарғ а тиесiлi заң ды тұ лғ аларда болатын ұ йымдарды қ оспағ анда, бір жыл бойы коммерциялық ұ йымғ а жұ мысқ а орналасуғ а жол берілмейді.

3. Кә мелетке толмағ андар қ атысатын білім беру, тә рбиелеу, демалысты ұ йымдастыру жә не сауық тыру, дене тә рбиесі жә не спорт, медициналық қ амтамасыз ету, ә леуметтік қ ызметтер кө рсету, мә дениет жә не ө нер саласындағ ы ең бек қ ызметіне кә мелетке толмағ андарғ а қ атысты қ ылмыс жасағ аны: кісі ө лтіргені, денсаулығ ына қ асақ ана зиян келтіргені, жыныстық тиіспеушілігіне қ арсы қ ылмыс жасағ аны ү шін соттылығ ы бар немесе соттылығ ы болғ ан адамдар жіберілмейді.

Ескерту. 26-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 2010.12.29 N 371-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейiн кү нтiзбелiк он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгiзiледi), 2011.07.22 № 478-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі); 14.12.2012 N 59-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап ү ш ай ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

27-бап. Ең бек шартының шарттардың ө зге тү рлерінен

ерекшелігі

Ең бек шартында мына талаптардың біреуінің болуы:

1) қ ызметкердің жұ мысты (ең бек функциясын) белгілі бір біліктілік, мамандық, кә сіп немесе лауазым бойынша орындауы;

2) міндеттемелердің ең бек тә ртіптемесіне бағ ына отырып жеке орындалуы;

3) қ ызметкердің ең бегі ү шін жалақ ы алуы ең бек шартының шарттардың ө зге тү рлерінен ерекшелігі болып табылады.

28-бап. Ең бек шартының мазмұ ны

1. Ең бек шартында:

1) тараптардың деректемелері:

жұ мыс беруші-жеке тұ лғ аның тегі, аты, ә кесінің аты (егер жеке басын куә ландыратын қ ұ жатта кө рсетілген болса), оның тұ рақ ты тұ ратын мекенжайы жә не тұ ратын жері бойынша тіркелгені туралы мә ліметтер, жеке басын куә ландыратын қ ұ жаттың атауы, нө мірі, берілген кү ні, салық тө леушінің тіркеу нө мірі;

жұ мыс беруші-заң ды тұ лғ аның толық атауы мен орналасқ ан жері, жұ мыс беруші-заң ды тұ лғ аның мемлекеттік тіркеу нө мірі мен кү ні, салық тө леушінің тіркеу нө мірі;

қ ызметкердің тегі, аты, ә кесінің аты (егер жеке басын куә ландыратын қ ұ жатта кө рсетілген болса), оның тұ рақ ты тұ ратын жерінің мекенжайы жә не тұ ратын жері бойынша тіркелгені туралы мә ліметтер, жеке басын куә ландыратын қ ұ жаттың атауы, нө мірі, берілген кү ні, жеке сә йкестендіру нө мірі жә не салық тө леушінің тіркеу нө мірі, ә леуметтік жеке коды;

2) белгілі бір мамандық, біліктілік немесе лауазым бойынша жұ мысы (ең бек функциясы);

3) жұ мыстың атқ арылатын орны;

4) ең бек шартының мерзімі;

5) жұ мыстың басталу кү ні;

6) жұ мыс уақ ыты мен тынығ у уақ ытының режимі;

7) ең бекке ақ ы тө леу мө лшері мен ө зге де шарттары;

8) егер жұ мыс ауыр жұ мыстарғ а жататын болса жә не (немесе) зиянды (ерекше зиянды) жә не (немесе) қ ауіпті жағ дайларда орындалатын болса, ең бек жағ дайларының сипаттамасы, кепілдіктер мен жең ілдіктер;

9) қ ызметкердің қ ұ қ ық тары мен міндеттері;

10) жұ мыс берушінің қ ұ қ ық тары мен міндеттері;

11) ең бек шартын ө згерту мен тоқ тату тә ртібі;

12) кепілдіктер мен ө темақ ы тө лемдері, оларды тө леу тә ртібі;

13) сақ тандыру жө ніндегі талаптар;

14) тараптардың жауапкершілігі;

15) жасалу кү ні мен реттік нө мірі болуғ а тиіс.

1-1. Тараптардың деректемелері ө згерген кезде ең бек шартына тиісті ө згерістер енгізіледі.

2. Тараптардың келісімі бойынша ең бек шартына Қ азақ стан Республикасының заң намасына қ айшы келмейтін ө зге де талаптар енгізілуі мү мкін.

3. Қ азақ стан Республикасының ең бек заң намасымен салыстырғ анда қ ызметкердің жағ дайын нашарлататын ең бек шартының ережелері жарамсыз деп танылады жә не қ олданылмауғ а тиіс.

Ескерту. 28-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 2011.07.22 № 478-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

29-бап. Ең бек шартының мерзімі

1. Ең бек шарты:

1) белгіленбеген мерзімге;

2) осы баптың 1-тармағ ының 3), 4) жә не 5) тармақ шаларында белгіленген жағ дайларды қ оспағ анда, бір жылдан кем емес белгілі бір мерзімге жасалуы мү мкін.

Ең бек шартының мерзімі ұ зартылғ ан кезде, ол белгіленбеген мерзімге жасалғ ан болып есептеледі.

Бір жылдан кем емес белгілі бір мерзімге шарт жасасқ ан қ ызметкермен ең бек шарты, ол атқ аратын ең бек функциясы бойынша қ айтадан жасалғ ан жағ дайда, ол да белгіленбеген мерзімге жасалғ ан болып есептеледі.

Осы тармақ тың 2) тармақ шасының екінші жә не ү шінші бө ліктерінің ережесі ең бек қ ызметін шетелдік жұ мысшы кү шін тартуғ а арналғ ан рұ қ саттың негізінде жү зеге асыратын тұ лғ аларғ а қ олданылмайды.

Ең бек шарты белгіленбеген мерзімге жасалғ ан қ ызметкерлер ү шін кө зделген кепілдіктер мен ө темақ ыларды беруден жалтару мақ сатында ең бек шарттарын белгілі бір мерзімге жасауғ а тыйым салынады.

Егер ең бек шартының қ олданылу мерзімі аяқ талғ ан кезде тараптардың бірде-бірі соң ғ ы жұ мыс кү ні (ауысым) ішінде ең бек қ атынастарын тоқ татуды талап етпеген болса, онда ол белгіленбеген мерзімге жасалғ ан болып есептеледі;

3) белгілі бір жұ мыстың орындалу уақ ытына;

4) жұ мыста уақ ытша болмағ ан қ ызметкерді ауыстыру уақ ытына;

5) маусымдық жұ мысты орындау уақ ытына жасалуы мү мкін.

2. Жұ мыс беруші-заң ды тұ лғ аның атқ арушы органының басшысы лауазымындағ ы жұ мысқ а ең бек шарты жұ мыс берушінің қ ұ рылтай қ ұ жаттарында немесе тараптардың келісімінде белгіленген мерзімге жасалады. Мұ ндай шартқ а осы баптың 3-тармағ ында белгіленген ережелер қ олданылмайды.

3. Егер ең бек шартында оның қ олданылу мерзімі айтылмаса, онда шарт белгіленбеген мерзімге жасалғ ан деп есептеледі.

Ескерту. 29-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 2012.02.17 № 566-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

30-бап. Ең бек шартын жасасуғ а жол берілетін жас мө лшері

1. Он алты жасқ а толғ ан азаматтармен ең бек шартын жасасуғ а жол беріледі.

2. Ата-анасының біреуінің, қ орғ аншысының, қ амқ оршысының немесе асырап алушысының жазбаша келісімімен:

1) орта білім беру ұ йымында негізгі орта, жалпы орта білім алғ ан жағ дайда, он бес жасқ а толғ ан азаматтармен;

2) сабақ тан бос уақ ытында, денсаулығ ына зиян келтірмейтін жә не оқ у процесін бұ збайтын жұ мысты орындау ү шін, он тө рт жасқ а толғ ан оқ ушылармен;

3) кинематография ұ йымдарында, театрларда, театр жә не концерт ұ йымдарында, цирктерде денсаулығ ына жә не адамгершілік тұ рғ ысынан дамуына нұ қ сан келтірмей, шығ армалар жасауғ а жә не (немесе) орындауғ а қ атысу ү шін, осы баптың 2-тармағ ы 2) тармақ шасында айқ ындалғ ан талаптарды сақ тай отырып, он тө рт жасқ а толмағ ан адамдармен ең бек шарты жасалуы мү мкін.

3. Осы баптың 2-тармағ ында айқ ындалғ ан жағ дайларда ең бек шартына кә мелетке толмағ ан адаммен қ атар оның ата-анасының біреуі, қ орғ аншысы, қ амқ оршысы немесе асырап алушысы қ ол қ оюғ а тиіс.

Ескерту. 30-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ азақ стан Республикасының 2007.07.27. N 320 (қ олданысқ а енгізілу тә ртібін 2-баптан қ араң ыз) Заң ымен.

31-бап. Ең бек шартын жасасуғ а қ ажетті қ ұ жаттар

1. Ең бек шартын жасау ү шін мынадай қ ұ жаттар:

1) жеке куә лiгi немесе паспорты (он алты жасқ а толмағ ан адамдар ү шiн туу туралы куә лiгi) қ ажет.

Оралмандар халық тың кө ші-қ оны мә селелері жө ніндегі уә кілетті органның аумақ тық органдары берген оралман куә лігін ұ сынады;

2) ық тиярхаты немесе азаматтығ ы жоқ адамның куә лігі (Қ азақ стан Республикасының аумағ ында тұ рақ ты тұ ратын шетелдіктер мен азаматтығ ы жоқ адамдар ү шін) не босқ ын куә лігі;

3) тиісті білімді, дағ дылар мен машық тарды талап ететін жұ мысқ а ең бек шартын жасасу кезінде білімі, біліктілігі туралы, арнаулы білімі немесе кә сіптік даярлығ ының болуы туралы қ ұ жат;

4) ең бек қ ызметін растайтын қ ұ жат (ең бек стажы бар адамдар ү шін);

5) ә скери есеп қ ұ жаты (ә скери міндеттілер мен ә скери қ ызметке шақ ырылуғ а жататын адамдар ү шін);

6) алдын ала медициналық куә ландырудан ө ткені туралы қ ұ жат (осы Кодекске жә не Қ азақ стан Республикасының заң намасына сә йкес осындай куә ландырудан ө туге міндетті адамдар ү шін);

7) салық тө леушінің тіркеу нө мірін жә не ә леуметтік жеке код беру туралы куә ліктердің кө шірмелері;

8) тұ ратын жері бойынша тіркелгенін растайтын қ ұ жаттың кө шірмесі;

9) кә мелетке толмағ андар қ атысатын білім беру, тә рбиелеу, демалысты ұ йымдастыру жә не сауық тыру, дене тә рбиесі жә не спорт, медициналық қ амтамасыз ету, ә леуметтік қ ызметтер кө рсету, мә дениет жә не ө нер саласында ең бек шартын жасасқ ан кезде соттылығ ының бар не жоқ екендігі туралы анық тама қ ажет.

2. Жұ мыс беруші, Қ азақ стан Республикасының ө зге де заң дарында кө зделген жағ дайларды қ оспағ анда, осы баптың 1-тармағ ында кө зделмеген қ ұ жаттарды талап етуге қ ұ қ ылы емес.

3. Қ ызметкердің келісімімен қ ұ жаттардың тү пнұ сқ алары жұ мыс берушіде сақ талғ ан не Қ азақ стан Республикасының заң намасында белгіленген рә сімдерді орындау ү шін уақ ытша қ алдырылғ ан жағ дайда, жұ мыс беруші қ ызметкерге қ ұ жаттарды қ айтару туралы жазбаша міндеттеме береді.

Ескерту. 31-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 2011.07.22 № 478-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі), 2012.02.17 № 566-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі), 2013.01.29 N 74-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

32-бап. Ең бек шартын жасасу, ө згерту жә не толық тыру

тә ртібі

1. Ең бек шарты жазбаша нысанда кемінде екі дана етіп жасалады жә не оғ ан тараптардың қ олдары қ ойылады. Ең бек шарты бір-бір данадан қ ызметкер мен жұ мыс берушіде сақ талады. Қ ызметкердің ең бек шартының бір данасын алуы жазбаша нысанда расталады.

2. Ең бек шартына, оның ішінде басқ а жұ мысқ а ауыстыру кезінде, ө згерістер мен толық тырулар енгізуді тараптар осы баптың 1-тармағ ында кө зделген тә ртіппен жазбаша нысанда жү зеге асырады.

Ең бек шартының талаптарын ө згерту туралы ұ сынысты ең бек шарты тараптарының бірі жазбаша нысанда береді жә не екінші тарап оны берілген кү ннен бастап кү нтізбелік жеті кү н ішінде қ арайды.

3. Ұ йымның атқ арушы органының лауазымды адамдарымен ең бек шартын ұ йым мү лкінің меншік иесі не ол уә кілеттік берген адам немесе орган ұ йымның қ ұ рылтай қ ұ жаттарында белгіленген тә ртіппен жасайды.