Ақша қаражаттары

Тақ ырып: Қ ысқ а мерзімді активтер есебі: ақ ша қ аражаттары жә не дебиторлық борыштар

Дә ріс мақ саты Қ ысқ а мерзімді активтер есебін мең геру

Дә ріс сұ рақ тары

1. Ағ ымдағ ы активтер туралы тү сінік жә не олардың жіктелуі.

2. Ақ ша қ аражаттары жә не олардың эквиваленттері.

3. Ақ ша қ аражаттарының қ озғ алысына жасалатын ішкі бақ ылау жү йесі.

4. Дебиторлық борыштардың ө лшенуі жә не танылуы.

5. Кү мә нді дебиторлық борыштар жә не оны бағ алау.

6. Алынғ ан вексельдерді ө лшеу жә не бейнелеу.

1. Активтер дегеніміз – субъектінің белгілі бір қ ұ ны болатын мү ліктері мү ліктік жә не мү ліктік емес қ ұ ндылық тары жә не қ ұ қ ық тары.

Мерзіміне қ арай активтер 2 тү рге бө лінеді:

1. Ұ зақ мерзімді активтер

2. Ағ ымдағ ы активтер.

№1 «Қ аржылық есептілікті ұ сыну» халық аралық стандартқ а сә йкес актив келесі жағ дайларда қ ысқ а мерзімді болып жіктелінеді.

ü Егер де актвиті компания бір операциялық циклдің ішінде қ олданатын болса немесе ол актив сатуғ а арналғ ан болса.

ü Актив коммерциялық мақ саттрада қ олданылса жә не оны сату 12 айдың ішінде жү зеге асырылатын болса.

ü Егер де ол (актив) оларды қ олдануғ а шек қ ойылмайтын ақ ша тү рінде немесе олардың эквиваленттері трінде болса.

Осы аталғ ан талаптарғ а сә йкес келмейтін активтердің барлығ ы ұ зақ мерзімді болып саналады.

Ақ ша қ аражаттары

Ақ ша қ аражаттарының эквиваленттері дегеніміз – ақ ша

қ аражаттарының белгілі бір сомасына оң ай айнала алатын жә не қ ұ ндылық тардың аздағ ан ө згеру тә уекелдіктеріне ие болатын тез ө тімді қ ысқ а мерзімді салымдар. Мысалы, ө теу мерзімді 90 кү нге дейінгі қ ұ нды қ ағ аздар. Ақ ша қ аражаттарының эквиваленттері инвестиция мақ сатында емесе қ ысқ а мерзімді ақ шалай міндеттемелерді қ анағ аттандыруғ а арналғ ан.

Компенсациялық қ алдық дегеніміз – несие беру жө ніндегі келісім шартты қ амтамасыз ету ү шін банк талап ететін сол шотта ү немі болып тұ ратын сома. Ақ ша қ аражаттарына банктік овердравт кейде кіреді.

Кіші касса кү нделікті шығ ыстарғ а арналғ ан дайын қ олма-қ ол ақ ша тұ ратын алдын-ала қ ұ ырлғ ан аванстық қ ор. Аванстық қ орлар ерекше мақ саттар ү шін қ ұ рылып жұ мсалғ ан сайын орны толтырылып отырады.

Кіші касса қ ызметтерді транспорттық шығ ындардың қ ұ ны, точталық шығ ындар кең се тауарларын сатып алу, жеткізу бойынша шығ ыстар сияқ ты ұ сақ тө лемдерге арналғ ан.
Кіші касса шотының қ алдығ ы жалпы ашқ а қ аражаттары шоттары қ алдығ ының бір бө лігі болып табылады.

3. Ішкі бақ ылау жү йесі дегеніміз – келесілерді жү зеге асыру ү шін жасалғ ан процедуралар жә не саясат.

· Автивтерді қ орғ ау ү шін.

· Компанияны қ аржылық саясатына сә йкестікті қ амтамасыз ету.

· Бухгалтерлік есеп шоттарда бейнеленген мә ліметтердің анық тылығ ына қ амтамасыз ету.

Ақ ша қ аражаттарына жү ргізлетін ішкі бақ ылау келесі функцияларды орындайды:

o Ақ ша қ аражаттарына бө лек сақ тау есебін бө лек жү ргізу

o Қ олма-қ ол ақ шағ а жү ргізілген барлық операциялар есепке алу.

o Кассада қ ажетті қ алдық ты ғ ана сақ тау.

o Касса қ алдығ ын мерзімі сайын тексеру.

o Ақ ша қ аражаттарына іс-жү зінде бақ ылау жасау.

4. Дебиторлық борыштар дегеніміз – басқ а тұ лғ аның шаруашылық субъектінің қ олындағ ы бізге тиесілі ақ ша қ аражаттары.

Дебиторлық борыштар кө рсетілген қ ызметтерге сатылғ ан тауарлардың нә тижесінде пайда болады.

Тө леу мерзімі бойынша дебиторлық борыштар екі тү рге жіктеледі:

- Қ ысқ а мерзімді (1 жылғ а дейінгі дебиторлық борыштар)

- Ұ зақ мерзімді (1 жылдан жоғ ары)

Операциялардың сипаты бойынша дебиторлық борыштар

1) Саудалық

2) Саудалық емес болып жіктеледі.

5. Несиеге сатылғ ан тауарлардың сомасы кө п жағ дайда ө з уақ ытылы немесе мү лдем тө ленбеуі мү мкін. Мұ ндай уақ ытында тө ленбеген борыштарды кү мә нді дебиторлық борыштар. Есептеу принципіне сә йкес кү мә нді дебиторлық борыштардан алынатын зияндар сатып ө ткізу жү ргізілген есепті кезең ге танылуы керек, яғ ни кү мә нді дебиторлық борыштың болуы кү тілетін болса, онда алдын ала резерв қ ұ рылады.

Кү мә нді дебиторлық борыштар бойынша резервтерді есепке алу ү шін 1290 «Кү мә нді қ арыздар бойынша резервтер» контрактивті.

3.Кү мә нді дебиторлық борыштарды бағ алаудың 2 ә дісі бар:

§ Несиеге таза сатудан пайыз ә дісі

§ Дебиторлық борыштарды тө лем мерзіміне қ арай есепке алу ә дісі.

Бірінші ә дістің мақ саты кү мә нді дебиторлық борыштардың нә тижесінде пайда болатын шығ ыстарды дә л ө лшеу болатын болса.

Екінші ә дістің мақ саты дебиторлық борыштың таза қ ұ нын дә л анық тау.

6. Алынғ ан вексель белгілі бір уақ ыт ө ткеннен кейін вексельде кө рсетілген соманы ө тейтіндігін білдіретін жазбаша міндеттеме.

Вексельдің ерекшеліктері:

1. Вексельдің мерзімі. Вексель рә сімделген кү ннен бастап кү ні саны м ен есептелнеді.

2. Вексельде кө рсетілген пайыз оның номиналдық ставкасын қ ұ райды. Ал іс жү зінде номиналдық ставка нарық тық ставкамен сә йкес келе бермейді.

3. проценттік табысты есептеу ү шін нарық тық ставка қ олданылады.

4. Вексельдің номиналдық қ ұ ны.

5.Ө зін- ө зі бақ ылау сұ рақ тары:

· Ақ ша қ аражаттары дегеніміз не?

· Ақ ша баламаларына нелер жатады?

· Ақ ша қ аражаттарына нелер қ осылмайды?

· Ішкі бақ ылаудың функциялары?

· Дебиторлық борыштарғ а анық тама, олардың жіктелуі;

· Дебиторлық борыштар қ ай кезде танылады;

· Дебиторлық борыштардың есебі;

· Кү мә нді дебиторлық борыштар бойынша резервтер қ ұ ру ә дістері, мақ саты;

· Олардың бухгалтерлік есепте бейнеленуі.