Кредиторлық қарыздардың есебі

Кредиторлық қ арыздар дегеніміз – белгілі бір ұ йымдардың басқ а заң ды жә не жеке тұ лғ алар алдындағ ы берешек қ арыздары. Олардың жиі кездесетін тү рлері:

1. Жабдық таушылар мен мердігерлерге кредиторлық қ арыздар

2. Еншілес, ассоцияланғ ан ұ йымдарғ а қ ұ рлымдық бө лімшелерге кредиторлық қ арыз

3. Ең бекақ ы бойынша міндеттемелер

4. Жалғ а алынғ ан мү ліктер бойынша міндеттемелер

5. Сыйақ ылар бойынша міндеттемелер

6. Берілген кепілдіктер бойынша міндеттемелер

7. Алынғ ан аванстар бойынша міндеттемелер

8. Алдағ ы кезең табыстары

6. Ең бекақ ы бойынша есеп айырысу есебі

6.1 Ең бекақ ы есебін ұ йымдастыру

6.2Ең бекақ ы жү йелері

a. Ең бекақ ыдан ұ сталымдар жә не оның бухгалтерлік есебі.

6.4Демалыс ең бекақ ысын есептеу.

6.1 Ең бекақ ы есебін дұ рыс ұ йымдастыру ү шіг кә сіпорындарда келесідей қ ұ жаттар болуы керек:

1. Штаттық кесте

2. Жеке ең бек келісім шарттары

3. Жұ мысқ а қ абылдау туралы бұ йрық тар

4. Қ ызметкерлердің жеке карточкалары мен іс қ ағ аздары

5. Жекелеген қ ызметкерлердің материалдық жауапкершілік жө ніндегі келісім шарттары

6. Жылма жыл беріліп отыратын, тө ленетін демалыс ең бекақ ысының кестесі.

7. Демалыс беру, басқ а жұ мысқ а ауысу материалдық кө мек кө рсету, іс сапарғ а жө нелту туралы бұ йрық тар.

8. Жұ мыс уақ ытын есепке алу табелі жә не ең бекке жарамсыздық қ ағ аздары.

9. Жеке ең бек келісім шартын бұ зу немесе тоқ тату туралы жө ніндегі бұ йрық тар.

10. Негізгі қ ызмет бойынша бұ йрық тарды тіркеу журналы.

11. Мамандар бө лімі бойынша бұ йрық тарды тіркеу журналы.

6.2 Ең бекақ ы тө леудің екі жү йесі бар:

1. мерзімді

2. кесімді

Мерзімді дегеніміз – ең бекақ ы тө леу жү йесінде қ ызметкерлерге тө ленетін ең бекақ ы белгілі бір тарифтік ставка бойынша немесе олардың жұ мыс уақ ытында орындағ ан жұ мыстарына берілетін оклад бойынша тө ленеді.

Кесімді ең бекақ ы дегеніміз – жү йесінде оырндалғ ан жұ мыстың ә рбір ө лшем бірлігіне тө ленеді немесе сатудың кө лемінен пайыз ретінде тө ленеді. Негізгі жү йелерден басқ а қ ызметкерді ынталандыру мақ сатында ә р тү рлі қ осымшалар тө ленуі мү мкін.

Кесімді ең бекақ ы жү йесі қ ұ рамына келсідей жү йелер қ осылады:

3. тікелей кесімді жү йе - ө німнің ә рбір бө лігіне кесімді бағ а бойынша тө ленеді.

4. Кесімді сыйақ ылық – белгілі бір кө рсеткішті орындағ аны ү шін сыйақ ы тө леу қ арастырлады.

5. Кесімді прогресивтік – белгілі бір норма шегінде қ арапайым бағ а бойынша, ал нормадан артық орындалғ ан жұ мысқ а жоғ ары бағ а бойынша ең бекақ ы тө леуді қ арастырады.

6. Аккордтық жү йе – бұ л белгілі бір уақ ыт ішінде орындалғ ан барлық жұ мыс кө лемі ү шін белгіленетін ең бекақ ы

Аккортық жү йе бойынша орындалғ ан жұ мыс ү шін есеп айырысу барлық объектіні қ абылдап алғ аннан кейін ғ ана жү ргізілуі мү мкін.

Мерзімді ең бекақ ы нысаны келесідей жү йелерге бө лінеді:

1. Қ арапайым мерзімді жү йе – ең бекақ ы қ ызметкерге нақ ты тарифтік ставка бойынша немесе нақ ты орындалғ ан уақ ытқ а белгіленген оклад бойынша жү ргізледі.

2. Мерзімді сыйаық ылық жү йе – белгілі бір сандық жә не сапалық кө рсеткіштерді орындағ аны ү шін қ осымша сыйақ ы тө леуді қ арастырады.

6.3 Қ ызметкерлермен ең бекақ ы бойынша есеп айырысудың есебі 3350 шотында «Ең бекақ ы бойынша қ ысқ а мерзімді кредиторлық қ арыздар» пассивті шотында жү ргізледі.

Ең бекақ ы есептелген кезде, қ ызметкер қ ай салада жұ мыс істейтін болса, сол саланың шығ ыстары кө бейеді.

Ең бекақ ы есептелген кезде келесідей жазбалар беріледі:

Дт 7110

Дт 7210

Дт 8210

Дт 8030

Кт 3350

Есептелген ең бекақ ыдан келесідей ұ сталымдар жү ргізледі:

1. міндетті зейнетақ ы жарнасы 10%

2. табыс салығ ы, алатын ең бекақ ы кө леміне байланысты (салық кодексінің 145 статиядағ ы ставкаларына сә йкес)

3. Ә р тү рлі берешектері (іс сапар бойынша, келтірілген зияндар бойынша)

4. Алиметтер жә не басқ а да ұ сталымдар.

6.4 Қ Р-ның Ең бек туралы заң ына сә йкес 12 ай қ ызмет істеген қ ызметкер ақ ылы демалысқ а шығ уғ а қ ұ қ ылы. Осы заң ғ а сә йкес 2007 жылдан бастап ең аз демалыс кү ндері 24 кү н. Ал егер де ә р тү рлі себептермен қ ызметкер демалмайтын болса, онда қ олданылмағ ан ең бек демалыс ү шін компенсация талап етуіне қ ұ қ ылы.

Демалыс ең бекақ ысын есептеу ү шін есепті кезең деген термин қ олданылады. «Есепті кезең» оқ иғ а боларғ а дейінгі 12 айдың кө лемінде есептеледі.

Демалыс ең бекақ ысы есептелген кезде келесідей тә ртіппен анық талады:

1. Егер де есепті кезең толық орындалғ ан болса.

а) есепті кезең де тө ленген ең бекақ ының мө лшерін 12 айғ а бө ліп, бір айдағ ы орташа ең бекақ ы мө лшерін табамыз.

б) осы табылғ ан соманы 1 айдағ ы орташа кү н санына бө ліп 1 кү ндік демалыс босамын табамыз.

в) 1 айдағ ы орташ кү н санын табу ү шін 1 жылдағ ы кү ндердің санынан мемлекет белгілеген мейрам кү ндерінің санын алып тастап, шық қ ан соманы 1 жылдағ ы немесе 12 ай санына бө леміз.

Егер де есепті кезең толық орындалмағ ан болса, онда жұ мыс істеген кездегі барлық ең бекақ ы сомасын осы жұ мыс уақ ытына келетін календарлық кү ндер санына бө ліп бір кү ннің орташа ең бек ақ ысын шығ арамыз.

Егер де қ ызметкерлер ауырғ ан себепті жұ мысқ а шық пайтын болса, оларғ а тиісті тә ртіпте толтырылғ ан ең бекке жарамсыз қ ағ аздың негізінде компенсация тө ленеді. Уақ ытша ең бекке жарамсыздық қ ағ азы бойынша компенсация мө лшерін анық тау ү шін есепті кезең де алынғ ан нақ ты ең бекақ ы мө лшері жә не нақ ты орындалғ ан орташа жұ мыс кү ндерінің саны алынады. Осы кө рсеткіштер пайдаланылып бір кү ндік жалақ ы мө лшері анық талады. Орташа бір кү ндік жалақ ыны ауырғ ан кү ндердің санына кө бейтіп жә рдемақ ы мө лшерін анық таймыз.

Ө зін- ө зі бақ ылау сұ рақ тары:

· Міндеттемелерге анық тама, жіктелуі;

· Қ аржылық міндеттемелердің есебі;

· Салық міндеттемелерінің есебі;

· Басқ а да кредиторлық берешектер есебі;

· Ең бекақ ы бойынша есеп айырысу есебі.