Дәріс мақсаты

Кә сіпорынның кірістері мен шығ ыстарын тану, оларды есепте бейнелеу, қ аржылық нә тижені анық тау.

1. Кірістер мен шығ ыстарды тану.

2. Кірістердің есебі

3. Шығ ыстардың есебі

4. Жабылушы проводкалар

1. Табыс – ақ ша ағ ымының немесе активтердің ө суінің нә тижесінде экономикалық ресурстардың артуы немесе міндеттеменің кемуі. Мысалы: тауарларды сату, қ ызмет кө рсету немесе пайыз, арендалық тө лем, девиденттер тү ріндегі табыстар.

Шығ ыстар – тауарларды жеткізу, қ ызмет кө рсету нә тижесінде қ арыздардың пайда болуы немесе активтердің азаюы.

Пайда дегеніміз – кә сіпорындардың негізгі жә не негізгі емес қ ызметтердің нә тижесіндегі капиталдың ө суі. (акциянерлік капиталғ а жарна ретінде қ осылғ андардан басқ а)

Зияндар дегеніміз – кә сіпорынғ а ә сер ететін жағ дайлар мен мә мілелердің негізінде капиталдың азаюы.

2. Тауарларды сатудан тү скен табыс № 18 шы халық аралық қ аржылық есеп стандартына сә йкес келесідей жағ дайлар орындалғ ан кезде танылады:

1. Компания тауарларғ а иелік етуге қ атысты тә уекелдермен сыйақ ыларды сатып алушығ а аударса.

2. Компания сатылғ ан тауарларды бақ ыламайтын болса.

3. Тү сім сомасы сенімді бағ аланатын болса

4. Операция мен байланысты экономикалық тиімділіктердің компанияғ а тү су мү мкіндігі болса.

5. Есепті кү нгі жағ дай бойынша операциялардың аяқ талу кезең і анық талатын болса.

6. Операияларды жү ргізуге жұ мсалғ ан шығ ыстар сенімді ө лшенетін болса.

Тү сіммен байланысты мә мілелердің тө рт тү рі осы шарттарғ а байланысты танылады:

1. тауарларды сатудан тү скен тү сім сатып алушыларғ а тауарды жеткізуді білдіретін тауарларды сату кезінде танылады.

2. қ ызмет кө рсетуден алынатын тү сім қ ызметтер кө рсетіліп, шот жазылғ ан кезде.

3. пайыз, авторлық гонорар тү ріндегі компанияның активтерін пайдалану қ ұ қ ығ ын басқ аларғ а беруден алынатын тү сім уақ ыттың ө туі бойынша немесе активті қ олдану бойынша. Мұ ндай табыстар алынғ ан кезде алдағ ы кезең табыстары ретінде танылады жә не уақ ыт ө ткен сайын тиісті есепті кезең нің табыстарына жатқ ызлады.

4. қ орлар болып табылмайтын активтерді сатудан тү скен тү сім сату сә тінде танылады. (шикізат, материал, негізгі қ ұ ралдар, басқ а да материалдар).

3. Шығ ыстар активтердің жұ мсалуы немесе қ ысқ аруы нә тижесіндегі экономикалық ресурстардың азаюы немесе табыс табуғ а байланысты кә сіпорынның қ ызмет нә тижесіндегі міндеттемелердің пайда болуы. Есептеу принципіне сә йкес есепті кезең нің табыстары танылғ аннан кейін сә йкестік принципіне сай осы кезең ге қ атысты шығ ыстар ө лшеніп танылады. Бұ л табыстағ ы тану процесіндегі екінші кезең.

Шығ ыстарды келесідей тү рлерге жіктеуге болады:

1. Тікелей шығ ыстар – сатып ө ткізілген тауардың ө зіндік қ ұ ндары. Мұ ндай шығ ындар табыстарды танығ ан сә тте, яғ ни операциялар орындалғ ан кезде танылады.

2. Кезең шығ ыстары - ө німдерді сатып ө ткізумен байланысты шығ ындар, ә кімшілік шығ ындары, сыйақ ылар бойынша шығ ындар жатады. Бұ л шығ ыстар шоттар тізбегінің 7110 «Ө німдерді сату бойынша ө ткізу», 7210 «Ә кімшілік шығ ындар», 7310 «Сыйақ ылар бойынша шығ ыстарында» шоттарында жү зеге асырлады. Бұ л шығ ындар олар пайда болғ ан кезде танылады.

3. Ү стеме шығ ыстар – орындалғ ан сә тінде белгілі бір ө нім тү ріне тікелей апаруғ а мү мкіндік болмайтын шығ ыстар, мысалы, амортизация, страховка тағ ы басқ алар жатқ ызлады.

4. Шоттарды жабу дегеніміз – проводкаларды қ ұ растыру жолымен уақ ытша шоттардағ ы қ алдық ты басқ а шотқ а кө шіру. Барлық «Табыстар мен шығ ыстарды жинақ тау» ү шін 5410- есепті жылдың пайдасы қ олданылады. Шығ ыстар бізде активті болып келеді. Есепті кезең нің соң ында табыстар мен шығ ыстар шоты жабылады, яғ ни олардың қ алдық тары есепті жылдың пайдасына кө шірледі.

Анық талғ ан қ аржылық нә тиже бө лінбейтін пайда ретінде балансқ а кө шірледі. Осылайша бө лінбейтін пайда меншікті капиталдың сомасын ө сіреді. Егер де жылдық пайда шотының қ алдығ ы дебеттік болса, онда кә сіпорынның зиян алғ анын білдіреді. Бұ л сомада баланста кө рініс табады. Зиян баланста жақ ша ішінде кө рсетіледі.

Ө зін- ө зі бақ ылау сұ рақ тары:

1. Табыстардың тү рлері, оларды тану;

2. Шығ ыстардың тү рлері, оларды тану;

3. Жабылушы ө ткізбелер;

4. Қ орытынды нә тижені анық тау.