Эксперименттің жоспар бағытын құрастыу.

Эксперименттің негізгі сатыларының бірі, оның мақ сат міндеттерін анық тау болып табылады.Эскперимент аз мақ сат міндеттері анық тау жинақ талғ ан ақ ппаратты гипотезаларды жә не теоралық зерттеу нә тижесін ө ң деу жә не талдау негізінде жү ргізіледі.Жинақ талғ ан ақ ппарат алдын-ала кү тілетін заң дылық тармен нә тижелерді жорамалдау мү мкіндік береді жә не осығ ан сә йкес эксперименттің нақ ты мә селелері қ ойылады.Мә селелерді қ ою тө менгі шарттарғ а сү йенеді.Егер эксперимент нақ ты мә селені шешуге арналғ ан болса, онда ол 3-4 мә селемен шектеледі.Эксперимент кешенді болғ ан жағ дайда мә селелер саны 8-10 болуы мумкін.Эксперименттің келесі бір маң ызды сатысы ө згеріп отыратын фактілерді таң дау.Бұ л саттыда зерттеліп жатқ ан прцестер мен қ ұ былыстарғ а ә сер ететін негізгі жә не екінші реттік кө рсеткіштер белгіленді.Алдымен процестердің немесе қ ұ былыстардың тоереялық немнсе талданып осының негізінде фокторлар маң ыздылығ ы бойынша жоғ арыдан тө мен қ арай рет-ретімен қ атарга қ ойылады.Эксперименттің негізгі мақ саттарының бірі осы фоктордың ө зара тә уелділігі анық тау болғ андық тан, факторлардың негізгі жә не екінші реттік қ ылып топтарғ а дұ рыс бө лудің мең ызы зор.Эксперимент негізгі мақ саттарының бірі осы фоктордың ө зара тә уелділігін анық тау болғ андық тан, фокторларды негізгі ә не екінші реттік топтарғ а дұ рыс бө лудің маң ызы зор.Эксперимент барысында тағ ы бір атқ арылатын жұ мыстар тобы ө лшеу қ ұ рылысын негіздеу болып табылады.Бұ л сатығ а эксперимертті жү ргізуге қ ажетті приборлар, жабдық тар, машиналар.ақ ппараттар таң дап алынады.Қ ажетті жабдық тарды таң дау ү шін арнайы каталогтар аппаратық жинақ тар, жарнамалық прайпарақ тары тағ ы басқ алар қ олданылады.Кө птеген зерттеулер ү шін қ олданылатын приборлар мен машиналар мемлекеттік стандартқ а сай сериялық тү рде шығ арлатын жә не жұ мыс істеу реті арнайы инструкциялармен регламенттелген болу керек.Кей жагдайда эксперимент ү шін стандартталмағ ан приборлармен аппараттар қ олданылады, Бұ л жагдайда приборды қ ұ растыру теоралық есептермен тә жрибелік мү мкіндіктерге негіздеу қ ажет.Мұ ндай принциптермен аппараттарды жинақ тау ү шін олардың жекелеген бө лшектерін мү мкіндігіне стантарталган бө ліктерден жинақ тау қ ажет.

Эксперименттің негіздік қ ұ рылымдық бө лігі болып ө лшеу есептейді.

Ө лшеу дегеніміз арнайы текникалық қ ұ ралдардың кө мегімен тә жірибелік жағ дайда белгілі бір физикалық мә нді табу процессі.

Ө лшеу белгілі бір физикалық мә нді арнайы этолон ретінде қ абылданғ ан мә нмен салыстыру арқ ылы зерттеуге мү мкіндік береді. Ө лшеудің эксперимент ү шін маң ызы зор болғ ан оның теориялық жә не пактикалық мә селелеріне арнайы ғ ылым саласы метрология айналысады. Статистикалық ө лшеу барысында зерттелетін мә н ө згермейді. Динамикалық ө лшеу барысында зерттелетін мә ні ө згеріп отырады. Ө лшеу сондай-ақ тура жә не жанама болуы мү мкін. Тура ө лшеу барысында зерттелетін мә нді нақ ты тә жірибе барысында анық талады.

Жанама ө лшеу кезде зерттелетін мә нді функционалды байланысы бар, басқ а мә нді ө лшеу арқ ылы анық талады.ө лшеулер негізгі 3 топқ а бө лінеді:

1. Ерекше дә лдікпен жү ргізілетін ө лшеулер. Бұ л ө лшеулер мү мкіндігінше жоғ ары дә лдікпен жү ргізіліп эталондық деп есептеледі.

2. жоғ ары дә лдікпен жү ргізілетін ө лшемдер. Бұ л ө лшемдер барысында жіберілетін қ ателіктер алдын-ала белгіленген мә німен шектеледі. Бұ л ө лшемдер тобын аса маң ызды жә не жоғ ары дә лдікті қ ажет ететін эксприменттер барысында қ олданылады.

3. техникалық ө лшемдер. Бұ л ө лшемдер барысында жіберілетін қ ателіктер ө лшеу қ ұ рамының ерекшеліктерімен анық талады. ө лшеулер сондай-ақ абсалюттік жә не салыстырмалы болады.

Абсалюттік ө лшеулер дегеніміз зерттелетін мә ннің бірлігімен сипаттайтын тура ө лшемдер.

Салыстырмалы ө лшемдер дегеніміз ө лшенетін мә ннің белгілі бір салыстырмалы мә нге қ атынасы негізінде анық талатын ө лшеулер.

Ө лшеудің нетижелері ә р тү рлі кө рсеткіштермен сипатталады:

1. Ө лшеудің қ ажеттілігі дегеніміз - ө лшенетін кө рсеткіштің шын мә німен ө лшеу барысында алынғ ан мә ннің алгебралық айырмасы.

2. Ө лшеу дә лдігі дегеніміз - ө лшенген мә ннің шын мә нге жақ ындау дә режесі.

3. Ө лшеу шындығ ы дегеніміз - ө лшеу нетижесінде деген сенімдік дә режесі. Басқ аша айтқ анда ө лшеу нетижесінің шын мә нге ауытқ у ық тималдығ ы.

Кө птеген физикалық модельдер арнайы математикалық ә дісінің кө мегімен зерттеледі. Математикалық талдау ә дісі негізінен ү ш топқ а бө лінеді:

1. Ү здіксіз детерминациялық процестерді зерттеу ү шін қ олданылатын талдау ә дісі. Бұ ларғ а элементарлы математика, дифференциялдық жә не интегралдық тендіктер.

2. Экспериментті қ олданылатын математикалдық талдау ә дісі. Бұ ларғ а аналогия ә дісі, ұ қ састық теориясы, ө лшемдер ә дісі жә не басқ алар жатады.

3. Дискретті ә рі ү здіксіз кездейсоқ процестерді зерттеу ү шін қ олданылатын ық тималдылық статистикалық зерттеу ә дістері. Бұ ларғ а ық тималдар статистикасымен теориясы, монте-карл ә дісі т.б.

Жоғ арғ ы талдау ә дісімен қ атар қ азіргі кезде кү рделі жү йелерді зерттеу ү шін жү йелік талдау ә дісі қ олданылады. Бұ л ү шін басқ ару теориясы, операцияларды зерттеу ә дісі қ олданылады. Бұ л зерттеу ә дістері дискретті жә не кездейсоқ, ү здіксіз жә не детерминация қ асиетімен сипаттайтын ө зара жан-жақ ты жә не кү рделі элементтермен байланысқ ан жү йені кү рделі модельдің кө мегімен сипаттау арқ ылы іске асырылады.