Тақырып. Қазақстандағы тоталитарлық жүйе: саяси негіздерінің орнықтырылуы.

💸 Как сделать бизнес проще, а карман толще?

Тот, кто работает в сфере услуг, знает — без ведения записи клиентов никуда. Мало того, что нужно видеть свое раписание, но и напоминать клиентам о визитах тоже. Проблема в том, что средняя цена по рынку за такой сервис — 800 руб/мес или почти 15 000 руб за год. И это минимальный функционал. Нашли самый бюджетный и оптимальный вариант: сервис VisitTime.
⚡️ Для новых пользователей первый месяц бесплатно. А далее 290 руб/мес, это в 3 раза дешевле аналогов. За эту цену доступен весь функционал: напоминание о визитах, чаевые, предоплаты, общение с клиентами, переносы записей и так далее.
✅ Уйма гибких настроек, которые помогут вам зарабатывать больше и забыть про чувство «что-то мне нужно было сделать».
Сомневаетесь? нажмите на текст, запустите чат-бота и убедитесь во всем сами!

2. «Шахта ісі», «Ө неркә сіп партиясы ісі» жә не оның Қ азақ станғ а ә сері, ә р тү рлі «саяси ауытқ ушылық қ а» айыптау науқ андары: барысы, салдарлары.

3. Тоталитарлық жү йе жағ дайындағ ы бір партиялық басқ ару.

Елдің болашағ ын ойлағ ан ұ лт зиялылары қ азақ мемлекеттігі мә селесіне ерекше мә н берді. Ә лихан Бө кейханов бастағ ан ұ лт зиялылары Алаш автономиясын қ ұ рып, қ азақ елі ө з алдына отаутігіп отыруын мақ сат етті.

«Заманына қ арай амалы» демекші ұ лт зиялылары заманның тү ріне қ арап іс істеуге кө шті. Ұ лтына қ ызмет етуге ниет етті. 1917 жылы шілде айында ө ткен Бірінші Бү кілқ азақ тық қ ұ рылтайғ а қ азақ зиялылары бауырлас тү ркі халық тарының зиялы қ ауым ө кілдерін шақ ырыпы, тү ркі халық тарына ортақ мә селелер жө ніндегі ортақ ойды ортағ а салды.

1917 жылы желтоқ сан айында екінші Бү кілқ азақ тық қ ұ рылтайда Алаш автономиясы, барлық саяси қ озғ алыстар мен партиялардың бү кілтү ркістандық конгресінде Тү ркістан автономиясы қ ұ рылғ аны жария етілді. Ғ асыр басында Ресей мемлекетінің қ ұ рамында болғ ан тү ркі халық тары, оның ішінде қ азақ халқ ы да Қ азан тө ң керісін тең декке қ олымыз жетер деген бір ү міт, бір кү дікпен қ арсы алғ аны белгілі. Большевиктік отаршыл саясаттың бет пердесі ашылып, болмыс-бітімі айқ ындалғ ан сайын, тү ркі халық тары ө з аты жоғ алмай тарихи тегі мен ұ лттық ерекшеліктерін сақ тап қ алу жолында ұ мтылыс жасады. Қ азақ зиялылары отаршылдық тың шығ удың жолы – тү ркі халық тарының тұ тастығ ында деп соның бірлігін тіледі. Алаш зиялылары тү ркі халық тарымен достық, татулық ты сақ тай отырып Еуропалық ө ркениеттен қ ол ү збеу жағ ында болғ анын да баса айту керек.

Тә уелсіздік пен еркіндікке ұ мтылғ ан Алаш автономиясы мен Тү ркістан автономиясы мен Тү ркістан автономиясын большевиктер қ арулы кү ш қ олданып жойды. 1919 жылы қ арашаның 4-де Тү ркістан майданының революциялық соғ ыс кең есі Кең ес ү кіметіне тікелей жанама тү рде қ арсы кү ресіп барлық қ азақ тарғ а тиісті шарттар орындалғ ан жағ дайда толық кешірім жасау туралы қ аулы қ абалдады.

Қ азақ автономиясы мә селесін тң ғ ыш кө теріп, оны ө зі іске асырғ ан Ә лихан Бө кейханов «Найзаның ұ шымен, айбалтаның кү шімен, жү зімен болғ ан ү кіметке» қ ызмет етуден бас тартты. Осы оппозициялық қ ылығ ы ү шін 1920-1922 жылдары оғ ан «буржуазыиялық ұ лтшыл» деген жала жабылып қ уғ ындалды.

Тұ тас бір халық ты қ ұ ртып жіберу ү шін жасалғ ан саясатқ а қ азақ зиялылары қ арсы тұ рды. Ресейдің КСРО деп аталғ ан жаң а отаршыл мемлекетінің жә не В.Ленин бастағ ан жаң а коммунистік партиясының ә кімшілік, идеологиялық езгісінде қ алғ ан тү рік халық тарын орыстандыру саясаты мен халық ретінде жойылып кету қ аупінен қ орғ ау ісін ұ лт коммунистері татар Мірсаид Сұ лтанғ алиев, ө збектер Ф.Ходжаев, Акмал Икрамов, қ азақ тар Ә.Бө кейханов, А.Байтұ рсынов, М.Дулатов, С.Сә дуақ асов, Т.Рысқ ұ лов, С.Қ ожанов сынды қ айраткерлер ө з қ олдарына алуғ а кү ш салды. 1923 жылы 17-25 сә уір аралығ ында Мә скеу қ аласында ө ткен РК(б)П он екінші съезінде ұ лт саясаты туралы мә селеге баса назар аударылды.

1925 жылы 1-7 желтоқ сан аралығ ында Қ азақ станның бесінші Ө лкелік партия конференциясы ө тті. Осы конференцияда Ф.Голощекин орыс ұ лтшылдығ ы мен жерглікті ұ лтшылдық туралы жә не қ азақ коммунистері арасындағ ы «жершілдік» туралы сө з сө йледі. Ф.Голощекиннің алғ ашқ ы кү ндерден бастап алғ а қ ойғ ан мақ саты – ұ лттық мү ддені, елдің экономикалық ерекшелігін ескере отырып жұ мыс жасауды ұ сынғ ан ұ лт коммунистерінің белсенді бө лігін биліктен ығ ыстыру болса, екінші бір кө здегені Алашорда қ ұ рамында болғ ан қ азақ оқ ығ андарын партия басшылығ ындағ ы жауапты қ ызметтерден қ уу болатын. Оның бұ л ойын жү зеге асыруына қ азақ зиялыларының бетке ұ старларын, Алаш қ озғ алысының қ ұ рамында болғ ан белсенділерін «сенімсіз ә леуметтік саяси элементтер» ретінде сипаттап, оларды алдымен қ оғ амдық саяси жұ мыстардан аластатып, одан соң тікелей қ уғ ындағ а 1925 жылдың 29 мамырында Қ азақ стан партия басшылығ ына жолданғ ан И.Сталиннің «Ақ жол» газеті туралы хат Алаш қ озғ алысына белсене қ атысқ ан қ азақ зиялыларын Кең ес ү кіметімен ық тиярсыз болса да, бірлесе отырып, туғ ан халқ ының мү ддесі мен мақ саты, болашағ ы ү шін қ айткен кү нде де қ ызмет ету мү мкіндігінен айырды.

20-30 жылдары Сталин мемлекеттік жә не партиялық органдарда ө зінің жеке дара билігінорнық тыру ү шін кү рес жү ргізді. Ол ө зінің іс-ә рекетін «ленинизмді қ орғ ау», «партияның бірлігі», «фракциямен кү рес» тә різді ұ рандармен бү ркемелеп отырды, оның бұ л ә рекеті оғ ан бұ қ ара халық тың қ олдауын қ амтамасыз етті. 1928-1932 жылдары КСРО-да, оның ішінде Қ азақ стан да елді индустриаландыру мен ұ жымдастыруда жіберілген қ ателіктер мен асыра сілтеулер экономикалық қ иыншылық тар туғ ызды. Сталин экономика саласында жіберілген қ ателіктерден сабақ алудың орнына қ айта кінә ліні іздей бастады.

20 жылдардың соң ы мен 30-жылдардың басында саяси сот процестері жү ргізіле бастады. Солардың бірі – 1928 жылғ ы «Шахта ісі». Осы жылы Донбасстың Шахтинскауданында буржуазиялық бағ ыт ұ станғ ан маман инженерлер мен техниктердің ірі «зиянкестік» ұ йымы анық талды. Шахтинск «зиянкестері» бұ рынғ ы орыс жә не шетел ө неркә сіп иелерімен, шетелдік ә скери барлаушылармен байланыста болғ ан деген жорамалдар жасалды. Оларды шахтада жарылыстар жасап, машина, желдеткіш тағ ы басқ а мү ліктерді бұ зды жә не заводтарды, электростанцияларды ө ртемекші болды, техника қ ауіпсіздігін сақ тамады деп айыптады.

1928 жылы жазда Мә скеу қ аласында «Шахта ісіне» орай КСРО Жоғ ары Кең есінің сот процесі ө тті. Партияның Орталық Комитеті «шахта ісінен» сабақ алуғ а шақ ырды. «шахта ісі» ВКП(б) ОК-нің екі пленумында талқ ыланды. Сталин ескі бурзауазиялық мамандардың алдауы мен зиянкестік ә рекеттерінен сақ тануы ү шін шаруашылық саласында жұ мыс істейтін большевиктерді ө неркә сіп техникасы шеберлері болуғ а шақ ырды.Сталин «Шахта ісіне» ұ қ сас «қ ылмысты» ә рекеттерді кең естік шаруашылық аппараттырының бә рінен іздестіруді міндеттеді.

1930 жылы кө ктемде Украинада «Украинаны қ ұ тқ рау одағ ы» («Союз вызволнения Украины») деген жалғ ан ұ йымғ а қ атысты жаң а саяси процесс басталды. Олар бурзуазиялық -помещиктік Польшамен Украинаны КСРО-дан бө ліп ә кету туралы қ ұ пия одақ жасасты деп айыпталды.

1930 жылы қ араша айының соң ы мен желтоқ сан айының басында Мә скеу қ аласында жаң а саяси сот процесі басталды. Сот процесі «Ө неркә сіп партиясына» қ атысты болды. Іс барысы мен ө ту ретін Сталиннің тапсырмасымен ГПУ жә не прокуратура органдары дайындады. Сот процесінің тө рағ асы сол баяғ ы А.В.Вышинский болды, мемлекеттік айыптаушы Н.К.Крыленко. Кейіннен ө зі де сталиндік қ уғ ын-сү ргін қ ұ рбаны болды. Айыптау қ орытындысында «Ө неркә сіп партиясы» басшылары ө неркә сіп жә не сауда министрі орынына бұ рынғ ы ірі капиталист П.П.Рябушинскийдің отыруын қ олдады, 1928 жылдың қ азан айында П.П.Рябушинский мен Л.К.Рамзин кездесті деп жазылды.

Мә скеу процестері 1937 жылы Қ азақ станда «халық жауларына» арналғ ан сот процестерін ұ йымдастыруғ а тү рткі болды. Олар – Қ арағ андыда, Ү ржарда жә не Солтү стік Қ азақ станның Преснов ауданында болғ ан сот процестері еді. Бұ л процестерідің соң ы жаппай қ уғ ын-сү ргінге ұ ласты. Тоталитарлық жү йе қ алыптасқ ан елдерде билік басындағ ы партия мемлекеттің негізгі ядросы болып табылады. Қ алыптасқ ан келе жатқ ан тоталитарлық жү йе жеке тұ лғ алардың қ ұ қ ығ ы мен еріктілігін сақ тауғ а талпыныс та жасағ ан жоқ. Жекелеген адамдар партияның мақ сатқ а жету жолындағ ы қ ұ ралына айналды.

Мемлекеттің кү штеу мен зорлық -зомбылық тарғ а бару себебінің бірі – орнығ ып келе жатқ ан қ оғ амдық -саяси жү йенің қ ажеттілігіне адамдардың кө зін жеткізер дә лелдердің жеткіліксіздігінен болды.