ДӘРІС КОМПЛЕКСІ 2 страница

Терроризммен кү ресті сө з еткенде мұ ның кейбір астарлы қ ұ пия жақ тары барын да жоқ қ а шығ аруғ а болмайтын сияқ ты. Мә селен, кейбір алпауыт елдер лаң кестікті сө з жү зінде айыптай отырып, оғ ан қ арсы батыл кү реске шақ ыра отырып, бұ л кү ресті ү лкен саясат ү шін, ішкі есепке қ ұ рып, қ ос қ абатты стандартқ а бағ ытталғ ан саясат жү ргізетінін де теріске шығ аруғ а болмайды. АҚ Ш-тың Иракқ а, Ауғ анстанғ а қ арсы саясаты осығ ан мысал бола алады. Ә скери-ө неркә сіп кешендерінің алпауыттары бюджеттен қ аржыны кө бірек қ ымқ ыру ү шін, елдің милитаристік саясатын ақ тау ү шін сыртқ ы жаулардың қ ауіптілігін асыра бағ алауғ а ә уес екенін де естен шығ армауғ а тиіспіз.

АҚ Ш-тың милитаристік топтары Америка ә лемді билеуі керек деген пиғ ылдан ә лі арыла алмай келеді. Елдің саяси, ә скери, қ аржылық алпауыттары жаң а Президенттің саясатының милитаристік, гегемондық бағ ыттан ауытқ ымауына бар кү шін салып жанталасуда. Дж.Буштың саясатын жү ргізген ескі кү штер, Республикалық партияның белсенділері саясат аренасынан ә лі де кеткісі келмейді, жаң а Президенттің ә леуметтік бағ ыт ұ стағ ан саясатына қ арсы қ асарысып бағ уда. Олардың қ арсылық тарына қ арамастан Барак Обама елде денсаулық сақ тау реформасын жү зеге асыруғ а қ ол жеткізді. Бұ л қ арапайым американдық тардың кө ң ілінен шық ты.

Республикашылар болса, елдің қ орғ аныс қ уатын кү шейтуді бірінші кезекке шығ арып, АҚ Ш-тың супердержавалық мә ртебесін жоғ алтпауын жақ тап отыр. Халық аралық терроризм ә лемдегі алпауыт ел АҚ Ш-тың қ ауіпсіздігіне қ атер тө ндіріп тұ р ма, Бен-Ладеншілер АҚ Ш-қ а екінші рет он бірінші қ ыркү йекті ә зірлеп жатқ ан жоқ па екен деген сауал кө ң ілге оралады. Ө йткені АҚ Ш ө зінің бұ рынғ ы президент кезіндегі ракета шабуылына қ арсы қ орғ аныс қ алқ анын Еуропада орнату саясатынан ә лі қ ол ү зе алмай отыр. Сол бірінші рет болғ ан 11 қ ыркү йек оқ иғ асының ө зіне деген Америка қ оғ амында екі ұ шты пікір де бар, сол оқ иғ аның ө зі Буштың жеке басына, ә скери-ө ндірістік топтарғ а қ ажет болғ ан жоқ па екен деген де болжам-елес мұ нда ә лі кезіп жү рген сияқ ты. Бірақ оның анық -қ анығ ы ә зір ешкімге мә лім емес. Ү лкен алпауыт ел АҚ Ш ү шін кішкентай Солтү стік Корея, Сирия, Гаити мен мұ сылман елі Иран ү лкен қ атер тө ндіріп тұ р ма екен, сірә! Еуропаның тө ріне ә кеп, Ресейдің қ ақ желкесіне ядролық ракета зең біректерінен қ орғ айтын бекет ашу не ү шін қ ажет болып отырғ аны тү сініксіз. Бұ л да мұ сылман елдерінің террорлық шабуылынан қ орғ ану ү шін қ ажет болып отыр ма екен дерсіз.

Ресейдің қ ауіпсіздік органдары Мә скеу метросындағ ы жарылыстың бірін 18 жасар Жаннет Абдуллаева деген кавказдық жесір ә йел жү зеге асырғ анын анық тады. Екіншісін де жесір ә йел М.Шарипова жасағ ан. Бесіктен белі енді шық қ ан екі жас келіншектің пейіштің тө ріне бару ү шін, ө ткен жылы қ айтыс болғ ан бандит кү йеулеріне қ осылу ү шін осындай жанкештілікке барғ анына таң ғ аласың. Олар жас ө мірін не ү шін қ ұ рбан етті? Оларды мұ ндай қ адамғ а не итермеледі, кім кө ндірді? Ә ке-шешесін, ағ айын-туыстарын, бауырларын қ алай қ иып, ө лімге бастарын тікті? Ә рине, мұ ның себебін бір сө збен айтып жеткізу қ иын. Бә ріне кінә лі – терроризмнің халық аралық тылсым кү шке айналуы. Олардың ө з мақ саттары, ө з жақ тастары, ө з пірлері бар. Жанкештілерді даярлайтын арнайы орталық тары бар. Олар қ оғ амдағ ы ө з ахуалдарына риза емес, олар езілген, қ орланғ ан, жаншылғ ан, ө мір ағ ысынан шеттетілген, олардың іштерінде ө шпенділік пен кекшілдік ұ ялап, тұ нып қ алғ ан. Олар бұ л ахуалғ а ө здерін жеткізген жауларды іздейді. Бұ лардың ойынша, олар, ә рине, бар. Іштегі кекті, ыза мен ашуды солардан алғ ысы келеді. Ашық кү реске шамасы жетпейді. Бір ғ ана жолды таң дап алады, ол – лаң кестік. Бейбіт халық тың ү рейін алу арқ ылы қ оғ амда қ орқ ыныш туғ ызу. Сол арқ ылы жауларының зә ресін алып, райынан қ айтару, бейтаныс жауларының мысын басып, оларды жуасыту болып табылады. Ө здерінің тұ рмыс дең гейінің тө мендігін іштен іздемей, сырттан, ө згелерден іздейді. Сол ү шін оларды тә убасына келтіруді ойлайды. Бұ л жолда оларғ а кү ш қ олданудан басқ а амал жоқ. Дә лел, аргумент келтіру қ иын. Сондық тан да диалогқ а бару тиімсіз. Ең оң айы – террорлық ә рекет.

Сө йтіп, екі жас ә йел Мә скеу метросында 40-тан астам бейбіт жанды о дү ниеге аттандырды. Сексен адам ауыр жарақ аттанып, ауруханағ а тү сті. Екі жанкештінің ә рекеті мұ ншама адамды қ асіретке ұ шыратты, жанын кү йзелтті.

Алматы облысындағ ы Қ ызылағ аш ауылында болғ ан су апаты соншалық адамның ө мірін қ иып кеткен еді. Бұ л тосыннан келген апатты бү кіл республика жұ ртшылығ ы аза тұ тты. Қ олдарынан келген кө мектерін берді. Ү кімет қ азір ауылды қ алпына келтіруге қ ызу кірісіп кетті.

Ал Мә скеу метросындағ ы жарылыс бү кіл ә лемді дү р сілкіндірді, ә лем терроризмді бірауыздан қ атты айыптады. АҚ Ш Президентінен бастап Франция, Германия, Ұ лыбритания басшылары, ТМД елдерінің жетекшілері, Еуроодақ, НАТО, ЕҚ ЫҰ басшылары да азалы жеделхаттар жолдап, ланкестердің ә рекетіне ашу-ызасын білдірді. Барак Обама болса, тікелей телефон арқ ылы Ресей Президентімен байланысып, кө ң іл айтты, терроризмге қ арсы бірлесіп кү ресуге сө з берді.

Екі апаттан болғ ан ө лім саны шамалас. Біріншісі ел ішінде, екіншісі бү кіл ә лемде резонанс туғ ызды. Неге екі тү рлі резонанс болды? Ө йткені екі апаттың екеуі екі басқ а. Бірі тілсіз жау – табиғ аттың дү лей кү шінің салдарынан орын алды. Кү тпеген жерден мылқ ау кү ш – су тасқ ыны бейқ ам жатқ ан ауылды жайпап кетті. Ал екіншісі қ аныпезер адамдардың қ олымен ә дейілеп жасалды. Кінә сі жоқ, кү нә дан пә к жандар жазық сыздан жазық сыз қ айғ ылы қ азағ а ұ шырады. Екінші апаттың ауыртпалығ ы да, ө кініштісі де осында. Ә йтпесе адам ө мірі ә рқ ашан қ ымбат, оның қ азасы қ андай жағ дайда болса да ауыр, қ айғ ылы. Бірақ қ анішердің қ олынан бір мезгілде кө п адамның мерт болуы екі есе аянышты, екі есе азалы. Сондық тан да ә лем жұ ртшылығ ының мә скеуліктерге кө ң іл айтуы, қ айғ ысына ортақ тасуы шынайы адамгершіліктің дә лелі болып табылады.

Терроризмнің кө ріністері бұ рын да жиі кездескен. Бірақ олардың бү гінгі лаң кестіктен едә уір айырмашылығ ы болды. Бұ рын қ астандық жасаудың нақ ты нысаны таң далып алынды. Елдің патшасы, ірі шенеуніктері, министрлер мен ө ндірістің ірі басшылары нысанғ а алынды. Оларғ а деген лаң кестердің нақ ты ө шпенділігі, кеткен кегі болды. Ел билеушілерін нысанағ а алғ анда қ оғ амдағ ы қ айшылық тарды солардың кесірінен деп ұ қ ты. Оларды саясат сахнасынан кетіру қ алыптасқ ан жағ дайды тү зетуге кө мектеседі деп тү сінді, яғ ни бұ л террористердің бү гінгілердің айырмашылығ ы қ арапайым халық ты қ ырып-жоюғ а емес, жеке тұ лғ аларды тарих сахнасынан аластатуды мақ сат етті. Ресейдің патшаларына ә лденеше рет шабуыл жасалды, П.Столыпин қ астандық пен ө лтірілді. Қ анша хайуандық ә рекет болса да, бұ лардың ө зіндік себеп-сылтауы болды, жү ргізілген саясатқ а халық тың кө ң ілі толмады. Ал кейбіреулері жеке басының кегін қ айтаруды мақ сат етті.

Қ анша ауыр болса да, олардың қ атыгез ә рекеттерін тү сінуге болатын еді. Ал бү гінгі бейбіт жандарғ а қ арсы бомба қ олдану, жаппай ө лімге қ ию, оның ү стіне ө з жеке бастарының тағ дырын да қ ұ рбандық қ а шалу қ азіргі лаң кестердің зұ лымдық ә рекеттеріне, шектен шық қ ан қ атыгездіктеріне мысал бола алады. Бұ л бір сө збен айтқ анда, адамшылық бейнеден біржола айырылу деген сө з. Нағ ыз тағ ылық тың, қ аныпезерліктің белгісі болып есептеледі. Бейбіт елді қ ырып-жою дін жолына да, адамгершілік ережелеріне де қ айшы келеді.

Жоқ шылық, кедейлік халық ты ашық тан ашық заң сыз кү ш қ олдануғ а, мемлекет ғ имараттарына басып-кіріп, оларды талқ андауғ а дейін апарады. Мұ ны сә уірде болғ ан Қ ырғ ызстандағ ы мемлекеттік тө ң керіс кезіндегі бассыздық, тә ртіпсіздіктен анық кө руге болады. Ашынғ ан халық ғ имараттарды ө ртеп, дү кендерді, жеке ү йлерді қ иратып, тонаушылық қ а барды. Бұ л да – экстремизмнің кө рінісі.

Кедейлік, аш-жалаң аштық бұ қ араны сабырдан айырып, тобырлық қ алыпқ а тү сіреді, алдына келгенін, қ олына тү скенін тапа-тармағ ай талап-тонауғ а дейін апарады. Бұ л нағ ыз бассыздық тың, бандитизмнің ө зі, заң ды биліктің ә лсіздігі болып табылады.

Терроризм деген сө з естіпсе, бұ л сө здің Европадан шық қ аны, ата тегі латын тілі екені, латын тілі десең Оң тү стік Американың Колумб келгенге дейін ық ылым заманнан сол жерде ө мір сү рген халқ ының аты бұ йырмай, неліктен Латын Америкасы атанып кеткені, тұ тас Америка қ ұ рылығ ында европалық тар бала-шағ а демей қ ынадай қ ырғ ан ү нді тайпалары, ағ ылшындар, испандар, португалдар Африкадан қ ойша кө гедеп, кемеге тиеп ә келіп, мал орнына сатқ ан, азапты шыбындай қ ырылғ ан негрлер кө зге елестейді. Одан кейін ө ткен талай ғ асырлық тайталас, теке тіресті есептемегенде осыдан бес-алты жыл қ ол бұ лғ ап, қ оштасып кеткен XX ғ асыр тү гел дерлік капитализм мен коммунизм идеялары туғ ызғ ан халық аралык терроризм жалынына шарпылумен ө тті.

АҚ Ш-тағ ы ә ртү рлі гангестрлік ұ йымдарды айтпағ анда, " Ку - клукс-клан" деп аталатын ұ йым осы елдегі ү ндіс, негр сияқ ты тү сі басқ а халық тарғ а ашық та, жасырын да террордың неше атасын жасады. Обалы қ ане, басқ аның бә рін орыстандырудың жымысқ ы саясатын жү ргізгенімен, Кең естер Одағ ында дә л мү ндай жабайылық қ а жол беріле қ ойғ ан жоқ. Рас, Мексикағ а қ оныс аударып, ү стелінде қ ағ аз жазып отырғ ан Троцкийді (Лев Давыдович) Меркадер деген біреудің балтамен ұ рып ө лтіруінде Сталиннің, Мысырдағ ы парад кезінде Анвар Садаттың тал тү сте оқ қ а ұ шуында КСРО МХК-нің, ішкі жә не сыртқ ы елдердегі осындай бірнеші тұ лғ алардың ажалына арнауды қ ызметтердің қ атысы бар, яғ ни, террор жасалды деген ә ң гімелерде шындық тың бір ұ шы жатқ ан шығ ар.

Қ азіргі кезде ақ парат қ ұ ралдары да, кө птеген саясаткерлер терроризмді XXI ғ асырдың апаты деп бағ алауда. Бірақ оның белең алуына байланысты туындағ ан ой шығ ар. Ал шын мә нінде оның тү пкі тамыры жоғ ары да кө рсеткеніміздей терең де жатыр. Қ азақ стан президенті Н.Назарбаев " Терроризмнің айдаһ ары қ ашан да болғ ан жә не ө з қ арсыластарына ұ дайы арамзалық пен соқ қ ы беріп отырғ ан. Алайда дә л қ азіргідей ашық та ауқ ымды болып кө рген емес. Халық аралық терроризм осы уақ ытқ а дейін болғ ан жә не қ азіргі бар аламдық ө ң ірлік қ ауіпсіздіктің бә рін торпедалап бітті." -дейді.(1)

Капиталистік жә не социалистік лагерь кезінде, біз ө мір сү рген КСРО-да терроризм кө біне АҚ Ш пен Израильғ а байланысты айтылатын еді. Терроризм сионизм деген атаумен қ атар аталатын. Израиль мемлектінің кешелі-бү гінгі басшыларының ішінде сионистік ұ йымдарда болмағ аны кемде кем. Қ азіргі премьер-министр, кезінде МАПЛИ деп аталатын псевдосоциалистік сионистік партияны басқ арғ ан А. Шарон бір кезде: " Егер менің қ олымда ө зім ойлағ андай билігім болса, ақ ылды, біздің идеяларымызғ а берілген еврейлерді қ ұ тқ аруғ а (кімнен екені белгісіз) шын жан-тә німен қ ұ штар бар топ мық ты жастарды іріктеп алып, еврейлер мә з-майрам болып кү нә һ арлық батпағ ына батып жү рген елдерге жіберер едім. Ол жастардың міндеті еврей емес, басқ аның кейпіне келіп, сосын " Иіс-қ оң ыс Еврейлер! ", " Еврейлер, Палестинағ а тайып тұ рың дар -деген антисемиттік ұ рандармен сондағ ы еврейлерді қ удалау болар еді" деген.(2) Қ азіргі кезде ел тізгінін қ олына ұ стағ ан Шаронның бұ л пікірін ө ркениетті елдердің даму бағ ытына қ арай ө згертері даусыз.

Терроризмнің тамыры терең де жатыр. Бірақ оның " гү лдену" дә уірі ө ткен XX ғ асырдың басталғ ан еді. Оның дә лелдері 1972 жылы 5-маусымда АҚ Ш-тың Лос-Анджелес театрында Украинаның би ансамблінің гастролі кезінде театрғ а жарылғ ыш зат қ ойылғ ан. Ал 1975 жылы БҰ Ұ жанындағ ы КСРО-ның тұ рақ ты ө кілдігі атқ ыланды. Тек 1981 жылдың ү ш айының ішінде Нью-Йоркте, Вашингтонда бес рет террористік ә рекет жасалды. Бірақ мұ ның бә рі " кең естік антисемитизмге қ арсы кү рес", " еврейлердің қ ұ қ ын қ орғ ау" деп аталды.(З) Осылайша қ оғ амның дамуында ұ лтаралык қ атынастардың дұ рыс шешілмеуінен, халық тың ә леуметтік проблемаларының заң ды тү рде толық шешімін таппағ андығ ынан кү штеу, зорлау, ү рейлендіру ә рекеттері ә лі бә сең демей жалғ аса беруде.

Ал қ азіргі кездегі терроризм кешегі терроризм емес. Оның кө птеген анық тамасы бар. Біреулер терроризмді ә леуметтік қ ұ былыс деп санаса, келесілері басқ а пікір айтады. Ал бү гінгі терроризм белгілі мақ сат пен міндетті жү зеге асыру ү шін кү ш кө рсету идеологиясын тұ ғ ыр етеді. Терроризм кө зқ арастар мен идеялардың емес, ә рекеттердің жү йесі, ө йткені ол кара басының қ амын кү йттемейді. Ол ө зінен-ө зі ә леуметтік қ ұ ндылық бола алмайды, алайда қ ызмет кө рсетудің бір тү рі ретінде айтарлық тай ә рекетшілдік пен сұ ранысқ а ие.

Терроризмнің таралуына дү мпу қ арымы сақ талынып отырғ ан нә сілшілдік пен ұ лтшылдық идеялары нә р беруде. Ұ лтшылдық тың кез келген тү рі терроризмнің таралуына қ олайлы негіз болатынына ешқ андай кү мә н жоқ. Бір ұ лтқ а екінші ұ лттың ү стемдігін орнату ү шін ұ лтшылдар терроризмді қ олжаулық етуі ә бден мү мкін.

Бү гінгі ө мірде терроризмнің таралуының себепшісі ретінде діни фундаментализм жиі-жиі ауызғ а алынады. Фундаментализм ө зінің нақ ты мә нінде белгілі бір ілімнің тү пкі принципін сақ тауғ а ұ мтыла отырып, даму барысындағ ы ауыткқ ушылық гарды жең уді білдіреді.

Қ азіргі кезде ислам экстремизмі мен терроризмі деген ұ ғ ымдардың кең інен тарап отырғ анын атамай ө туге болмайды. Дей тұ рғ анмен, Исламның ө з болмысында ешқ андай да агрессияшылдык жоқ. Ә рине терроризмнің кө рініс табуына тағ ы бір себеп саяси радикализм болуы да мү мкін. Қ оғ амдық кө ң іл кү йдің радикалдануының кез келген тү рі белгілі бір топтардың мақ сатын жү зеге асырудағ ы ә дістері мен тә сілдерінің радикалдануына ә сер етеді. Бұ л ретте, терроризм туралы " оң " жә не " сол" радикализмнің кө рініс табуының салдары ретінде сө з қ озғ ауғ а болады.

Терроризм дегеніміз- деструктивті ә рекет пен саяси радикализмнің ширық қ ан шындығ ы болатын болса, оның салдары белгілі бір партиялық топтардың қ андай саяси рең ктегі шептен табылуымен тең десіп жатпақ. Ә рі-беріден соң, саяси радикализм сынаса, терроризм ө лтіреді деп айтуғ а да болады.(4)

Бү гінгі ө мірде дү ние жү зі аймақ тарының дамуында сә йкессіздік бел алып бара жатыр. Осы ахуал ә лсіз дамығ ан мемлекеттерде ә леуметтік қ озғ алыстардың етек алуына кө п ретте қ олайлы жағ дай туындатып отыр. Ә луметтік қ орғ ансыздық терроризмнің пайда болуы мен таралуына дем беретін фактор болып табылады. Атап айтсак оның нақ ты кө ріністері: жұ мыссыздық тың биік дең гейі, табыстың тө мендігі, болашақ тың бұ лың ғ ырлығ ы, ә леуметтік шиеленістің ширығ а тү суі жә не т.б.с.с.

Оның ү стіне қ азіргі кезде терроризмнің таралуына террористік топтар ұ йымдарының молығ уы, насхаттауы ә сер етеді. Терроризмді қ аржыландырушылар да, демеушілері де баршылық. Осылайша, терроризм ә лемге тарады. Террористік қ ызметтің жаһ андануының салдары онымен тұ рақ ты айналысатын адамдардың айрық ша топтарының қ алыптасуына алып келіп отыр. Сондай-ақ терроризмнің пайда болуы мен таралуында мемлекеттік-саяси жә не геосаяси факторлардың да ө з орны бар.

Сонымен терроризм ө ткен ғ асырдың ойлап тапқ аны емес. Оның демі адамзат тарихын қ ашанда улаумен келеді, ол алғ аш рет екі мың жылдық гың тоғ ысында қ аһ арлы да ауқ ымды кейіпке енді. Ең бастысы-терроризмнің тү ркі себебі дамудың тең сіздігінде жатыр. Осығ ан қ арсы террористер агрессивті жауап беруде. Оның салдары жазық сыз адамдардың қ ү рбан болуы, материалдық байлық тардың бұ зылуы, психологияның бү лінуі, ой-ө рістің кү рделенуі, ү рейдің, қ орқ ыныштың, шарасыздық тың басым бола тү суі т.б.с.с. Осылардың барлығ ы таң далғ ан терроризм тақ ырыбының қ азіргі кездегі тарих ғ ылымының кө кейтесті, ө зекті мә селелерінің бірі екендігін кө рсетеді.

Тарихнамасы. Терроризм кү тпеген жерден дү ние жү зінің алып мемлекеті АҚ Ш-та жү зеге асқ ан соң ә лемнің оғ ан ү н қ атпағ ан мемлекет басшылары, қ айраткерлері, саясаткерлері болмай қ алғ ан жоқ. Дә л сол оқ иғ а туралы АҚ Ш президенті Джордж Буш бұ л атака ө ркениетті елдерге жасалғ ан деп бағ алай келе былай дейді: " Месяц назад ни в чем не повинные граждане 80 стран были подвержены нападению и убиты без всякого предупреждения или провокации с их стороны в террористическом акте, который ужаснул не только американцев, но и каждого человека любой веры и национальности, ценящего человеческую жизнь

Нападение произошло на американской земле, но это был удар в самое сердце и душу цивилизованного мира. Война против тех, кто экспортирует террор, войны тех правительств, которые поддерживают террористов или даютим приют." (5) Терактіден кейін Қ ұ рама Штаттар террористердің ғ аламдық таралу жолдарын табумен қ ұ ртуғ а ұ мтылып, халық аралық қ ауымдастық қ а қ осылды.

Демократиялық мемлекет деп саналатын қ ұ діретті Америкағ а тиген соқ қ ығ а ешкім де енжар қ ала алмады. Америкағ а жасалғ ан терактіден кейін АҚ Ш-тың қ орғ аныс министрі Дональд Рамсфрелд терроризмді жандандыруғ а ық пал етіп отырғ ан Ауғ анстанғ а жасалатын соғ ысты былай деп анық тады: " Нынешная война не будет войной грандиозного альянса, созданного с единой целью: разгромить группу враждебных держав. В ходе этой войны будет создаваться временные коалиции стран, которые могут изменяться и эволюционировать. В нынешней войне миссия будет определять коалицию, а не наоборот." (6)

Дү ниежү зінде бейбітшілікті ұ стап тұ ру мақ сатында кұ рылғ ан БҰ Ұ -ын да террроризмнің етек алып бара жатуы қ обалжытуда. БҰ Ұ -ның Бас хатшысы Кофи Аннан 1 қ азан 2001 жылы терроризм туралы ә лемнің толқ ынысына былай деп ө з ойын білдірді: " Реакция на нападения во всем мире должна вселить в нас отвагу и надежду на победу в этой борьбе. Когда видишь, как во всех частях света люди разных верований собираются в городах, чтобы выразить свою скорбь и солидарность с народом Соединенных Штатов —это лучше любых слов говорит о том, которая не разделяет человечество, а обьединяет его." (7)

Осы оқ иғ адан кейін ә лемнің кө птеген саясаткерлері, шолушылары бірден ислам дү ниесін кінә лап шығ а келді. Бірак мұ ның дү рыс еместігін бұ дан кейін ө ріс алғ ан оқ иғ алар дә лелдеді. Шын мә нісінде ислам ешуақ ытта кү штеуді, зорлауды, жазық сыздан біреуді кінә ламайды. Оғ ан айғ ақ Индонезиялық дін басшысы Юсуф Мухаммедтің сө зі: " Подобные нападения такого колоссального масштаба -это совершенно возмутительно, эта заслуживает всяческого осуждения. Тот кто совершил это нападение, не имел права делать это во имя религии, и конкретно ислама. Убивать невинных людей для достижения цели никогда не было сутью религии." (8)

Қ азақ стан Республикасының президенті Н. Назарбаевтің " Сындарлы он жыл" деген ең бегі жарық кө рді. Онда қ азіргі кезде белең алып бара жатқ ан терроризмнің пайда болуына, таралуына, ғ аламдық сипатына жан-жақ ты талдау жасайды. Сонымен бірге ең бекте Орта Азия аймағ ында терроризммен бірлесіп кү рес жү ргізу мен қ ауіпсіздікті сақ тау жолдарын нақ тылап айқ ындайды. " Тероризммен кү ресті ү йлестіру жұ мыстары халық аралық дең гейде кө птен бері жү ргізіліп келеді жә не бұ л ретте, дү ние жү зінде бү гінгі таң да терроризмге қ арсы ә рекет ететін айтарлық тай тә жірибе жинақ талғ ан. Осынау бай да, сонымен бірге пайдалы да тә жірибеден, Террористік Интернационалмен дү ниежү зілік қ ауымдастық гың антитеррористік кү ресімен бірнеше ө зекті -ө зекті стратегияларды саралап шығ аруғ а болады.

Бұ л- терроризммен оның таралуының ең бір ық тимал ошақ тарында ұ зақ мерзімді, кү ш кө рсете кү рес жү ргізу.

Бұ л- терең ә леуметтік-экономикалық, саяси интеграция жолдарымен қ ауіпсіздіктің арнаулы континентаралық нституттарын қ ұ ру арқ ылы қ ол жеткізуге болатын терроризмге жә не басқ а да жағ ымсыз ә леуметтік қ ұ былыстарғ а қ арсы ә рекет ету.

Бұ л - қ ауіпсіздіктің қ ат-қ абат жү йесін қ ұ ру, яғ ни қ ұ рылымдардың шындалғ ан комбинациясы мен қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ететін жү йенің болуы, бұ л жү йелердің арасында ө зара байланыс пен ө зара тә уелділіктің болуы деген сө з.

Бұ л - террористік белсенділік айрық ша тө бе кө рсететін жерлерде халық аралық тұ рақ ты сұ хбат тү рлерін қ алыптастыру. Оның ү лгісі ретінде Азиядағ ы ө зара іс-қ имыл жә не сенім білдіру шаралары жө ніндегі Кең есті (АӨ ІСШК) атағ ан жө н.

Менің пайымдауымда, бү гінгі таң да ғ аламдық ауқ ымда терроризмнің қ ауіп-қ атеріне қ арсы ә рекет ететін институттың ең бір тиімдісі Антитеррористік коалиция болып отыр." (9)

2001 жылдың қ арашасында " Ана тілі" газетінде терроризмнің басты мақ сатын кө рсеткен, Москвада болғ ан террорлық актілер туралы толық мә лімет берген мақ ала жарияланды. Онда Москвада болғ ан актінің АҚ Ш-та болғ ан актіден де асып тү скендігін сипаттайды." Ә лем жұ ртшылғ ының ү ш кү н бойы тұ ла бойын тү ршіктірген оқ иғ а Москвада 2002 жылдың қ азан айында болғ ан еді. 25 ер адамнан, 25 бойжеткеннен тұ ратын қ арулы топ Мә дениет сарайында спектакльге жиналғ ан 700-ден астам адамды кепілдікке алады. Террористер деп хабарланғ андардың бә рі -шешендер. Талаптары: Ресей Шешенстандағ ы соғ ысты тоқ татуы, бұ л елден ә скерлерін ә кетуі. Бұ л ә лсіздердің, ө з мү десіне жетуде таң дағ ан жолы." (10) Сонда терроризм ө рті мақ саттарына жетпеген ә лсіздердің ө з мү ддесіне жету ү шін ешнә рседен де тайынбайтынын кө рсетеді.

Халық аралық терроризм мә селерін зертеуге кө птеген тарихшылар ө з ү лестерін қ осуда. Швейцариялық Т.Денкердің " Стратегия антитеррора", француздық Робера Саленің " Террористический вызов", батысгермандық И.Беккердің " Дети Гитлера", поляк А. Бернградтың " Стратегия терроризма", венгерлік Е. Ангелдің " Мифы потрясенного создания" деген зертеулерді атап кетуге болады. Зерттеулерде жү зеге асырылғ ан терактілердің болу себептерін, мотивтерін, механизмін, психологиясын ашып кө рсетуге ұ мтылыс жасалады.