ДӘРІС КОМПЛЕКСІ 1 страница

№1-Тақ ырып: Терроризм психологиясы пә ніне кіріспе.

Дә ріс мақ саты: Терроризм психологиясына сипаттама беру

Қ арастырылатын сұ рақ тар:

1. «Террор» ұ ғ ымы. Террордан терроризмге дейін.

2. Терроризмді тү сіндірудің ә дістері мен жолдары.

3. Терроризмнің негізгі аумақ тары.

" Террор" ұ ғ ымы қ азіргі ә дебиеттерде диктаторлық немесе тоталитарлық жү йелердің (лат. totalіs – тұ тастай, тү гелдей) – деспотизмнің бір тү рі. Тоталитаризм орнағ ан мемлекетте қ оғ ам ө мірінің барлық саласы биліктің бақ ылауында болып, адам бостандығ ы мен конституциялық қ ұ қ ық тары жойылады, оппозиция мен ө зге саяси ой ө кілдері саяси қ уғ ын-сү ргінге ұ шыратылады) ө з азаматтарына қ атысты кү ш қ олдану жә не ү рей туғ ызу саясатын сипаттауда қ олданылады. Терроризм ретінде " ә лсіздің " тарапынан болатын (радикалды саяси оппозиция (лат. opposіtіo – қ арсы қ ою) – ө з кө зқ арасын, саясатын басқ а саясатқ а, кө зқ арасқ а қ арсы қ ою, қ арсы ә рекет жү ргізу[1]; бір кө зқ арастар мен ә рекеттерді басқ аларына қ арсы қ ою; ү стемдік ететін элитағ а қ арсы тұ ратын саяси лидерлер, партиялар, қ озғ алыстар.), экстремистік пиғ ылдағ ы ұ лттық немесе діни азшылық, діни фанатиктер жә не т.б.) ә рекет тү сініледі.

Терроризм - [ лат. terror - қ орқ ыныш, ү рей] - саяси мақ сатты сылтауратып кү ш қ олдану; ұ ғ ым XVIII соң ында ұ лы француз тө ң керісі кезінде якобиндық тар жү ргізген репрессиялық - бү тіндей жою, басып- жаншу мақ сатында жү ргізілетін жазалау шаралары. (Репрессия - [лат. repressio - басып-жаншу] - бү тіндей жою, басып- жаншу мақ сатында жү ргізілетін жазалау шаралары (мысалы, реакциялық тә ртіптерді).

Терроризм - ұ йымдасқ ан топ діттеген мақ сатына жету ү шін дү рсін-дү рсін кү ш қ олдану арқ ылы кө рініс табатын ә діс. Ү кімет басшыларрының зан орындары арқ ылы ө з халқ ын, оның жекелеген ө кілдерін қ уғ ынғ а ұ шыратып, жазалау шаралары саясатты атауда қ олданылды.)

Қ азіргі жағ дайларда террористер аманат алуды, қ оғ амдық мә ндегі ғ имараттарды басып алу, жарып жіберу, ұ шақ тарды алып қ ашу жә не ө зге де ә рекеттерге барады. Террористік ә рекеттер қ ашан да жариялы тү рде жү реді жә не қ оғ амғ а, билікке ә сер етуге бағ ытталады. 1977 жылы Еуропалық Кең еске мү ше-мемлекеттер терроризммен кү рес жө нінде Еуропалық конвенция қ абылдады. Терроризм (ең алдымен, кө рнекті саяси жә не қ оғ ам қ айраткерлерін ө лтіру) тарих ағ ынына елеулі ық пал етеді, бірақ саяси қ айраткерлерге қ арсы терактілер ө здігінен жалпы адамзатқ а аса қ ауіп тө ндіре қ оймайды. XX ғ. екінші жартысында жағ дай тү бегейлі ө згерді, терроризмнің ә ртү рлі тү рлерінің кү рт жіктелуі орын алды. Ол ө мір сү ріп отырғ ан бү кіл саясат тә ртіптеріне, институттарғ а, заң ды билік қ ұ рылымдарына қ арсы жаппай соғ ысқ а айналды. Терроризмнің иррационалдық қ ыры саясатқ а еш қ атысы жоқ қ арапайым халық ты жаппай қ ырудан кө рініс тапты. Нә тижесінде зорлық -зомбылық апаты жә не вакханалия жер шарының ә рбір адамын терактіні ұ йымдастырушылардың ақ ылғ а қ онымсыз идеяларының бұ ғ ауында қ алдырды. XX ғ. соң ында терроризм қ азіргі заманның ө ткір ғ аламдық мә селелеріне айналды. 1960-1970-шы жылдары солшыл экстремистік пиғ ылдағ ы Италиядағ ы " Қ ызыл бригада" жә не Германиядағ ы Баадер-Майнхоф сияқ ты топтардың ә рекеттерімен байланысты терроризм толқ ыны Батыс Еуропаны шарпып ө тті. 1990-шы жылдардың басында Ресей қ анды террористік зомбылық тың ортасында қ алды. Кейіннен оғ ан ислам экстремизмі, шешен сепаратизмі қ осылды. Антитеррордың ә дістері, технологиясы жә не тиімді стратегиясы отандық жә не шетелдік арнайы қ ызметтер кү шіне сү йенеді.Cаяси мақ саттарын іске асыру ү шін ө лімді, адамдарды ү рлауғ а, диверсияны жә не басқ а да басып-жаншу актілерін қ ұ рал ретінде қ олдану.

Адамзат баласының тарихында теракті туралы мә лімет Фессалонияның автономиясы ү шін римляндармен кү рескен еврей саяси топтарының методтарынан кө рінген еді. Онан кейін зұ лымдық тың, озбырлық тың символы ретінде ортағ асырлык инквизиция, Варфоломеев тү ні, Француз буржуазиялык революциясы, Париж коммунасы, Октябрь революциясы, Ресейдегі " қ ызыл-ақ " террор жә не тағ ы басқ алар тарихында кө рініс тапты.

Кө птеген тарихшылардың пікірі бойынша террор — латын тілінде-ужас, страх - яғ ни ү рку, қ орқ ыныш деген тү сінікті білдіреді де, француз революциясы кезінде пайда болды дейді. Қ азіргі кезде дү ниежү зінің кө птеген жерінде террорлық ұ йымдар белең алып тұ р. Кө пшілігінде радикальды-террорлық ұ йымдар тә уелсіздік, бостандық, саяси қ ұ қ ық ү шін кү ресуші саяси бірлестіктер ретінде қ алыптасты. Алайда бірқ атар елдерде оппозицияның жең ісі жә не топтарғ а бостандық режимі мен кө мектің берілуі олардың террорлық ә рекетін мемлекетке қ арсылық дең гейіне жеткізді. Сондық танда бірқ атар мемлекеттердің қ ызметтерінің негізгі бағ ытының бірі террорлык ә рекеттерге қ арсы кү ресу болып табылады.

Терроризм адамзат баласының тұ рақ ты сың ары болып табылады. Біздің дә уірдің І-ғ асырында-ақ Иудада сикарилер (сика-кинжал немесе қ ысқ а семсер) сектасы ә рекет етті. Оның мү шелері римляндармен ынтымақ тасқ ан еврейлердің атақ тыларын жойып жіберіп отырды. Фома Аквинский жә не христиан шіркеуінің басшылары, олардың пікірінше халық қ а қ арсы болғ ан, басшыны ө лтіріп жіберіп отырғ ан. Орта ғ асырларда мұ сылмандық ассошафиндер сектасының ө кілдері префектілер мен халифтерді ө лтіретін болғ ан. Ү ндістан мен Қ ытайда кейбір жасырын қ оғ амдар саяси террорды жү зеге асырып отырғ ан. Қ азіргі Иран мен Ауғ аныстан территорияларында ө з қ арсыластарынан қ орғ ану ү шін исмаилиттер сектасын ө те қ ұ пия қ олданғ ан. Ө здеріне жақ пағ ан адамдарды ә ртү рлі тә сілдермен, айуандық пен жойып жіберіп отырғ ан.

1848 жылы радикалдық кө зқ арастағ ы неміс ойшылы Карл Гейнцген саяси кү ресте ө лтіруге тыйым салуғ а болмайды, ө йткені жү здеген мың дағ ан адамдарды ө лтіру " Адамзаттың жоғ арғ ы мү ддесімен ақ талады" деген пікір айтады. К.Гейнцген қ азіргі терроризм теориясының негізін салушы болып есептелінеді. Ол реакциялық ә скердің мінез-қ ұ лқ ы мен кү шіне азғ ана топтың бей-берекетсіз хаос тудыратын қ арулы ә рекетін қ арсы қ оюғ а болады. К.Гейнцген уландыратын газ, ракеталарғ а арқ а сү йеді, қ ұ ртатын жаң а қ ұ ралдарды іздестіруді талап етті. Бұ л ХІХ-ғ асырда пайда болып дамығ ан " бомба философиясы" деп аталды. Оның тү п тамыры грек тарихындағ ы тирандық ө лтіруге ә кеп соғ ады.

" Бомба философия" концепциясы Бакуниннің " қ ирату теориясында" одан ә рі дамытылды, терең детілді. Бакунин ө зінің ең бектерінде бір ә рекетті - қ иратуды ғ ана мойындауды дә лелдеуге тырысты. Кү рес қ ұ ралы ретінде ол уды, пышақ ты, арқ анды ұ сынды. Бакунин революционерлер ө лімге кесілгендердің жан қ иналысын естімеуі қ ажет, ешқ андай компрамиске бармауы керек. Орыстың тү п тамыры қ анжар мен отпен тазартылуы қ ажет деп дә лелдеді (1).

ХІХ-ғ асырдың 70-жылдарында анархистер " Ә рекет насихаты" доктринасын ұ сынды. Оның мә ні сө з емес террористік ә рекеттер халық ты ү кіметке қ ысым жасауғ а оята алады дегенді дә лелдейді. Бұ л ойды кейінірек Кропоткин де дамытады. Ол анархизмді " ауызша жазбаша сө з, пышақ, винтовка жә не динамит кө мегімен" жү зеге асырылатын процесс деп сипаттайды. ХІХ-ғ асырдың соң ында Европа мен АҚ Ш-та терроризмді насихаттауда Иоганн Мост ү лкен роль атқ арды. Ол " варварлық системамен кү рестің варварлық қ ұ ралымен" кү ресу қ ажет деп насихаттады. ХІХ-ғ асырдың ІІ-жартысынан бастап қ оғ амдық ө мірдің ө мірде терроризм ү немі болатын қ ұ былысқ а айналды. Оның ө кілдері - орыс халық шылдары, Ирландия, Македония, Сербиядағ ы радикалдық ұ лтшылдар, 90-жылдардағ ы Франциядағ ы анархистер, Италия, Испания, АҚ Ш-тағ ы осы бағ ыттағ ы қ озғ алыстар (2).

Бірінші дү ниежү зілік соғ ысқ а дейін терроризм солшылдардың қ ұ ралы болып есептелінді. Алайда осы жолды ешқ андай платформасы жоқ индивидуалистерде, социалистік бағ ыттағ ы ұ лтшылдар да тандады. Соғ ыс аяқ талғ ан соң Германия, Франция жә не Венгриядағ ы ұ лтшыл-сепаратистер жә не фашистік қ озғ алыстар, Румыниядағ ы " темір гвардия" оң шылдары да осы террорды ө з қ аруы етті. Сол кездегі ең ірі терактілердің бірі 1919 жылы Карл Либкнехт пен Роза Люксембургтің, 1934 жылы француз премьер-министрі Барту мен Югославия королі Александрдың ө лтірілуі болып табылады. Осы қ озғ алыстардың негізінде ә ртү рлі идеологиялық платформалар жатқ анымен, барлығ ы да " бомба философиясы" мен " ә рекет насихаты" доктриналарының нұ сқ ауларын пайдаланғ ан (3).

XX ғ асырда террор методын қ олдану ү шін ә ртү рлі мотивтар пайдаланылды. Егер де XIX ғ асырдағ ы орыс халық шылдары, бірінші мартшылдар жә не эсерлер террорды қ оғ амды жақ сарту қ ұ ралы деп есептесе, ал " қ ызыл бригадалар" ө зін орнық тыру қ ұ ралы, тә сілі деп есептеді. " Қ ызыл террор" жә не фашистік " қ ара" террордың халық шылардың іс-ә рекетімен ешқ андай байланысы жоқ. Қ азіргі кездегі терроризмнің басты тү пкі мақ саты: ө кімет билігін басып алу болып табылады. Бұ л жерде " қ оғ амның игілігі" жө нінде ешқ андай сө з болмайды.

XX ғ асырда осы уақ ытқ а дейін болмағ ан жағ дай терроризм мемлекеттік дең гейге кө терілді. Террорлық мемлекет елдің ішінде ө з азаматтарын заң сыз ә рекеттермен тұ ншық тырды, олардың ә лсіздігін, кү шсіздігін ү немі сездіртіп отырды. Ондай мемлекет ө зінің ел ішіндегі тә ртібін шекарадан тыс жерлерде де ө згертпеді. Соның тарихи мысалы - фашистік Германия. Соң ғ ы жылдары халық аралық аренада АҚ Ш-тың кө птеген ә рекеттері ө зінің сипаты жағ ынан терактілерге ө те жақ ын.

КСРО қ ұ лағ ан соң бандиттік дә стү рлер кең естік дә уірден кейінгі кең істікке тамырын жайды. Кү шпен, зорлаумен ө з мақ саттарына жетуге ұ мтылу Грузия, Азербайжан, Армения, Молдова, Тажікстан жә не Қ ырғ ызстан территориясында қ арулы қ ақ тығ ыстарғ а ә кеп соқ ты. Бү гінгі кү нгі дү ниеге ядролық терроризм, уландыратын заттарды қ олдану терроризмінің қ аупі тө нуде. Шантаж жә не сатып алу мақ сатында адамдарды ұ рлау кең етек жайды. Қ азіргі кезде кө птеген адамдар информациялық терроризмнің ә рекетінен зардап шегуде.

Терроризм ә ртү рлі кө ріністе кө рінсе де ө зінің масштабы жағ ынан ең қ ауіпті формағ а айналды. Оның қ оғ амдық -саяси салдарлары мен моралдық проблемаларын адам айтып жеткізе алмайды. Адамзат XXI- ғ асырғ а осындай қ ауіппен енуде. Терроризм мен экстремизм ә ртү рлі кө ріністе кө птеген елдер мен олардың азаматтарының қ ауіпсіздігіне барғ ан сайын қ ауіп тө ң діруде. Ол саяси, экономикалық, моралдык шығ ындар ә келеді, қ алың кө пшілікке кү шті психологиялық қ ысым жасайды, жазық сыз адамдардың ө мірін ә кетеді.

XX ғ асырдың 60-жылдарында терроризмнің қ ақ тығ ыстык потенциалы ө те ө сті. Дү ниежү зінің кө птеген аймақ тары террористік топтар мен ұ йымдарғ а толы болды. Қ азіргі кезде дү ниежү зінде 500-дей қ ұ пия террористік ұ йымдар ә рекет етеді. 1968-1980-жылдары олар 6700 террорлық актілер жасағ ан, соның нә тижесінде 3668 адам ө лген, 7474 адам жараланғ ан. Қ азіргі жағ дайда экстремистік кө ң іл-кү йдегі адамдар, топтар, ұ йымдардың террорлық ә рекеті эскалациянуы, оның сипатының кү рделенуі, террорлық актілердің сұ мдығ ы, адамшылдық қ а жатпайтындығ ы кү ннен-кү нге ө се тү суде. Ресей ғ алымдары мен шетелдік зерттеу орталық тарының мә ліметтеріне сә йкес террор саласындағ ы бюджет жыл сайын 5 млрд-тан 20 млрд-қ а жетеді (4).

Терроризм халық аралық, ғ аламдық сиаптқ а ие болғ ан. Осыдан сә л бұ рынырақ терроризм туралы локалдық қ ұ былыс деп айтуғ а болатын еді. XX ғ асыр 80-90 жылдарында ол универсальды феноменге айналды. Ғ аламдық жә не терроризмнің барғ ан сайын интернационализациялануы - адамзат баласы алдында тұ рғ ан айқ ын факт. Бұ л феноменге халық аралық қ атынастар мен ә ртү рлі облыстардағ ы ө зара ә рекеттердің кең еюі мен ғ аламдануы жағ дай жасайды. Бұ л процестер экстремизм мен терроризм жағ дайында жү зеге асады. Кө птеген террорлық ұ йымдарғ а материалдық кө мек мұ най ө ндіретін араб елдерінен жә не дамығ ан батыс мемлекеттерінен келеді. Дамығ ан мемлекеттер территориясында кө птеген діни-этникалық қ оғ амдар немесе диаспоралар ө мір сү реді, оларғ а ө здері ө мір сү ріп отырғ ан ә леуметтік-мә дени атмосфера жат, оғ ан кө ң ілі толмайды. Сондық тан осындай топтар дү ниенің басқ а жеріндегі ө здерінің " ағ айындарына" ә ртү рлі формада қ олдау кө рсетеді. Халық аралық терроризмнің финанстық базасы осылай қ алыптасады.

Дү ниежү зілік қ ауымдастық гың террорлық белсенділіктің ө се тү скеніне абыржушылығ ы террорлардың келтірген зор материалдык шығ ыны мен қ ұ рбандарынан келіп туындап отыр. Жаң а технологияның дамуы, бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдарының қ ызметтері жә не ғ аламлық компьютерлік байланыстар (интернет), қ аталдық пен зорлық гы басым насихаттайтын мә дениет осының бә рі қ оғ амда аландатушылық ты туғ ызуда. Терроризмнің бұ рқ ете қ алуынан ә леуметтік-экономикалық жағ ынан жоғ ары да, тө мен де дамығ ан елдер аман қ ала алмайды.

Соң ғ ы кезде Солтү стік Ирландия, АҚ Ш, Ресей, Кения, Танзания, Жапония, Аргентина, Ү ндістан, Пакистан, Алжир, Израиль, Египет, Тү ркия, Албания, Югославия, Колумбия, Иран, Оң тү стік-Шығ ыс Азия елдерінде болғ ан терактілерге байланысты орасан зор материалдық шығ ындар мен адам қ ұ рбандары болғ ан. Адам ө мірінің интернационалдық сипаты, байланыстар мен информацияның жаң а қ ұ ралдары, қ арудың жаң а тү рлері мемлекеттік шекаралардың маң ыздылығ ын тө мендетеді, терроризмнен қ орғ анудың жаң а жолдарын іздетеді. Террорлық ә рекеттің кө п тү рлілігінің ө суі ұ лтшылдық, діни, этникалық қ ақ тығ ыстармен, сепаратистік жә не азаттық қ озғ алыстармен астарласып жатады (5).

Кө п жылдар бойы террорлық белсенділіктің эпицентрі Латын Америкасынан Жапонияғ а, ФРГ-ғ а, Тү ркияғ а, Испанияғ а, Италияғ а ауысты. Англия мен Солтү стік Ирландияда Ира, Испанияда ЭТА ұ йымдарының террорлық актілері бірінен соң бірі жү зеге асып жатты. Палестиналық жә не Израилдық террористер, Африка мен Азия елдерінің террорлық актілері жанданды. Соң ғ ы жылдары Таяу Шығ ыста исламдық қ аруланғ ан террорлық топ " Хамас" жә не " Хезболлах" жә не Ү ндістанда сикх террорлық қ озғ алысы мен топтарының ә рекеті ө се тү суде. Колумбия наркомафиясы белсене қ имылдап, ресми ө кіметтен жаң а позицияларды тартып алуда. Террорлық қ ауіп аумақ ты жә не қ ауіпті бола тү скен аймақ тар кө бейе тү суде. Бұ рынғ ы КСРО территориясында ә леуметтік, саяси, ұ лтаралық, діни қ айшылық тар мен қ ақ тығ ыстардың шиеленісуіне байланысты қ ылмыс пен коррупция кең қ анат жаюда, шетелдердің ТМД елдерінің ішкі ісіне араласуы ө се тү суде (6).

Қ азіргі кезең дегі террорлық ә рекеттер кең ауқ ымдылығ ымен, мемлекеттік шекараның болмауымен, байланыстың болуынан жә не халық аралық террорлық орталық гармен жә не ұ йымдармен ө зара ә рекеттестігімен, қ атал ұ йымдық қ ұ рылымымен, басқ аруы жә не оперативтік звеносы, барлау орталығ ы бар, материальдық -техникалык жабдық талғ ан, тандап алғ ан кадрларымен жә не тағ ы басқ а толып жатқ ан адам баласына қ ажетті заттың бә рімен қ амтамасыз етілуімен сипатталады. Казіргі кезең дегі информациялық соғ ыс жү ргізудің барлық қ ұ ралдарын иелене отырып, халық аралық терроризм халық ты ө з идеясын ұ ғ ынуғ а жә не ситуацияны ө здерінше тү сінуге итермелейді. Бұ л нә тижесіз де емес. Маманданғ ан жалдамаларды айтпағ анда, кө птеген жастарды ө здеріне тартты.

Террорлық ұ йымдар идеологиялық -конфессиональдық, ә скери, коммерциялық жә не басқ а негізде ө зара тығ ыз байланыс орнатты. Кө птеген жағ дайда террорристік топтар, ә сіресе оның басшылары қ арулануда, бірін-бірі бү ркелемеуде, функцияларды бө ліп алуда, жү ргізетін операциялардың аумағ ы жә не тағ ы басқ а мә селелер бойынша ө зара бірігіп қ имылдайды. Мә селен, Ауғ анстан мен Ливанда осындай жағ дай орын алғ ан. Халық аралық террорлық қ ауымдастык кү шімен жә не қ ұ ралымен ә ртү рлі маневр жасауды ү йренген, қ ү пия каналдармен қ ару-жарақ пен техниканы ү лкен кө лемде жеткізе алады. Шешен мен Дағ ыстан жерлеріне Ауғ аныстан, Пә кістан, Сауд Аравиясы, Тү ркия, Албания жә не басқ а елдердің нұ сқ аушылары, халық аралық террористік ұ йымдардың эмиссарлары, насихаттаушылары, қ арулары осыпай келді.

№2-Тақ ырып: Зорлық -зомбылық жә не терроризм.

Дә ріс мақ саты: Терроризмнің алғ ышарттары мен оның ә леуметтік мә селелерін тү сіндіру.

Қ арастыратын сұ рақ тар:

1. «Террор формуласы».

2. «Пайдалы» жә не «зиянды» террор: салыстырмалы бағ алау.

3. Жалғ ыз ө лу мен жарылғ ыш заттарды пайдалану масштабы. Террорғ а қ атысты мә селелер.

Terror – латын сө зі – қ азақ шағ а аударғ анда қ орқ ыныш, ү рей деген мағ ынаны білдіреді. Террорлық ә рекеттің басты мақ саты қ оғ амда ү рей, қ орқ ыныш, ә бігер туғ ызу, елдің тыныштығ ын бұ зу, ө зіне кө пшіліктің назарын аудару арқ ылы ө здерін ү лкен саяси кү ш ретінде таныту болып табылады.

Терроризмнің тө ркінін бұ л кү нде Шығ ыстан, мұ сылман елдерінен іздеу кең ө ріс алып отыр. Оғ ан шығ ыстық, діни сипат беріп, оны варварлық, орта ғ асырлық қ ұ былыс ретінде бағ алау басымырақ кү йде.

Шын мә ніне келгенде, терроризмді белгілі бір ұ лтпен немесе дінмен байланыстырудың ешбір негізі жоқ. Террорлық қ имылдарғ а кез келген ұ лттың, діннің ө кілі бара алады. Мә селен, жуырда АҚ Ш заң орындары Мұ хаммед Пайғ амбардың каррикатуралық суретін салғ ан суретшіні ө лтіру ү шін киллерге тапсырыс берген бір ә йелді тұ тқ ынғ а алды. Ол ө зі Ислам дінін қ абылдағ ан, мұ сылман ә йелдерінше киініп, Швецияғ а барғ ан. Мұ нда ол киллер жалдап, суретшіні ө лтіруді мақ сат еткен. АҚ Ш қ ауіпсіздік органдары бақ ылауғ а алып, ә йелді тұ тқ ындағ ан. Тексере келгенде, ол АҚ Ш-тың ө з азаматшасы екен, келімсек емес, осында туып-ө скен англо-саксондық болып шық қ ан. Террорист біткенді Шығ ыстан іздеген АҚ Ш қ ауіпсіздік қ ызметкерлері оны ө з тумаларынан тапқ ан.

Бұ л нені кө рсетеді? Терроризмнің ұ лттық сипаты жоқ, бұ л қ ылмыспен кез келген ұ лттың ө кілі айналыса алады. Оғ ан себеп, сылтау, қ олайлы сә т керек, тиісті бопсалау, ынталандыру, иландыру, психологиялық амалдардың сү згісінен ө тулері керек. Сонда ұ лтына, жынысына, жасына, дініне, тіліне қ арамастан, ланкестер қ атарынан келіп бір-ақ шығ ады. Ешкім террорист болып тумайды, ол тұ қ ым қ уаламайды. Оны жағ дай, ә леуметтік, экономикалық, моральдық, руханияттық орта мә жбү рлейді, ө зінің ө мірдегі ө кінішін, кеткен кегін, тө л тағ дырына мойынсынбауын террорлық топқ а қ осылумен ақ тағ ысы келеді. Саяси экстремизмді ө зін қ ұ тқ арудың, Қ ұ дайдың қ ұ лы ретіндегі міндетін адал ө теудің бір амалы деп қ абылдайды. Ә детте бұ ғ ан ерік-жігері осал, ү гіт-уағ ызғ а тез берілетін, ө мірде белгілі бір мақ саты жоқ, рухани дү ниесі кедей жандар бейім келеді.

Терроризм бү кіл ә лемде бү гін белең алып тұ р. Дү ниежү зіндегі алпауыт ел АҚ Ш-тың ө зі 11 қ ыркү йекте лаң кестердің шабуылынан қ орғ ана алмады, оның кө п қ абатты екі ғ имараты ұ шақ тың соқ қ ысынан опырылып, кү л-талқ ан болды. Ә лемдегі қ уатты ел қ атты састы, дү ниені алақ анында ұ стап тұ рғ андай сезінетін Президент Буш террористерге соқ қ ы беру ү шін ө зіне жақ тастар іздеді. Британия премьері бірден қ олдау кө рсетті. Лаң кестердің кө семі Бен Ладен Ауғ анстанда жан-кештілерді дайындық тан ө ткізіп, мұ хит асырып отыр-мыс деген желеумен терроризмнің ошағ ын жоймақ болды. НАТО-ның біріккен ә скери кү шін жіберді. Тә ліптер мен Аль Каиданың бұ зақ ыларын тә убесіне келтірмек болды. Бірақ мұ ндағ ы ә скери операция ә зір нә тиже бермей отыр.

Жаппай қ ырып-жою арсеналы бар деген Иракты жазалау ү шін АҚ Ш мұ нда да ә скер жіберді. Оны БҰ Ұ -ның Қ ауіпсіздік кең есімен кең ескен де жоқ. Дә стү рлі тә ртіпті белінен басты. Елдің астан-кестең ін шығ арды, бірақ Ирактан ядролық қ ару-жарақ тың ұ штығ ын да таба алмады. Елдің билеушісі Саддам Хусейнді дарғ а асып ө лтірді. Бірақ Иракта тыныштық орната алмады. Ежелгі Вавилон елі басқ ыншыларғ а бас имеді. Ирак халқ ы тарапынан АҚ Ш ө зіне мә ң гілік дұ шпан тауып алды. Демократия тұ қ ымын ә кеп сеппек болып еді, онысы жаң а жерге тамыр жая алмады. АҚ Ш Иракқ а кіріп алып, енді балшық қ а белшесінен батып, шығ а алмай отыр. Американың жаң а Президенті Барак Обама Ирак драмасын елдің бетіне таң ба тү сірмей аяқ тау ү шін шаралар қ арастырып жатыр.

Ә лемдегі ірі мемлекеттердің басшылары екеуара кездескенде экономикалық, сауда-саттық мә селелерін сө з етумен қ атар халық аралық терроризмге бірлесіп кү рес жү ргізу жайларын да ү немі назарда ұ стайды. Ө йткені қ ай ел болса да, мейлі ү лкен, мейлі кіші ел болса да лаң кестікке, наркотрафикке қ арсы жекелеп кү рес жү ргізудің тиімсіз екендігіне ә бден кө зі жеткен секілді. Сондық тан да бұ л саладағ ы уағ даластық қ а ү лкен мә н беріп отыр.

Ауғ анстанғ а жерді минадан тазарту мақ сатымен бір батальон ә скер жібергеніміз ү шін АҚ Ш ү кіметі Қ азақ станғ а сө з орайы келген сайын ризашылығ ын білдіріп жатады. Терроризмге қ арсы кү рестегі ә ріптесіміз деп кө термелеп қ ояды. Біздің бір батальон НАТО-ның біріккен ә скери кү штерінің салмағ ын арттыра қ оюы екі талай екені белгілі. Бірақ АҚ Ш ү шін ө здері бастағ ан аяғ ы жоқ соғ ысқ а қ олұ шын берушілердің қ арасын кө бейту ә лем алдында ақ талу ү шін, моральдық қ олдауғ а ғ ана керек шығ ар, сірә! Минаны іздеп, оны залалсыздандырудың мамандары НАТО ү шін қ ат емес екені кімге болса да аян.

АҚ Ш-тың Орталық қ олбасшылығ ының қ олбасшысы, генерал Дэвид Петреус жуырда Астанада болғ анда Республика Қ орғ аныс министрінің орынбасары, генерал Б.Сембиновке Ауғ анстанда қ азақ стандық ә скерлердің кө мегі ү шін кеудесіне АҚ Ш орденін тағ ып кетті.