Тәжірибе өткізіудің әдісі

Тұ жырымдама ө ткізу ә дісін жасауда зерттеуші тұ жырымдаманың мақ сатын айқ ындап бү кіл зерттеудің барысындағ ы орнын, жағ дайын жә не мү мкін болатын нә тижені елестете алу қ ажет. Педагогикалық тұ жырымдамаларды ө ткізу ә дісі ә ртү рлі жә не ө ткізу мерзімінен, мақ саттарын, педагогиикалық факторлардың, қ ұ рылысының кү рделігіне байланысты. Оны жоспарлағ анда келесі нә рселерге кең ес береміз:

· Алғ ашқ ы мә лімет пен болжау педагогикалық қ ұ былыстың зертелетін процессті алдын-ала ұ йымдастыра отырып

· Тә жірибелеуге объектілерді дайындап жә не оларғ а шартты жасап

· Зерттеу қ ұ былысының даму жолдарын жү йелі тү оде бақ ылау жә не деректерді нақ ты жазып алу.

· Тұ жырымдама ө ткізу процесін ұ қ ыпты жоспарлау

· ә ртү рлі тә сілдер мен ә дістер арқ ылы (сызба, анкета, тест) арқ ылы деректерге бағ а беру, ө лшеу, тіркеу жү ргізу,

· қ айталанатын жағ дай ұ йымдастыру, шарттар сипатын ө згерте отырып

· бұ рын сонды алынғ ан мә ліметтерді бекіту немесе теріске шығ ару

· эмперикалық материалдың логикалық жалпылауғ а ө ту, теориялық алынғ ан деректі материалды теориялық тү сінік беруден нә тиже мен ә сер беру арнасындағ ы заң ды қ атынастарды ашуғ а ө ту.

Мысалы. Педагогикалық тә жірибе ө ткізуде педагогикалық стажды он жылдан асқ ан мұ ғ алімдер қ атысты. Олар педагогикалық тә жірибенің мақ стаы мен міндеттерімен мұ қ ият танысты жә не ә дістемелік оқ ытумен де танысты. Біз мынандай тіркестер қ олдандық:

1. оқ ытудағ ы бірың ғ ай ұ қ састық ә дістемесі (ә ртү рлі мектептерде, сыныптарда, мұ ғ алімдердің басқ аруымен бә ріне бірдей таратылғ ан материал зертеледі. Бірың ғ айлық ұ қ састық бірдей эксперименталды материалдан тұ рады)

2. бірдей айырмашылық ә дістемесі сыныптар жинақ ты оқ ытудағ ы басқ амен салаыстырмалы тү рде ө теді, бұ л жағ дайда эксперименталды жә не бақ ылауғ а тұ рғ ан сыныптарды оқ ытуды бір ғ ана мұ ғ алім жү ргізеді.

3. тоғ ысу тә жірибе эксперименталды оқ ытудың оқ ушылардың білім сапасына, танымдық қ абілетінің дамуына ә сер ете отырып, бақ ылау жұ мыс ә дісі бойынша ө теді.

Ол мү мкіншілік жасайды:

1. оқ ушылардың білім ө ктем білім сапасымен қ абілетінің жинақ тауғ а

2. оқ ушылардың оқ ыту кезең дерінің ә р дең гейіндегі дамуының ө згерісі туралы жалпы мә лімет алу.

3. оқ ытуды ә рі қ арай дамытудағ ы жолы мен тенденциясын табу.

Біздің зерттеуде компонентті сараптама жасау кезінен қ олдануы, оның ә дістемесі тұ жырымның міндеттері мен байланыстырыла қ аралады. Тә жірибенің сандық нә тижелері келесі кө рсеткіштермен бейнелейді:

1.бағ алау байланыс тү рінде

2.білімнің орталау бағ асы

3.дисперсия

4.ү лгерім коэффициенті білім, тиімділігі мен беріктілігі.

Жанама сапалы сипаттау ретінде тіркеу ә дістемесін қ олдандық. Оқ ыту проблемасын қ ұ рамды шешуге қ абілетін бағ алау ү шін біз нақ тылы кө рсетілген тә сілді жасадық:

1.зерттелетін материалдағ ы проблеманы кө ру қ абілеті жә не оны қ ұ растыруы – 6 балл

2.болжам шығ ару – 3 балл

3.бағ ытты негіздеу – 3 балл

4.бағ ытты айқ ындау – 3 балл

5.проблеманы шешу – 5 балл

6.шешімді теория немесе тә жірибе жү зінде тексеру – 5 балл

7.қ орытынды жасау – 3 балл

Барлығ ы 30 балл

Деректі материалмен теориялық қ арым-қ атынас қ олдануда оқ ушылардың қ абілетін бағ алауда номиналды икемді қ олдандық:

1.деректерді бейнелеумен шектелді 2 балл

2.қ ұ былыстың себебін ашты 4 балл

3.функционалды тә уелдікті кө рсетті 8 балл

4.теориялық жағ дайды қ олданды 8 балл

5.ө зінің жауабын затты тілмен немесе модель арқ ылы нақ тыланды 10 балл

Барлығ ы: 30 балл

Берілген номиналды шә кілге интервалды шә кіл жасалғ ан жә не жиі кездесетін варияцияларғ а шектеу интервалдарғ а сә йкес келеді:

І-0, 73 қ абілеттің жоғ ары коэффициенті

0, 7-0, 43-орта

0, 4-0, 17-тө мен

0, 17-0, ө те тө мен

Тә жірибе қ орытындысының сандық ө ң деуі сапамен толық тырылып келесі бағ ыттарда ө ткізіледі:

1. оқ ушылардың білімі мен танымдық қ абілеті ө зінің таң дағ ан компоненті бойынша оқ у проблемасын шешу негізінде, ауызша жауап пен жазбаша жұ мыстар нә тижесі бойынша сипаталады.

2. жалпы педагогика жә не жеке ә дістемелік сараптама мен сандық нә тижелердің кө рсеткіштеріне тү сініктеме беру.

3. негізгі қ орытынды мен практикалық ұ сыныстарды анық тау.

Қ ортындыларды ө ң деудің графикалық тү рі эксперименттің берілген тә жірибе мағ лұ маттарын кесте, сызба, диаграмма ретінде беріледі.

Тә жірибелік топтағ ы оқ ушылардың білім кө рсеткіші болып қ ана қ оймай сондай-ақ кедейсоқ толқ ыныстың нә тижесі бола тұ ра оларды негіздеуде беріктілік пен тиімділік бағ асы математикалық стасистика ә дістемесі негізінде кө рсетіледі. Алынғ ан кө рсеткіштің нақ тылығ ы есептенген критерии кө лемі Т, Ф пен бектіледі. Математикалық статистика қ олдану негізінде тә жірибелік сабақ тармен жазба жұ мыстың кө птеген саны оның сандық ө ң деу сапалы жә не сандық сараптамадан ө ткізіледі.

Педагогикалық тә жірибенің факторлары. Педагогикалық тә жірибе процеске зерттеу мақ сатына сә йкес педагогикалық қ ұ былысына жаң а шарттар жолдары арқ ылы белсене ық пал жасалды, жаң а шарттар жасау, жаң а факторлар енгізумен қ атар бар факторларды ө згертуді қ ажет етеді. Зерттеушімен кіргізілген немесе ө згертілген фактор тә уелсіз ө згертушінің ә серімен ө згерген факторды тә уелді ө згеруші дейміз. Тә жірибенің нә тижесіне қ омақ ты ә сер ететін факторларды қ осымша ө згергіш дейміз. А.А.Кыверялт қ осымша ө згерткә штерді негізгі топқ а бө леді:

7 оқ ушылардың жеке дара қ асиеттері мен шартталғ ан қ осымша ө згерткіш.

8 мұ ғ алімнің жеке дара қ асиеттерімен шартталғ ан ө згерткіш.

9 оқ у процесіне байланысты факторлар

10 нә тижелері бақ ылауғ а байланысты факторлар

Қ осымша кө рсеткіштердің тә жірибе нә тижесіне ә серін азайту мақ сатында ә ртү рлі ә діс-тә сілдер қ олданылады.

1. объективті емес нә тиже кө рсететін жанамалы ө згерткіштерді айырық шылау

2. ө здерінің жеке қ асиеттеріне байланысты бірдей тә жірибелік жә не бақ ылау сыныптардытаң дау

3. мұ ғ алімнің жеке дара қ асиеттеріне шартталғ ан жанама кө рсеткіштерді бірдей қ ылу.

4. тоғ ысу топтпрында тә жірибе ө ткізу арқ ылы оқ ушылардың жеке дара қ абілеттерімен шартталғ ан жанама ө згерткіштерді бірдей қ ылу.

5. бақ ылауды қ абылдаумен шартталғ ан жанама ө згертгіштерді бірдей қ ылу.