Көп қабатты кен орындарды игеру. 4 страница

Финансты бө лім қ арыстырылатын обьектінің нарық тық тиімділігі анық талады, сонымен қ атар ө ндірілетін ө німге жә не қ аржыландырудың нақ ты кө здері жә не олар бойынша пайыздың тө лемдердің нарық тық бағ асы қ олданылады комерциялық бө лім болжамдалғ ан сұ раныс жү йесін бө лімнің ө тім маркетингін, қ ажетті материалдардың жеткіліктігін жә не жобаны жү зеге асыруғ а қ ажетті басқ а ресурстардың жеткіліктігін қ арастырады. ә леуметтік бө лім халық тың арнаулы тобының мү ддесі кө зқ арасынан жобаның жоспарланғ ан нұ сқ асының жарамдылығ ының анық тайды.

Жобаның басқ ы бө лімдері болып қ аржылық жә не эканомикалық бө лімдер болып табылады. Қ аржылық бө лім комплесті сипаттап болады жә не кірді:

1. Жобаның қ аржылық рентабельдік бағ асы немесе инвестиция тимділігі;
2. қ аржыландырудағ ы тұ тыну анализі, қ аржылық жоспарды игеру анализі;
3. ұ йымның жү зеге асыру жобасының қ аржылық анализі.

Осы жобаның қ аржылық тиімділігінің бағ асы ү шін келесі технико-экономикалық кө рсеткіштер анық талады: Сатудан тү сетін кіріс, капиталды салымдар; пайдалынушы шығ ындар; салық тық тө лемдер; қ олма-қ ол ағ ыны; ағ ымдағ ы таза қ ұ н; рентабельділіктің ішкі нормасы; капиталды ө теу мерзімі; осы жү йеден технико-эканомикалық кө рсеткіштер дің негізгі критерилері болып таза ағ ымдағ ы қ ұ н жә не рентабельділіктің ішкі нормасы табылады. Эканомикалық бағ а ұ лттық эканомика кө з-қ арасымен жү ргізіледі. Негізгі қ арастырушы қ аржылық эканомикалық критерилерді есептеу жобалық кезең нің жолдар бойынша газды ресурстарды мең герудің жобасының келесі бастапқ ы геологы –текникалық мә ліметтері базасында жү зеге асады: газ бен конденсаттың ө ндіру кө лемі, пайдаланушы айдау уң ғ ылырының саны, кенорын жабдық тау жү йесі, одан ә рі тасмалдауғ а газды даындау тә сілдері, сығ ылмалы компрессорлы станциялардың куатты жә не т.б.

Жобалау кезінде жылдар бойынша капиталды жә не пайдалану шығ ындарын анық тау ү шін тұ ратын бағ асының жә не кенорынның жабдық тау обьектісінің нормативті базасы, қ алыптасады, кенорнын пайдаланудағ ы шығ ын қ ұ рлымы қ алыптасады, газ ресурстарын мең геруге қ атысты елдің заң шығ арушы жә не салық тық жү йені зерттеу еді.

Ә дістерді қ олданып жобаның қ алыптылық бағ асы жү зеге асады: сезгіштік, жоспарларды қ ұ ру, мү мкін жә не басқ а ә дістер.

Осы жобаның қ аржыландыру кө зі анық талады, “қ арызғ ы қ ызмет кө рсету ” жоспарының есептеуі жү ргізеді жобаның шығ ынсыздық нү ктесі есептеледі.

Негізгі ә дебиет: 1[211-219], 7[219-224]

Қ осымша ә дебиеттер: 15[3-30], 16[3-38]

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Газды кенорындарды игеруді жобалаудың ерекшеліктері?

2. Газконденсатты кенорындарды игеруді жобалау?

3. Газды кенорындарды игеру сатылары?

13. Дә ріс тақ ырыбы: Мұ най берушілікті жоғ арылату ү шн қ абатқ а ә сер ететін жаң а ә дістерді қ олданудың геолого-ө ндірістін жағ дайлары. Термикалық ә дістер.

Ұ ң ғ ыдан бірлік жә не екілік ә дістермен барлық мұ най алынғ ан соң, ө ндіруші қ абаттың мұ най алушылығ ын арттыратын ө ң дірудің ү шінші ә дісін қ олдануы мү мкін. Бұ л ә дістер аса бағ алы жә не олардың кө бісі талдау дең гейінде. Бірақ олар мұ най ұ ң ғ ысынан мұ най алуды арттырады жә не болашақ та шикі мұ найдың баррелі жоғ арылағ анда тиімді болуы мү мкін.

Мұ найалшылық ты арттырудың тиімді ә дістері уш негізгі топқ а бө лінген:

Қ абатқ а химиялық сұ йық тарды, мұ най мен аралас қ осылыстарды айдау жә не жылу ә дістермен ө ндіру, бұ л жалпы ә дістердің аумағ ында экономикалық жағ ынан тиімді қ абатқ а полимер сұ йық тық тарын, беттік-активті заттарды (ПАВ), сілтілерді, СО₂ - ні айдау, бу жіберу жә не қ абат сұ йық тық тарын ө ртеу, т.б. Бұ л ә дістерді терең ірек қ арастырамыз.

Термикалық ә дістер. Бұ л ә дістердің негізінде температуралық фактордың ысырып шығ арушы жылжымалы агенттерге қ атынасының байланысы жә не мұ найдың асырылу дә режесі алынғ ан. Бұ л ә дістердің екі ірі тобы белгілі. Олардың біріншісіне беттен қ абатқ а жылу енгізу ә дістері жатады. Екінші бө лігіне кө мерсутектердің тотық сыздану ішкіқ абаттық экзотермиялық реакцияларының нә тижесінде қ абатта жылудың пайда болуы жатады.

Жылутасымалдаушылармен мұ найды ығ ыстыру. Қ азіргі жағ дайда жылутасымалдаушылар ретінде су жә не су буы қ олданылады. Ө йткені олар жұ мыс қ осылыстарының ішінде ең кө п жылу қ осылысына ие. Сондық тан қ абатқ а ү лкен жылу ә сер етеді. Кенішті игеру кезінде терең емес орналасқ ан ө німді қ абаттармен салыстыра қ арағ анда буғ а кө п кө ң іл бө лінеді. Ө йткені оның жылу қ асиеті анағ ұ рлым жоғ ары.

Мұ найды бумен ығ ыстыру аса созылымды мұ най кеніштерінде қ олданылу негізделген. (40-30 мГа-с жоғ ары). Олар ү шін сумен толтыру ә дісі жарамсыз. Кейде бумен жылу ә сері кә дімгі сумен толтыру ә дісімен бірге қ олданылады. Ол кезде қ абатқ а айдалғ ан 20-30% бу сумен толтырылғ ан қ абаттың бос кең істігіне таралады. Ә діс бойынша 0, 4-0, 6 мұ най коэффициенті алынады.

Ә дісті пайдалану ү шін жылу аз жоғ алтылуы керек. Қ абаттың таралу терең дігі 1000м аспауы керек, ө йткені ұ ң ғ ы бойынша жылу аз жоғ алуы тиіс.

Мұ найғ а қ амық қ ан эффектлі қ алың дық 10-12м, бірақ 40м жоғ ары болмауы тиіс. Тө менгі қ алындық та жылу қ абатқ а кө п таралады. Аса жоғ ары қ алындық та қ иманы толық алу ү шін аз қ алындық ты бө ліктерге бө леді. Бу жылу ә сері ү шн жоғ ары кезекті - 20% жә не ө тімділігі 0, 5 мкм² қ абаттарды таң дайды, ө йткені осы кезде жылу қ абаттың ө зінің жылуы сиқ ты мө лшерге дейін азаяды. Бұ л ү рдіс бастапқ ы жоғ ары мұ найғ а қ анық қ ан кенштер ү шін ә серлі. Ө йткені қ абаттағ ы қ алдық су ү шін аз жылу қ ажет. Мұ най созылымдылығ ы 200-1000 мПа∙ с жә не одан да жоғ ары.

Аса қ атты емес жыныстарғ а буды айдау нә тижесінде игерілетін ұ ң ғ ыларда жыныстар бұ зылып, ө ндірілетін ұ ң ғ ыларда қ ұ мды тесіктер пайда болатынын ескеру керек. Сондай-ақ саздар ісіп, оның ө тімділігі тө мендейді. Сондық тан бужылу объектілері бұ зылмайтын жә не аз сазды – 10%-тен артық емес жыныстардан қ ұ ралуы тиіс. Бұ л ү рдіс ү шін мономинералды қ ұ мтастар (кварцты) аса тө зімді, ал – полимикті сазды жыныстардан қ ұ ралғ ан жыныстар аз тө зімді.

Бужылу ә серінен кеніштерді игеру аса тығ ыз торлы ұ ң ғ ыларда 1-2ден 4-8 ғ а/ұ ң ғ ы іске асырылады.

Буды айдау екі кезең де ө теді: бірінші кезең де – бу ө ндірелет ұ ң ғ ығ а оны қ ыздыру ү шін айдалады, сондай-ақ ө ндрілетін ұ ң ғ ының оқ панының айналасындағ ы мұ найды сұ йық ету ү шінде, ал екінші кезенде бу айдалатын ұ ң ғ ығ а жіберіліп кеуен арқ ылы ө ндірілетін ұ ң ғ ы бойынша, жылжымалы, жылы мұ найды итере қ озғ алады. Практикада қ абатқ а бу жә не ыстық су қ осылысы жіберіледі. Негізінен бу беттін жағ дайда тү зіліп, жылудың бір бө лігі жоғ алады жә не будың бір бө лігі ө німді қ абатқ а жетпес бұ рын жылу суғ а айналуы мү мкін. Егер бұ л бу жә не ыстық су қ осылысы бойынша қ озғ алатын болса, бұ л технология шығ ару – жұ ту немесе булу пропитка деп аталады.

Қ абатты сұ йық тық тардың жандыру аз тығ ыздық ты мұ налы кеуектерде қ олданылады. Ол кеу ауқ ымда тә жірбеден ө ткен жылу коллекторде ауаны жіберуден жә не мұ найдың шикізатының бір бө лігін жандырудан пайда болады. Сол кезде мұ най тұ тқ ырлығ ы азаяып, қ алдық мұ най буланады. Содан соң мұ най ө ндірілетін ұ ң ғ ы бағ ытында бу, ыстық су жә не газ ә серлерінен шығ арылады.

Мұ найды ыстық сумен айдау тұ тқ ырлы жоғ ары парафинді мұ найлы кеніштерді игеруде қ абаттың сууынан парафиннің тү суін болдырмау ү шін қ олданылады. Мұ найды ыстық сумен айдау ү шін қ абатқ а кө п кө лемде ыстық су, 3-4 рет кө п, айдалады. Бұ л ә діс температура аз тө мендеген кеніштерде парафин тү сетін қ абаттарда жә не қ уыстар бітелгенде пайдаланылады. Оны болдырмау ү шін айдалатын су температурасы ұ ң ғ ы оқ панының жылуынан арты болмауы керек. Бужылу ә серіндегідей, ыстық су айдау объектілерін таң дау ұ ң ғ ыдағ ы жә не қ абаттағ ы жылудан айрылу кө лемімен толтырылады.

Мұ найды алуды арттырудың термиялық ә дістерінде кеуектер мұ най тұ тқ ырлығ ын тө мендету ү шін қ ыздырылады. Екі жағ дайда да мнұ най аса қ озғ алмалы болып, оны ө ндірілетін ұ ң ғ ыларғ а қ иындық сыз бағ ыттауғ а болады. Қ осымша жылумен қ оса бұ л ү рдістерді қ озғ алмалы кү ш (қ ысым) пайда болады. Мұ найды ыстық сумен айдау тұ тқ ырлығ ы жоғ ары парафинді мұ найлы кеніштерді игеруде қ абаттың сууынан парафиннің тү суін болдырмау ү шін қ олданылады. Мұ найды ыстық сумен айдау ү шін қ абатқ а кө п кө лемде ыстық су, 3-4 рет кө п айдалады.

Мұ найды қ абатқ а айдау ә дісін іске асырудағ ы мә селелердің бірі жылуды аз кемшіліктерімен қ абатқ а айдау жә не содан соң бұ л жылуды ө німді қ абатта минимальды мү мкін кемшілектерімен бірге қ оршағ ан қ абаттарғ а пайдаланады. Жылу қ ондырғ ыларында жылу жою олардың ПӘ К-мен анық талады жә не орта есеппен 80% қ ұ райды. Бетте кү ндік жылу жоғ алу кө лемі 0, 33В млн-нан - 3, 352 млн кДж/кү н ә рбір 100м жол ү шін мө лшерде. Бағ ыттық бағ алардан айырылу бойынша ә рбір 100м ұ ң ғ ы оқ панына 1, 676 кДж/кү н қ ұ райды. Жылудан айырылуды азайту ү шін ә рбір 100м оқ пан ұ зындығ ына ұ ң ғ ығ ы енгізілетін жылудың 2-5% -ін қ ұ райды. Ұ ң ғ ы оқ панында жылудан айырылу мунайды игеру ә дістерінің қ абатқ а жылуайдаумен анық талады, ол ө німді қ абаттардың терең дігін шектеумен кө рсетіледі.

Жылутасығ ыш қ абатқ а қ озғ алғ ан кезде жылу ө німді қ абатқ а жә не ондағ ы сұ йық тық тарғ а беріледі. Қ абат жылуалмасы конвектілі (қ абаттағ ы сү зілімдер ағ ыны) жә не диффузиялы (жылуө ткізгіш) жолмен іске асырылады. Жыныстар айналасындағ ы қ абаттар жылуө ткізгіш жолымен қ ызады. Жылутасығ ыштарды қ абатқ а айдау жылу ә сері қ абатта жиналғ ан жылу кө лемін оғ ан енгізілген жылу кө леміне қ атынасымен (пайдаланылғ ан жылу коэффициенті) немесе қ абат айналасындағ ы жыныстардың жылуды интегралды жоғ алтуының қ абатқ а енгізілген жалпы жылу кө леміне қ атынасымен анық талады. Жылудан айырылу негізінен ү рдіс ұ зақ тығ ымен анық талады. Жылудан айырылу сондай-ақ қ абат қ алындығ ына да байланысы: қ абат қ алын болғ ан сайын жылу айрылу квадратты байланысты тө мендейді. Сондық тан жылудан айрылуды шектеу ү шін жылутасығ ыш ретінде 10-15м артық емес қ алындық ты объектілер таң далады.

Қ оршағ ан қ абат жыныстарында жылу жоғ алуынан жә не кеуекті ортаның ү лкен массасын қ ыздыру ә серінен қ абат қ ыздыру фронтының мұ най ығ ыстыру фронтынан артта қ алуы байқ алады. Жылутасығ ыш ретінде ыстық фронты 4-6 рет немесе одан да кө п бө лікке ығ ысады. Бұ л қ абатты қ ыздыру, оның мұ най алуын арттыру ү шін қ абатқ а оның кө лемінен 3-4 рет артық кө лемде ыстық су айдау керектігін ұ сынады.

Қ абат температурасы мұ най ығ ыстыру механизміне аса ә сер етеді. Жылу байланысына тә уелсіз ауданда мұ найды сумен ығ ыстыру изотермиялы жағ дайда ауысымды температуралық аумақ та мұ найды сумен ығ ыстыру механизмі іске асырылады.

Бу аумағ ында мунай бумен ығ ыстырылады. Жоғ арыда келтірілген ү рдістер шектеулі емес, бір-біріне байланысты. Мұ найды ыстық семен ығ ыстыру бу жә не ыстық су айдау жағ дайында ү лкен роль атқ арады. Мұ найды қ осымша ө ндіру уш негізгі факторлармен тү сіндіріледі:

- мұ найкеуектілігін тө мендету. Оның ә серінен ысырылатын су жә не мұ най қ атынасы жақ сарады;

- су жә не мұ най ө тімділігімен байланысты қ абаттағ ы беттін-молекулярлы кү штердің байқ алуын арттыру. Ол ысырылатын су жә не мұ най қ озғ алыстарының қ атынасын жақ сартуғ а жә не қ абаттың қ алдық ты мұ найғ а қ анық тығ ын тө мендетуге келтіріледі;

- сұ йық бос орындарындағ ы скелеттің жылулық кең еюі, ә сіресе мұ найдың. Оның ә серінен қ абатта қ алдық мұ найғ а қ анушылық тө мендейді.

Жоғ арыда келтірілген факторлардың ә рқ айсысы мұ найдың теоретикалық сипаттамасымен анық талады. Егер мұ най тұ тқ ырлығ ы температураның ө суімен тө мендесе, ол жоғ арытұ тқ ырлы мұ найлар ү шін тә н, ендеше мұ найды алуды арттыру ү шін ығ ыстырылатын мұ най жә не су қ озғ алыстарының қ атынасын арттыруғ а ә сер етеді. Егер мұ най тұ тқ ырлығ ы температура ө згерісімен қ алыпты жә не ә лсіз ө згерсе, мұ найды ыстық сумен беттік-молекулярлық кү штер жә не мұ найды жылу кең ейтумен байланыстыру керек. Нә тижесінде мұ най кө лемі 10-20% - не одан да кө п артады.

Қ абатты біркелкі еместігі бойынша, оның кері ә сері жылу байланысында мұ най алуғ а аса ө тімді емес қ абаттарды қ ыздырудан байқ алады. Ә р тү рлі ө тімділікті аумақ тардың термиялық байланысы, ә сіресе қ абат қ алындығ ы бойынша қ абатты жылу ә серімен байланысты.

Мұ найды бумен ығ ыстыру ә дісі ө ндірістік жағ дайда талданғ ан жә не жоғ ары тұ тқ ырлы аз терең дікті орналасқ ан, ө німді (500-700м) ү лкен қ алындық ты (10-15м) мұ най кеніштеріне енгізілу кезең інде тұ р. Ол аса жоғ ары мұ най алуды (40-60% кейде одан да жоғ ары) жә не дә стү рлі ә дістермен жарысқ а тү се алады.

Жылутасымалдағ ыштармен мұ найды ығ ыстыру кемшіліктеріне:

- ө німді емес жылу қ алдық тары жылутасымалдағ ышты қ абатқ а бетке жә не ұ ң ғ ы оқ панына жеткізу, оның ә серінен терең емес орналасқ ан объектілерді ә діс қ олданысы шектеулі;

- жылу ә серінің қ абатқ а ә серінің тө мендеуінен 10-15м қ алын қ абаттарда ә діс шектеулі қ олданылады, жә не оның кеуектілігі 3∙ 10^-13 - 5∙ 10^{-13 м 2} жоғ ары.

- жоғ ары температурада қ ондырғ ыны кү рделендіру жә не ұ ң ғ ыны аяқ тау жұ мыстары;

- ұ ң ғ адан қ ұ мтасты алуды болдырмау шаралары;

- тө зімді сумұ най эмульсияларының пайда болуын болдырмау қ ажеттілігі;

- гравитациялық ә серлердің байқ алу мү мкіндігі жә не соның салдарынан қ абатты жылу ә серімен айналдыру.

Ішкіқ абатарлық жануды пайдалану арқ ылы мұ найды ығ ыстыру. Ең алдымен жанатын ұ ң ғ ының тү птік аумағ ында тө зімді жанудың пайда болуы ү шін қ ажетті жағ дайлар қ алыптастырады. Ол ү шін тү птік отын жанғ ыштар, электрлік қ ыздырғ ыштар, химиялық реагенттер жә не т.б. қ олданылады. Жану фронты пайд болғ ан соң қ абатқ а қ ышқ ылды (ауа, оттегі – оттегідей қ ұ ралғ ан газды қ оспа жә не т.б.) термохимиялық реакцияны ұ стап тұ ру ү шін айдайды. Осы кезде қ абатты мұ найдың бір бө лігі (15%) жанады, ал бө лінетін жылу, қ абатқ а ә сер ете, мұ найды ығ ыстырады. Ү рдіс ө німдері (мұ най, жанатн газдар, кө міртекті газдар, су) ө ндірілетін мұ найдан алынады. Ішкіқ абаттық жанудың екі тү рі бар – тік нү ктелі жә не қ арсы нү ктелі. Бұ л кезде қ абатты жандыру жә не қ ышқ ылды беру бір ұ ң ғ ы арқ ылы іске асырылады.

Қ ышқ ыл ағ ыны жә не жану фронты бір бағ ытта – жанатын ұ ң ғ ыдан ө ндірілетін ұ ң ғ ы бағ ытында жү реді.

Қ арсы нү ктелі тү рде қ абаты жанады жә не қ ышқ ылды ә р тү рлі ұ ң ғ ылар арқ ылы айдайды. Жанатын ұ ң ғ ыда жану пайда болғ анда, қ ышқ ыл айдалатын ұ ң ғ ы бойынша мұ найғ а қ анық қ ан қ ызбағ ан қ абат бө лігіне жану ошағ ына қ арсы қ озғ алады. Ү рдіс ө німдері (газдар, булар жә не мұ най) жанып біткен аудан бойынша жанатын ұ ң ғ ығ а қ ара қ озғ алып, бетке шығ ады. Бұ л ә дісті қ озғ алмайтын мұ найлы кеніштерде іске асыру мү мкін еместігінде.

Сондай-ақ ішкі қ абатың жану басқ а термиялық ә дістермен алмасатын ә дістер де бар. Ішкі қ абаттық жануды тү птік ауданғ а ә сер ету ү шін де қ олдануғ а болады.

Негізгі ә дебиет: 1[336-344], 7[274-275]

Қ осымша ә дебиеттер: 13[15-36], 14[27-56]

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Бу айдау?

2. Ыстық су айдау?

3. Мұ найдың тұ тқ ырлығ ы жоғ ары болғ андағ ы мұ най бергіштікті ө сіру ә дістері?

14. Дә ріс тақ ырыбы. Химиялық жә не механикалық ә дістің қ абатқ а ә сері.

Қ абатқ а химиялық ерітінділерінің айдалуы. Химиялық ә діс – бұ л полимерлі ерітінділердің қ ат-қ абатқ а айдалуы. ПАВ(мицеллярлы полимерлі, микроэмулсия) жә не сілті ерітінділер. Осы процестердің барлығ ында суғ а химиялық агенттер қ осылады, қ ат-қ абаттардың флюидтарына немесе фазалар бө лінетін тезарада мұ най бергіштікке қ олайлы қ асиет беру ү шін қ олданылады. Кең қ олданылатын ү ш ә дістеме ол: полимерлі ерітінділердің, ПАВ ерітінділерінің жә не сілтілі ерітінділерінің қ ат-қ абатқ а айдалуы.

4-сурет. Полимер ерітіндісінің айдалуы.(Joe R.Lindley-дің оригинал суреттері бойынша, США энергетика министрлігі, США-ның мұ най бойынша Ұ лттық советімен кө рсетілген.)

Мұ найды су полимер ерітінділерімен ығ ыстырудың ең жарамдысы болып полиакриламидтер (ПАА) саналады. Айдалатын суғ а ПАА аз кө лемде қ осылуы оның тұ пшырлығ ын, қ озғ алғ ыштығ ын тө мендетеді жә не сондық тан қ ат-қ абаттағ ы мұ найдың тұ тқ ырлығ ын азайтады. Бұ л су мен мұ най арасындағ ы бө лім тұ рақ тылығ ын жоғ арлатады, ығ ыстырылатын су қ асиеттерінің жақ сартуғ а жә не қ ыртыста ө ндіруге толық кө лемін қ атыстырады. Бұ л ә дісті қ ат-қ абат тұ тқ ырлығ ы 10-50 МПа*с жоғ ары мұ най қ ыртысында қ олданылады. Айдалу скважиналарының жарамдылығ ы тө мендеу мү мкіндігі ерітіндінің жоғ ары тұ тқ ырлығ ы есебінен ә дісті едә уір ө ткізгішті жыныс-коллекторы – 1, 0 мкм² –тан едә уір жоғ ары болғ андабборынды қ олданылады. Булану типінің артық шылығ ы, қ олайлы обьектілерге қ атысты біртекті қ ұ рылысты қ ат-қ абат ө німділігінде.

Полиакриламидтер жоғ ары тұ тқ ырлы мұ найғ а тұ тқ ырлығ ы 10-50 МПа/с жә не жыныстардың ө ткізгіштігі 0, 1 мкм² кө п болғ анда қ олданылады. Біртекті жыныстар коллекторларына қ атысты булану типіндегі қ ат-қ абат температурасы 70-90 С. Қ оюлатқ ыш ретінде сұ йық шыны, полимерлер, сулы мұ най эмульсиялары, бейорганикалық мономерлер мен шайырлар қ олданылады.

Артық шылық тары:

1.Қ ат-қ абаттағ ы су ө ткізгіштің тө мендеуі;

2.Ығ ыстырылғ ан су тұ тқ ырлығ ының кө беюі;

3.Жолшыбай-мұ наймен бірге ө ндірілетін су кө лемінің кішіреюі;

4.Мұ най ө ндіруде сусыз периодтың кө беюі;

5.Су басу едә уір біртекті болады, мұ най бергіштік кө бейеді, мұ най ө ндіру 12-20% кө бейеді.

Жер бетіндегі белсенді заттар немесе детергенттер, оларда суғ а қ осыла алады. Олар тау жыныстар тесіктеріндегі мұ найды ұ стап тұ ратын кү штің ә серін тө мендетеді. ПАВ мө лшері коллектордан мұ найдың едә уір бө лігін ығ ыстырады, ПАВ алдында қ озғ алатын сулы-мұ най белбелестерін тү зеді. ПАВ ө лшемінен кейін қ ұ рамында ерітілген полимерлері бар су фронты жү реді. Полимер тазалау тиімділігін жақ сартады жә не қ уыстардан мұ найдың барлық кө лемін максималды тү рде алуғ а кө мектеседі. Полимер ерітіндісінің ө лшемінен кейін жай су ө лшемі жү реді. Берілген операцияны коллектор керекті мө лшерде тазартылғ анғ а дейін қ айталай беруге болады. Тө мен тұ тқ ырлы мұ найда (5-30 МПа*с), қ ат-қ абат температурасы 70 С болғ анда, қ ат-қ абаттың суғ а қ анық қ андығ ы 15% болғ анда қ олданылады. ПАВ –ты қ олдану мұ найбергіштік коэффициентін 3-5% кө теруге мү мкіндік береді.

Сілтілі ерітінділерді айдау неорганикалық сілтілі су ерітінділерінде қ олданады, натрий гидроксиді, натрий карбонаты немесе натрий оргосиликаты сияқ тылар. Бұ л фазада аралық тартылуының тө мендеуі есебінен мұ найбергіштігі жоғ арлайды, жібітудің ө згеруі немесе аяқ астынан эмульгерленген. ПАВ-ты айдауғ а қ арағ анда бұ л ә діс арзанырақ, бірақ мұ най бергіштің кө беюі бұ л жағ дайда тө мен.

Мұ найды ерітіндімен ығ ыстыруда ығ ыстыру агенті ретінде қ ат-қ абатқ а мицеллярлы ерітінді айдалады(10% кө лемде шамамен қ ат-қ абаттың ө німділік кө леміне). Мицеллярлы ерітіндінің қ ұ рамы жең іл кө мірсутекті сұ йық тық, тұ щы су, жер беттік белсенді заттар мен стабилизаторлар. Ерітінді су мен кө мірсутекті молекулаларының агрегаттарынан (мицелл) тұ ратын микроэмульсияларымен сипатталады. ә дісте қ ат-қ абаттағ ы мұ най тұ тқ ырлығ ы шамамен бірдей болғ анда буферлі сұ йық тық жә не мицеллярлы ерітінділерді қ олдану қ арастырылады.

Ә дісті негізінен су басқ ан қ ат-қ абаттардағ ы қ алдық ты мұ найды алу ү шін қ олданылады. Процесстің механизмі ә зірше игеру сатысында.Белгілі мицеллярлы ерітінділердіқ олдануғ а тә жірибенің болуы мұ най қ ыртысының терригенді коллекторларда, салыстырмалы біртекті қ ұ рамында цементті карбонат рұ қ сат етеді. Бұ л біртекті коллектордың қ озғ алысы жә не цементті карбонаттармен байланысқ ан кезде ерітіндінің қ ұ рылымы бұ зылуы мү мкін. Бұ л ү шін коллектордың орташа ө ткізгіштігі 0, 1 мкм² болуы керек. Мұ найғ а қ анақ қ ан қ ат-қ абаттың қ алдық мө лшері технологиялық жағ ынан ә дісті қ олдануды шектемейді. Мұ най қ ат-қ абатының тұ тқ ырлығ ы 20 МПа*с аспауы керек, себебі ерітінді тұ тқ ырлығ ымен ығ ыстыратын агенттер шамамен осындай болу керек. Жоғ ары тұ тқ ырлы ерітіндіні дайындаумен айдау едә уір қ иыншылық тармен байланысқ ан. Ә діс тиімділігінің тез тө мендеуіне оның мицеллярлы ерітінділерінің минералданғ ан қ ат-қ абат суларымен байланысуы, оны кен орындарында орынды қ олдану тұ щы суды ішкі контурлы айдаумен ө ндіру немесе қ ат-қ абатқ а тұ щы суды алдын-ала айдау жатады. Қ ат-қ абат температурасы 70-90 С-ден аспауы керек.

Мұ наймен араласатын агенттерді айдау. Мұ наймен араласатын, мұ най бергіштігін жоғ арылататын ерітінді ретінде диопсид кө міртегі, азот немесе кө мірсутек қ олданылады.