Элизионды суарынды жүйе?

1. Қ атты су арынды тә ртіп?
2. Газ арынды тә ртіп?
3. Газды қ абаттардың жұ мыс тә ртіптері?
4. Сү зілімді су арынды жү йе?

3. Дә ріс тақ ырыбы: Мұ най мен газ кенорындарын игеруге тиімді дайындаудың геологиялық негізі. Ұ ң ғ ыманы пайдалануғ а дайындаудағ ы кә сіптік-геологиялық зерттеулер: ұ ң ғ ыманы мең геру, ұ ң ғ ыманы пайдалану, сынамалы игеру, гидродинамикалық зерттеулер, ТРЭС

Ұ ң ғ ыманы мең геру мен пайдалану. Ұ ғ ыманы мең геру мен сынамалау.

Бастапқ ы ұ ң ғ ымалар мен танысу жұ мыстары астында біршама жү ргізілетін шаралар жатыр. Олар тү птік зонадағ ы қ алдық тарды тазалауғ а, шарттарды орындау мен қ атар қ абаттан сұ йық тық немесе газ ағ ынын ә келуіне байланысты, бірақ бұ л жағ дайда ө німді қ абат керекті кө лемдегі мұ най мен газды беру қ асиеті басталуы керек.

Ұ ң ғ ыманы мең геру ә дісін таң дау: ұ ң ғ ымадан алуды есептейтін ө нім сипатынан; ұ ң ғ ыма бағ ытынан; ө німді пласттық литолог – физикалық сипатынан; пласттық қ ысымнан; пластты ашу ү шін пайдаланылатын бұ рғ ылық ерітінді қ асиеттерінен тә уелді.

Барлық мең геру (ә діс) тә сілдері тү птік қ ысым мен пласт қ ысымы арасындағ ы тү сім қ ұ руғ а негізделген. Егер мең геру объектілері жоғ ары пласттық қ ысыммен сипатталса, онда мұ найдың фонтанды ағ ыс ұ ң ғ ымаларда тү птік қ ысымды тө мендету шараларын жү ргізусіз пласт перфорациясынан соң орын алады.

Кө п жағ дайда газ бен мұ най ағ ысын келтіру ү шін тү птік қ ысымды тө мендету қ ажетті, ол келесі тү рде жү зеге асады:

ұ ң ғ ымадағ ы сұ йық тығ ыздығ ын біртіндеп тығ ыздығ ы аз сұ йық қ а ауыстыру жолымен тө мендету;

ұ ң ғ ымадағ ы сұ йық тық дең гейін тө мендету;

сығ ылғ ан газ бен ауаны компрессор кө мегімен айдау.

Ө німдік пласттар жоғ ары пласттық қ ысыммен сипатталатын ұ ң ғ ымаларды мең гергенде ә лсіз цементтелген жыныстан немесе табандық судан тұ рады, тү сім мен шығ арып тастау болмас ү шін тү птік қ ысымды тө мендету қ ажет. Сусыз негізді ерітіндімен ашылғ ан пласттарды мең гергенде ұ ң ғ ыманы сумен шаю қ ұ пталмайды.

Карбонатты пласттарды мең гергенде ұ ң ғ ыманың тү птік аумағ ын қ ышқ ылды немесе термо-қ ышқ ылды ө ң деу жү ргізіледі. Жыныс ө тімділігін жасанды тү рде ұ лғ айту ү шін пласттық гидроү зілісі жү реді.

Ұ ң ғ ыманы байқ ап кө ру – бұ л мұ най мен газ ұ ң ғ ымасымен мең герілетін объект ө німділігінің кө рсеткіштерін береді.

Мұ най, газ немесе су ағ ысын алғ анда ұ ң ғ ыма дебитін орнатқ ан жө н (бір тә улікте алынғ ан мұ най, газ жә не су кө лемі), т/тә ул, м³/тә ул. ө лшенеді.

Егер мең гергенде ұ ң ғ ымалар фрнтандалса, штуцер диаметрін кө рсеткен жө н, себебі мұ ндай ұ ң ғ ыманың жұ мыс рексимінің ө згеріс (ұ ң ғ ыманың жұ мыс режимі дабитпен жә не қ ысыммен анық талады) ә детте диаметрлері ә ртү рлі штуцерлер қ ондырумен жү зеге асады. Мұ най мен газ дебитік тіркегенде қ ұ м, жыныс бө лігі, ө німдегі судың проценттік қ ұ рамы, газконденсат қ ұ рамы тіркеледі.

Ұ ң ғ ымаларды сынап байқ ағ анда мұ най, газ жә не су ү лгісі беттік, сонымен бірге пласттық жағ дайларда таң дап алынады. Беттік ү лгілер тікелей ұ ң ғ ымада ү лгі краны арқ ылы, пласттық ү лгіпласт интервалы ортасында тіркелген терең дік ү лгі таң дау кө мегі арқ ылы таң далады. Ұ ң ғ ыма бұ л кезде минималды штуцерде (2-3мм) жұ мыс істеуі керек, тү птік қ ысым пласттық қ ысымғ а максимал жақ ындауы, ал пласттан жаң а мұ най келуі керек. Сонымен бірге пласттық флюдтердің физико-химиялық қ асиеттерін анық тайды: температурасын, тығ ыздығ ын, тұ тқ ырлығ ын, газқ анық қ андығ ын, химиялық қ ұ рамын, мұ найдың газбан қ анығ у тығ ыздығ ын; кү кірттілігін, парафинділігін, мұ найдағ ы асфальтенді жоғ арысмолалық; газ анализінде – кү кіртсутек, азот, инертті газдар, конденсат пен су қ ұ рамы; су анализі – минерализация, тұ здық қ ұ рамы, иод, бром, радиоактивті элементтердің бар болуын анық тайды.

Мұ най ұ ң ғ ымаларын тә жірибелі пайдалану 20 тә улік ішінде, ал газ ұ ң ғ ымаларын шамамен 5 тә улік ішінде жү ргізіледі. Осы период ішінде ұ ң ғ ыманы бірнеше режимде зерттейді, ө німділік коэффициентін, ө тімділік, гидроө ткізгіштік, ө ткізгіштік, қ озғ алғ ыштық, пласттық жә не тү птік қ ысымын, қ анығ у қ ысымын, сулану, қ ұ м шығ ару, мұ найдың жә не газдың физико-химиялық қ асиеттерін зерттейді, есептейді. Жобалық қ ұ жаттар толтырғ анда ұ ң ғ ыманың тә жірибелік пайдаланылуы қ ажет болса 3 айғ а, тіпті 6 айғ а дейін ұ зартуғ а болады.

Сынамалы игерім. (Пробная эксплуатация) Кенорынның немесе тұ тқ ыштардың ө ндірістік қ ұ ндылығ ын нақ тылай дерлік анық тау ү шін сынамалаудың басқ а ұ ң ғ ыманың сынамалы игерімін бақ ылау керек.

Тұ тқ ыштардың немесе олардың бө лек-бө лек аудандарының сынамалы игерімі ү шін уақ ытша игерімдік игерімдік барлаулы (3жылдан аз болмауы қ ажет), ал қ ажет болғ ан жағ дайда арнайы бұ рғ ыланғ ан озық ө ндіру (добывающая) жә не тоғ ыту (нагнетательная) ұ ң ғ ымасы болу қ ажет. Ә детте, сынамалы игерімді барлауы ә лі аяқ талмағ ан кенорындарда жү ргізіледі. Оның мақ саты мұ най, газ, конденсат жә не ілеспе қ ұ рамбө ліктер қ орларын есептеуіне қ ажет негізгі мә ліметтерді алу ү шін; суланудың мү мкіндіктері мен мақ саттылығ ын анық тау ү шін; игерудің технологиялық схемасын (проект) қ ұ ру ү шін;

Сынамалы игерім уақ ыты кезінде сынамалаудың нақ ты нә тижесін алу мақ сатымен жү ргізілетін гидродинамикалық кешен жә не басқ а да терең ө ндірістік зерттеулердің орындалуы қ ажет. Сынамалы игерім кенорындардың игеру қ ұ ндылығ ын анық тауғ а жә не барлау жұ мыстарын тездетуге кө мегін тигізеді.

Тұ тқ ыштардың сынамалы игерімі барлау ұ ң ғ ымаларының зерттеулері, сынамалауы, бақ ылау жә не сынама игерімі нә тижесінен алынғ ан барлау мә ліметтері негіз болатын арнайы жобасын қ ұ ру ү шін жасалынады.

Сынамалы игерімі жобасы мыналарғ а негізделеді.

а) барлау ұ ң ғ ымаларының игерім саны мен орналасуы.

б) ө ндіру жә не тоғ ыту ұ ң ғ ымаларының саны мен орналасуы, яғ ни С1 категориясындағ ы қ оры бар барлау контурының бұ рғ ылауғ а жоспарланғ ан жоба, керн инетервалдарымен;

в) ВНК, ГНК, ө ндіру ұ ң ғ ымасының ө німділігі, тоғ ыту ұ ң ғ ымасының қ абылдауы, қ олайлы депрессияларын анық тау ү шін жү ргізілетін тү рлі тә жірибелі жұ мыстар, яғ ни олар геолого-ө ндірістік жә не ұ ң ғ ыманың геофизикалық зерттеулері, керндер мен флюидтердің лабораториялық зерттеулері болып табылады.

г) сынамалы игерім кезіндегі мұ най, газ, айдалғ ан судың дең гейі;

Ұ ң ғ ыма игерімінің технологиялық таң дау режимін анық тайтын геолого-ө ндірістік факторлар. Ұ ң ғ ыма игерімінің технологиялық режимін қ ұ ру дегеніміз қ абатқ а берілген депрессияның кү шімен максимальды дебит алуғ а болатын кө теру механизм жұ мыстарын орнату ү шін орнатылғ ан шарттар.

Ұ ң ғ ыманың теориялық максимальды дебит Рзаб=0, яғ ни максимальды депрессия болу керек. Мұ ндай максимал дебит потенциалды деп аталады. Бірақ бұ л техникалық себептерге (колоннаның майысу жә не сыну қ аупі, цементтелген жердің бұ зылуы) жә не геологиялық себептермен (қ ұ мтастың тү зілуі, ұ ң ғ ыманың тү біндегі қ абаттың бұ зылуы) байланысты мү мкін емес.

Ұ ң ғ ыма жұ мыстарының технологиялық режимі игерімнің нақ ты уақ ытқ а тұ рғ ызылғ ан кө рсеткіштері, сонымен бірге сол қ ұ рылғ ының сұ йық тық ты жоғ арығ а кө теру жә не жұ мыстардың параметрлерін беретін ұ ң ғ ыма қ ұ рылғ ысының технологиялық мінездеме кө рсеткіштері деп тү сінеміз.

Ө ндіру ұ ң ғ ымасының ә р игеру обьектісінің жұ мыс режимін мұ най игеру кә сіпорнының ө ндірістік-геологиялық қ ызметшілігі ұ ң ғ ыма игерімінің ө лшеу жұ мысының жылдамдығ ына, яғ ни 1 айдан 6 айғ а дейінгі уақ ыт аралығ ында белгілейді. Сонымен қ атар ә р ұ ң ғ ыманың орналасуына қ абаттың ө німділігі кү нделікті мұ найдың таң дамасы (отбор нефти), жұ мыстың жасалу уақ ыты, сулану, газды фактор нормасымен салыстырыла отырып, ұ ң ғ ыманың игерімдік ә дісі анық талады. Фонтандық ұ ң ғ ыма ү шін штуцер диаметрі жә не механикалық тү рі ү шін насостың беру, тө менге тү су терең дігі, насостың қ абылдау кезіндегі қ ысымы, беру коэффициенті, т.б. жазылып отырады.

Ұ ң ғ ыма жұ мысының технологиялық режимін қ ұ ру - ө ндіру ұ ң ғ ымасы мен обьект қ абаттарының арасындағ ы жобалық игерілген мұ найдың анық талуын қ арайтын, игеру кө рсеткіштерімен қ айта жұ мыс жасауғ а мү мкіндік беретін оптимизациялық жұ мыс.

Игеру процесі кезінде қ абаттардың мұ найқ анығ у мінездемесінің ө згеріп отыруына байланысты ұ ң ғ ыманың жұ мыс режимі уақ ытында оптимальды жұ мыстарына жаң а жағ дайлар туғ ызатын мү мкіндіктер ү шін керекті тү зетулер енгізіп отырады.

Ұ ң ғ ыма жұ мыстарының технологиялық режимін қ ұ рудың маң ыздысы - ә р ө ндіру ұ ң ғ ымасының беріп тұ рғ ан мұ най таң дамасының мө лшерін кө рсету. Олар техникалық жә не технологиялық болып бө лнеді. Таң даманың техникалық мө лшері ұ ң ғ ыма бойынша максимальды мұ най дебиті деп аталады. Технологиялық мө лшерімен салыстырғ анда белгілі бір себептерді қ ажет етеді. Дебит шектемесінің бір себебі – ұ ң ғ ымалардың ө німділігіне сай келмейтін сұ йық тық ты жоғ ары кө теру қ ұ бырларының ө ндірістік кемшілігі. Бұ л себептер ұ ң ғ ыма игерімінің апатсыз жү ргізілуі деп те аталады. Соның ішінде ұ ң ғ ыма оқ панының қ ысымын тү сіргенде колоннаның сынуы (қ исаюы) немесе цементтелудің бұ зылуы жиі кездесіп отырады. Коллекторлардың цементтелуі ә лсіз болғ ан жағ дайда қ абат ө нім дебитімен бірге шайылғ ан қ ұ м араласады, жыныстардың шайылуы мен бұ зылыс ә серінен ұ ң ғ ымаларда ұ ң ғ ыманы бітегіш тү зілістер пайда болады. Сулы мұ най жә не газасты изотропты қ абаттарда дебит су немесе газ конусының тү зілуіне кедергі жасайды.

Таң даманың (отбор) технологиялық мө лшері ұ зақ уақ ытқ а созылады жә не ол тек геолого-техникалық жұ мыстар жү ргізгенде ғ ана ө згереді. Мысалы, қ ұ рылғ ыларды алмастыру, ұ ң ғ ыма оқ панын ауыстыру (ө згерту), қ осымша перфорация, т.б.

Технологиялық мө лшер техникалық мү мкіндіктерімен шектелмейтін ұ ң ғ ыманың максимал дебитін алу мү мкіндігі бар, бірақ қ абылданғ ан толық қ ұ жаттарғ а тү зетулеріне, ұ ң ғ ыманың сулану заң дылығ ына, қ абаттық қ ысымғ а байланысты.

Технологиялық мө лшер келесі факторлармен айқ ындалады. Жобалық қ ұ жаттарғ а ә р обьекті бойынша мұ най ө німінің дең гейі енгізіледі. Технологиялық режим - ә рекеттегі ө ндіру ұ ң ғ ымалар арасындағ ы ө німдердің жобалық дең гейінің оптимальды тү рде бө лініп кө рсетілуі.

Ұ ң ғ ыма ө німділігіне байланысты қ ойылатын таң дама мө лшерін белгілі бір тү зетулер жасау нақ ты принциптерге сү йенеді. Дегенмен тү зетудің қ абылданғ ан принципі кей кездері қ ажетті ө згертулерді талап етеді. Мысалы, мұ найлы контур немесе ұ ң ғ ымағ а айдалғ ан су ұ ң ғ ыма боймен тегіс қ озғ алуы ү шін су кө п жіберілген жердегі су мө лшері азайтылуы, ал керісінше, аз жіберілген жерге сол мө лшер кө бейтілуі қ ажет.

Технологиялық режим ұ ң ғ ыма бойынша мұ най мө лшерімен игеру ө німінің сулану динамикасын кө рсететін сұ йық тық мө лшерін тұ рақ тандырады. Бұ л жұ мыстар кө птеген геолого-физикалық (соның ішінде ауданның қ ұ рылысы, мұ най мен судың тұ тқ ырлығ ының байланысы, т.б.) жә не технологиялық (мето воздействия, игеру сатысы т.б.) факторлардың шешімін талап етеді. Сонымен қ атар сулану динамикасына ә серін тигізетін негізгі факторларды бө ліп алып, дұ рыс шешім қ абылдау қ ажет.

Мұ ндай жағ дайда ең басты факторларды бө ліп алу керек, яғ ни динамикалық сулануғ а ә сер ететін берілген уақ ыт жиілігін жә не олардың есептеуінше дұ рыс шешім қ абылдау керек. Обьекттің бірқ алыпты қ ұ рылымына қ атысты жә не ұ ң ғ ымалардың сулануы жоғ ары ө ткізгішті ө німді қ абаттармен, ө ң деу ә ртү рлі сатыда мұ найдың аз кө лемді тұ тқ ырлығ ы келесі сатылармен анық талады.

Шоғ ырды ө ң деудің 1 сатысы: Кө бінесе ұ ң ғ ыма ө німдерінің сулануы ү лкен емес, оны талдаудың технологиялық нормасы бойынша қ ұ рып, оны есептемеуге де болады. 2 Сатының соң ында ішкі контурдың мұ налылық немесе су айдау фронтының сыртқ ы ө ндіру қ атарына жақ ындау. Ұ ң ғ ыманың ішкі қ атарының сулануына байланысты 3 сатыда эксплуатациядан шығ арылады. Ол ұ ң ғ ыманың ішкі қ атарынан алынатын сұ рыптау сұ йық тығ ының кө п мө лшерін алуын қ ажет етеді. 4 сатыда жоғ ары қ абат біртектігін белгілі мө лшерде сұ рыптау сұ йығ ын іріктеу жә не белгілі кө лемде сұ рыптау нормасын жоғ арылау ө ң деу алаң ында жү ргізіледі. Іріктеу сұ йығ ы дә л сол жоғ ары сулану кесірінен тоқ татылғ ан ұ ң ғ ыма тә різді жү ргізілуі тиіс.

Мұ найдың жоғ ары тұ тқ ырлығ ы, коллекторларды ө ткізгіштік қ асиеті тө мен жә не ө німді қ абаттың біртектілігі, аудандық жә не сайлау жү йесімен жұ мыс істеу, ұ ң ғ ымалардың сулануы барлығ ы 1 сатыда жә не 3 сатығ а жақ ындағ ан кезде кө рсетіліп, тіпті сол кезде суланып тұ рады. Суланғ ан ұ ң ғ ыманың 50-80%-ғ а дейін жұ мыс істейді. Соң ынан ұ ң ғ ыманың сулануы аз қ ысымда жасайды, сол жағ дайда ұ ң ғ ыманы бақ ылау ө згерту жолымен де нә тиже шығ ара алмайды.

Сұ рыптаудың бақ ылау кезіндегі жағ дайы кө біне кө п 1 сатыда, яғ ни судың жетіспеуіне жә не басқ а аудан шоғ ырының қ абат қ ысымының тө мендеуіне ә келіп соғ ады. Қ абат қ ысымының тө мендеуіне байланысты ө ндіру ұ ң ғ ымасы арқ ылы сұ рыптау шектелу тиісті, себеп қ абат қ ысымының қ анығ уы 10-15%-тен тө мен болмауын қ адағ алау қ ажет сонымен қ атар мұ най ө ндіретін режимнің тө мендеуін қ адағ алауымыз қ ажет.

Негізгі ә дебиет 1(251-256), 7(69-83)

Қ осымша ә дебиет 13(5-9)

Бақ ылау сұ рақ тары

1. Ұ ң ғ ыманың сұ рыптауын зерттеп білу астарынан не тү сінеміз?

2. Сынамалы эксплуатация.

3. Технологиялық -ө ндірістік факторлары (ұ ң ғ ыма эксплуатация режимінің технологиялық талдауын анық таудағ ы)

4. Қ абаттағ ы депрессия

4. Дә ріс тақ ырыбы: Игреудің негізгі міндеті мен мә ні. Мұ най мен газ кенорындарын игеруге енгізу реті мен дайындығ ы. Кө п қ абатты кенорындарының қ имасын игеру сатылары мен пайдалану объектілеріне бө лудің кә сіптік –геологиялық негіздемесі.Мұ найлы пайдалану объектісінің ұ ң ғ ымалар торы.

Ө ң деу процессіне мұ най жә не газды ө ндіру, іздеу жұ мыстары жә не қ абатқ а ә сер етуі игерімдік бұ рғ ылау жатқ ызады.

Кенорынды ө ң деу алдын-ала қ ұ рылғ ан жоба бойынша жү зеге асырылады. Жобада мыналар негізделеді:

1) Кенорын қ имасының ә ртү рлі аралық тарын ө ң деуді ең гізудің ерекшелігі;

2) Бө лек аралық шоғ ырлардың (пайдалану ауданы) ө ң деу жү йесі

3) Пайдаланудың техникалық тү рлері жә не олардың жұ мыстарының технологиялық режимі;

4) Орналастыру мекемесі (кә сіпшілік жә не капиталды қ ұ рылыс)

5) Ә ртү рлі технологиялық ө ң деу врианттарындағ ы экономикалық кө рсеткіштері.

Шоғ ырды игеру жү йесі деп дә лелденген сұ лбағ а немесе қ абатқ а ә сер ету шаралары есепке алынғ ан жоспар бойынша шоғ ырды ұ ң ғ ымалармен айтады.

Нақ ты шоғ ырды ө ң деу сұ лбасы тиімді екен, ол геологиялық қ ұ рылымның ерекшелігін қ арастырады. Сондық тан берілген игеру жү йесінің геолого-физикалық жағ дайлары ү шін ең тиімді бекітуге бірінші кезекте кө ң іл бө лу керек.

Нақ ты шоғ ырлар мен кенорындарды тиімді игеру жуйесінің геолого жә не технико-экономикалық дә лелдеуі іздеу жә не сынамалауы пайдалану кезіндегі алынғ ан мағ лұ маттар бойынша орындалады.

Кә сіптік іздеудің периоды болып, кә сіптік мұ най (газ) кенорынының бірінші ағ ынынан бастап игерілуге дейінгі аралық ты айтады. Геологиялық, геофизикалық, гидродинамикалық, кә сіптік іздеу жұ мысы барлау қ ұ жатын жобалауғ а жә не қ ордың мә нін алу ү шін қ ажет.

Бұ рғ ылау жұ мысын қ орытындылағ анда ә р мұ най кенішінде литолого-стратиграфиялық қ има, онда мұ найгаздылы жыныстың қ абат жә не ө ткізгішті емес бө лім орналасуы, негізгі заң дылық жыныстық қ абаттың шө гуі, шоғ ыр жабынының мінездемесі жә не оның заттылық қ ұ рылымы мен қ ұ рылысы, кенорынның бө лімінде термобаралық заң дылық орналастырылғ ан. Ә р шоғ ырда мыналар орналасуы керек: шоғ ырдың тектоникалық қ ұ рылысы; жалпылар; тиімді жә не мұ найгазқ анық қ ан жыныс қ абат қ алың дық жә не олардың шоғ ыр сыртында ө згеруі; жыныстардың литологиялық қ асиеті; коллекторлардың кө лемдік қ ұ рылымы, коллекторлардың сү згіштік-кө лем қ ұ рылымы; олардың шоғ ыр кө лемінде ө згеруі; ө німді қ абаттардың жоғ ары қ асиеті (гидропрофиль, гидрофобность) ө німді қ абат қ асиетінің тығ ыздалуы; мұ най, газ, конденсат ө нім бірлігінде иілу шарты; басты қ абат қ ысымы мен температураның ү лкендігі; қ абаттық мұ найдың физико-химиялық қ ұ рамы (мұ найдың газбен қ анығ у қ ысымы, тығ ызыдғ ы, тұ тқ ырлығ ы, кө лемдік коэффициенті жә не қ абаттық шарттарда нығ ыздалу коэффициенті); мұ найдың физико-химиялық қ ұ рамы (тығ ыздық, кинематикалық тұ тқ ырлық, молекулярлық масса, басты жә не соң ғ ы қ айнаудың температурасы; мұ найдың парафинмен қ анығ уы, парафиндердің проценттік қ ұ рамы (шайыртастақ тар, шайыр, кү кірттердің компоненттік жә не фракциялық қ ұ рамы); жылу сұ йығ ының орташа белгі коэффициенті; қ айнаудың жылу кедергісі; қ абат жағ дайында газдың физико-химиялық қ асиеті (компоненттер қ ұ рамы, ауа бойынша тығ ыздығ ы, қ ысымы); конденсаттың физико-химиялық қ асиеті (шикі конденсаттың отыруы, тығ ыздығ ы, молекулярлық массасы, тұ рақ ты конденсаттың басты жә не соң ғ ы қ айнауы, фракциялық жә не компоненттік қ ұ рамы; парафиннің маң ызы, кү кірт жә не шайыр).

Берілген мағ лұ маттарды бұ рғ ылау ұ ң ғ ымасының мә ліметі бойынша алады. Олар бұ рғ ылау кезінде қ абаттарды сынамалау, геофизикалық зерттеулер- далалық жә не ұ ң ғ ымалық, жынысты литологиялық зерттеу жатады.

Мұ най жә не газ кенорнындарын игеруге енгізу реті мен дайындау. Мұ най жә не газ кенорнының кә сіптік ө ндірісіне жіберіледі; Егер: мұ най кенорындарын барлаудың жұ мыстары орындалғ ан, қ ажет болғ ан жағ дайда шоғ ыр игерімін сынамалау жү ргізілген немесе кө рсетілген учаскелік кенорындардың тә жірибелі кә сіптік ө ндіруі, ал газдық кенорын бойынша – кенорынның тә жірибелі кә сіптік игерімі; мұ най, газ, конденсат жә не оғ ан кіретін компаненттер қ орларының мемелекеттік экспертизасы, жерлік жә не таулық қ алдық тардың болуы; жер қ ойнауымен қ олданушылар мұ най алуғ а жә не оғ ан байланысты лицензиялар алынғ ан: кә сіптік игеруге арналғ ан жобалық технологиялық қ ұ жат (технологиялық сұ лба, игеру жобасы) Компетенттік мемелекет органы мен жер қ ойнауын пайдаланушы арасындағ ы кенорын игерудегі келісім шарт болғ ан жағ дайда.

Кенорынның игерілуін енгізгеннен кейін, яғ ни барлау игерімін бастағ аннан кейін кенорынның игерілуі тоқ талмайды. Кенорынның жасырын емес бө ліктерінің қ иылысын дамыту тудырады. Кенорындарды кө пқ абатты игеруге дайындағ анда ең басты шарт болып ө німді бө ліктердің қ имасынан игерімдік обьект жә не этаждық игерудің бө лініп шығ уы болып табылады.

Пайдалану обьектісі деп – бұ л бір немесе бірнеше ө німді қ абаттар, яғ ни бір уақ ытта ұ ң ғ ымаларды бір тормен игереді. Кенорын қ имасындағ ы кө мірсутек игерімдік обьекттің бө лініп шығ уы – игеру жобасындағ ы бірінші этап, геолого-физикалық, техникалық, экологиялық жә не экономикалық факторлар оптимизация шарты тү рінде шығ ады. Қ орытындысында бір, екі жә не одан да кө п обьекттер бө лініп шығ уы мү мкін.

Жарылым бұ зылыстарының, ө німді қ абаттың экрандалушы бө лектелгенблоктың болуы ө ндіру сұ лбасын арнайы жоспарлауғ а жә не игерім ауданының қ абаттарының араласуын шектейді.

Қ абаттың ә ртү рлі ө ткізгіштігі, коллекторлардың ә р тү рлілігі (кеуекті жә не жарық шақ ты)сол аудандағ ы мұ най қ орын есептегенге кедергі келтіреді.

Ә р тү рлі мұ найлы қ абатты сонымен қ атар жоғ арғ ы дебитті қ абатпен тө мендебитті қ абатты игерім ауданында мү лдм араластырып, қ осуғ а болмайды.

Қ аншалық ты игерім ауданы аз болса, соншалық ты бұ рғ ылау ұ ң ғ ымасын қ азуымыз керек, ә р игерім ауданына жеке-жеке ө ндіру жү йесі жоболанады.Бірақ, аудандағ ы қ абаттар саны ө скен кезінде қ абар қ орын тиімді етіп, ө ң деу мү мкіндігі азаяды.Бір ұ ң ғ ымадан белгіленген қ ор ө седі, Ішкі ауданнан мұ най мен газдың диференцияция шарты кө бейеді жә не дер қ ойнауындағ ы мұ най мен газдың қ орын жоғ алту қ ауіпі туады.

Ірі игеру ауданын бө лу керекті дебиттің ө суіне, белгіленген ө німді қ абатқ а қ арғ анда аудан ө німділігі кү рт тө мендеп кетуі мү мкін жә не барлық қ абаттардық адағ алау мү мкіндігінен айыруғ а ә келіп соқ тырады.

Ө ндіру қ абаты ө зіне бір немесе бірнеше игерім ауданын қ оса алады.

Ө ндіру қ абаттың бө ліп алғ ан кезде келесі факторларды белгілеу керек:

1)Ү штен кө п ө ндіру қ абаты болмау керек;

2)Тө менгі базисті қ абаттың ө німділігі ө ң деу ауданының қ айтару ө німділігі бір-бірінен кө п болады;

Негізгі ә дебиет 1(191-247), 7(63-84)

Қ осымша ә дебиет 13(35-41)

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Игреудің негізі міндеті?

2. Мұ най мен газ кеніштерінің негізгі игеру жү йесі?

3. Мұ най мен газ кенорындарын игеруге дайындау мен енгізу реті?

4. Мұ найлы пайдалану объектісінің ұ ң ғ ымалар торы?

5. Дә ріс тақ ырыбы: Мұ най кеніштерін игеруді жобалаудың геологиялық негізі.