Көп қабатты кен орындарды игеру. 2 страница

Технологиялық факторлар:

1. Тордың жиілігі: Тордың жиілігі азаюымен ағ ымнан мұ най бергіштік тө мендейді, яғ ни суланудың ә ртектілігі ө сіп, мұ най алыну мен мұ най бергіштік тө мендейді (ә ртекті жыныстар ү шін). Біртекті қ абат жағ дайында мұ най бергіштіктің тор жиілігіне тә уелсіздігі орын алады. Тордың азайғ ан жиілігі су-мұ найлы аймақ тан мұ най алу жағ дайына ү лкен ә сер етеді.

2. Сұ йық тық таң дау: Мұ найдың суммалық алынуы сұ йық тық тың суммалық алынуына байланысты болып табылады. Мұ най бергіштіктің негізінен ө суі сұ йық тық ты 2-4 кө лемінде алғ ан кезде байқ алады. Сұ йық тың кө лемі кеуектіліктің кө леміне сә йкес. Сулану жағ дайында 50 % кө бірек немесе табиғ и сураынды тә ртіп жағ дайында мұ най бергіштік жер қ ойнауынан бірнеше кө лемді сұ йық ты алғ ан кезде болуы мү мкін. Игерудің басынан аяғ ына дейінгі уақ ытта оындай кенорында суды мұ найдан бірнеше есе кө п мө лшерде ө ндіру керек болып табылады. Бұ л мә ліметтерді сұ йық ты тездетіп алу кезінде дә лелдеуге болады.

3. Қ абатқ а ә сер ету жү йесінің ерекшелігі, қ абат қ ысым ұ стау ү шін, мұ най бергіштікті кө теру ү шін қ абатқ а айдалатын агенттің қ ұ рамы, қ асиеті бойынша анық талады.

Негізгі ә дебиет: 1[260-305], 7[235-238]

Қ осымша ә дебиеттер: 15[56-57]

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Мұ най бергіштікке кеніштің жұ мыс тә ртібінің ә сері?

2. Мұ най бергіштікке мұ най мен газдың физика-химиялық қ ұ рамының ә сері?

3. Аймақ тың ә ртектілігі жә не оның мұ най бергіштікке ә сері?

4. Технологиялық факторлар?

9. Дә ріс тақ ырыбы: Игеру сатысы. Игерудің ұ тымды (рациональді) жү йесі. Сұ йық таң дау. Ұ ң ғ ыма торының жиілігі. Игеру темпін талдау. Шоғ ырдың сулануының қ озғ алуын талдау.

Мұ найлы жә не мұ най-газды кенорындарды игеру сатысы. Мұ найлы жә не мұ най-газды кенорындарды пайдалану кезінде 4 сатығ а бө лінеді:

1-саты: аз сулану жағ дайында объекті игеру мұ най ө ндірудің ө суімен ерекшеленеді. Сә йкесінше, бірінші сатының соң ында ө ндірудің ең жоғ арғ ы мә ні болады.

2-саты: ұ ң ғ ымаларда суланудың ө суі кезінде ө ндірудің жоғ арғ ы тұ рақ тылығ ын қ олдау жә не фонтанды ұ ң ғ ымалардың ө ндіру мө лшерінің азаюы. Екінші саты соң ында алынатын қ ордың 40-60 % ө ндіріледі.

3-саты: ө ндірудің қ омақ ты тү рде тө мендеуі жә не жұ мыс жасап тұ рғ ан пайдалану ұ ң ғ ымасының бір бө лігінің істен шығ у сатысы. Ү шінші сатының соң ында алынатын қ ордың 80-90 % ө ндіріледі.

4-саты: аяқ талу сатысы. Бұ л кезде мұ най аз дебитте ө ндіріліп, сулану дә режесі жоғ ары болады. Бұ л сатыда сұ йық ты алу жылдам жү ргізіледі, яғ ни мұ най бергіштік коэффициентін жоғ арлату ү шін.

Игеру темпін талдау. Игеру темпі – жыл ішінде шоғ ырдан сұ йық тық ты алу мө лшері, ол алғ ашқ ы алынатын қ ордан %-бен анық талады. ТМД елдерінің арасында ол 6-12 % аралығ ында ө згереді. Қ азақ стан бойынша игеру темпі орташа 4-5 %, ө йткені шрғ ырдың негізгі бө лігіне коллектордың тө мен ө ткізгіштігімен жә не мұ найдың оғ арғ ы тұ тқ ырлығ ы тә н.

Суланудың ө суімен жә не мұ най дебитінің тө мендеуімен сұ йық алу темпі азаяды, яғ ни неғ ұ рлым мұ най алу мақ сатында маң ызды мә нге ие болады. Пайдаланудың негізгі кезең дерінде, яғ ни 1, 2, 3 сатыларында қ аншалық ты қ абаттың су жү йесінің жоғ арлығ ына қ арай, игеру темпін соншалық ты жоғ ары қ ояды, себебі игеру темпін анық тайтын негізгі маң ызды параметрлердің бірі бұ л коллектор қ асиеті мен мұ найдың тұ тқ ырлығ ы болып табылады. Ә детте екінші сатының соң ына қ арай (ө ндіру дең гейінің тө мендеуі басталғ анда) 40 % аз емес, кейде 70 % алынатын қ орды ө ндіруге тырысады. Ал ү шінші сатының соң ына қ арай 70-90 % алынатын мұ найдың қ оры ө ндіріліп бітуі керек.

Шоғ ыр сулануының динамикасын талдау. Мұ найлы қ абаттың сулануын зерттеу мен реттеу, мұ най бергіштік коэффициентін ең жоғ ары мә нге жеткізу ү шін, маң ызды мә нге ие болады.

Мұ найлы қ абаттың сулануы мыналарғ а байланысты:

1. ө німді қ абаттың коллекторлық қ асиетіне;

2. мұ найдың физико-химиялық қ асиетіне;

3. игеру жағ дайына.

Қ абаттық шоғ ырларда кө бірек ө ткізгіштікті аймақ немесе линза алғ ашқ ы орында суланады, ал тө мен ө ткізгіштікті жерлерде судың жай қ озғ алысы байқ алады.

Сулану динамикасы қ абат жағ дайында мұ найдың жә не судың тұ тқ ырлығ ының қ атынасына байланысты болады:

1. егер су мен мұ найдың тұ тқ ырлық тары 3: 4 болса, онда игерудің сусыз кезең і ұ зақ болады жә не сулану ү шінші сатының екінші жартысында басталады, бірақ сулану қ арқ ынды тү рде болады.

2. су мен мұ най тұ тқ ырлығ ының қ атынасы 4-тен кө п болса, онда аз уақ ыт сусыз кезең болады, бірінші сатының соң ында немесе екінші сатының басында тез сулану болады.

3. су мен мұ найдың тұ тқ ырлығ ының қ атынасы 10-нан кө п болса, онда игеруге сә тсіз жағ дай туады. Мұ ндай жағ дайда су-мұ найлы жапсардың біртекті кө терілуінің болуын реттеу ө те қ иын болады (Қ аламқ ас, Қ аражамбас, Солтү стік Бозашы кенорындары).

СМЖ мен мұ найлылық тың қ озғ алуларын реттеу келесі тү рге бө лінеді:

1. ұ ң ғ ымаларда мұ най ө ндіруді ө згерту (ө сіру немесе азайту);

2. айдалатын судың мө лшерінің ө згеруімен;

3. беттік белсенді заттарды (ПАВ) қ олдану арқ ылы;

4. ұ ң ғ ыма тү бі зонасына ә сер ету арқ ылы.

Шоғ ырларда 80 % сулану болса, сұ йық ты.........................(Оң тү стік Ембі, Татарстан, Башқ ұ рт жә не Ә зірбайжан кә сіпшіліктері)

СМЖ дең гейі кө терілгенде, барлық ұ ң ғ ымалар суланады. 80 % суланғ ан ұ ң ғ ымалардың пайдалану уақ ыты 3-5 жыл (Оң тү стік Ембіде 10 жыл).

Игерудің ұ тымды (рациональді) жү йесі. Игеру жү йесінің ә ртү рлі нұ сқ аларының ө зінің мұ най ө німі, игеру уақ ыты жә не мұ най бергіштіктің мү мкін коэффициенттері болады. Берілген кенорынның мұ най ө ндірудің барлық нұ сқ асынан тиімдісіне тоқ талайық. Игеру жү йесінің тиімді критериийлері тө мендегідей болып келеді:

1. Ұ ң ғ ымалар арасындағ ы ә серлердің аз дә режеде болуы. Ұ ң ғ ымалар арасындағ ы арақ ашық тық ты ү лкейтсек, ә сер ету дә режесі тө мендейді. Ә рбір ұ ң ғ ымада тү птік қ ысым бірдей сақ талатын болса, онда ә рбір ұ ң ғ ыманың беретін ө німі ө седі. Демек, бұ рғ ылауғ а жә не жалпы ұ ң ғ ыманың қ ұ рылысына жіберілген қ аражатты тиімді қ айтарады. Ал егер ұ ң ғ ымалардың арасын қ ашық тық та ұ стаса, онда кенорында ұ ң ғ ыма саны аз болады жә не кенорынды игеру мерзімі ұ зарады. Сонымен қ атар, біртектес емес қ абаттарда линза мен ө тімділігі тө мен жерлерде мұ най қ алып қ оюы мү мкін.

2. Мұ най бергіштіктің коэффициентінің жоғ арғ ы мә ні. Қ абаттың мұ най бергіштігінің ең жоғ арғ ы мә ні ығ ыстыру процесі қ абатты қ амтығ ан жағ дайда болуы мү мкін, яғ ни СМЖ немесе ГМЖ қ абаттың барлық қ абатшаларынан ө туі ү шін қ ысымның градиенті мен сұ йық тың қ ұ раушыларының қ озғ алысының жылдамдығ ы аз ө ткізгіштікті қ абатшаларда мұ найдың қ озғ алысы қ арқ ынды болуы ү шін мейлінше жоғ ары болуы керек. Осығ ан байланысты мұ найдың бергіштігін ең жоғ арғ ы мә неге жеткізу ү шін ә ртекті қ абаттарда ұ ң ғ ымалардың орналасуы жиі жә не тығ ыз болуы керек, бірақ ұ ң ғ ымалардың жиілеуі мен қ абат қ ысымын ұ стау мұ найдың ө зіндік қ ұ нын жоғ арлатады, сондық тан бұ л критерий де шешуі болып саналмайды.

3. 1 тонна мұ найдың ең аз ө зіндік қ ұ ны. Игерудің ә рбір нұ сқ асы ү шін капиталды жә не пайдалану шығ ындарын есептеукерек жә не 1 тонна мұ найдың ө зіндік қ ұ нын анық тау қ ажет.

Игерудің ұ тымды жү йесі бойынша берген мұ найдың ө ндірісін ең аз шығ ын жә не ү лкен мұ най бергіш коэффициент тү рінде қ амтамасыз етті.

Ұ ң ғ ымадан сұ йық тық ты сұ рыптауды нормалау. Ұ ң ғ ымадан мұ найды алу шамасы игеру жобасы бойынша тағ айындалады. Пайдалану кезінде жә не қ абат жағ дайының ө згеруі кезінде ұ ң ғ ымадан алу шамасын анық тайды жә не қ абат пен ұ ң ғ ыманың жұ мыс жағ дайына байланысты шартты тү рде ө згертеді. Сұ рыптауды нормалау кезінде ұ ң ғ ымаларды екі топқ а бө лді: шектеусіз жә не шектеулі сұ рыптау. Шектеусіз сұ рыптау ұ ң ғ ымаларына мыналар жатады: аз Р_{қ аб}, аз дебитті ұ ң ғ ымалар; мұ ндай ұ ң ғ ымаларды сұ рыптау нормасы потенциалды дебитпен немесе осындай жағ дайда орналастыруғ а болатын қ ондарғ ылардың ең ү лкен мү мкінділігімен анық талады. Практика жү зінде дебиттерді келесі себептерге байланысты шектеуге мә жбү р болады:

1. Белсенді жиекті сулары бар кенорындарда Р_{қ аб} Р_{қ анығ у}-нан кө п болғ анда, қ абатта газдың ү лкен мө лшері бө лінбеу ү шін дебитті шектейді, сонымен қ атар Р_{тү п} Р_{қ анығ у}-на жақ ын, кейде одан тө мен тағ айындайды.

2. Табандық сулардың ұ ң ғ ыма тү біне тартылуының алдын алу, газды телпектің бірқ алыпты кең еюін қ амтамасыз ету жә не газды телпекке жақ ын орналасқ ан ұ ң ғ ымалардан газдың шығ ып кетуінің алдын алу.

3. Қ ұ м шығ аруды шектеу керек, қ абаттан алынатын судың мө лшерін азайту керек; қ абат бойынша орташа газды факторды азайту керек.

4. Аз Рқ аб терең ұ ң ғ ымаларда динамикалық дең гейдің тө мендеуі шегендеу қ ұ бырларының сынып қ алуына ә келуі мү мкін.

Қ ұ м алу кезінде ө ндіру шамасы ұ ң ғ ымаларды кө бірек жө ндеу жұ мысының аралығ ын қ амтамасыз ететін шектеуде тағ айындайды.

Газды ұ ң ғ ымаларда сұ рыптау шамасы қ ұ мның шығ уымен, газдың тізбегі басталуымен тағ айындайды немесе су тартылмайтын сұ рыптау тү рін тағ айындайды. Ұ ң ғ ыма мен қ абатты зерттеу нә тижелері бойынша изобар, сулану, газ факторлары сияқ ты карталарды тұ рғ ызады.

Негізгі ә дебиет: 1[260-305], 7[235-238]

Қ осымша ә дебиеттер: 15[56-57]

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Шоғ ырдың сулану динамикасын талдау.

2. Игерудің ұ тымды жү йесі.

3. Ұ ң ғ ымадан сұ йық тық ты сұ рыптауды нормалау.

4. Технологиялық факторлар.

10. Дә ріс тақ ырыбы: Газды жә не газоконденсатты шоғ ырларды игеру ерекшеліктері.

Газды кенорындарды игеру процесі мұ най кенорындарын игеруден едә уір айрық ша болып табылады. Бұ л айырмашылық тар кө мірсутекті газдың қ асиетіне байланысты, яғ ни тө мен тұ тқ ырлық ты, аз тығ ыздық ты, жоғ ары серпімділікті жә не ү лкен дә режеде қ озғ алғ ыштығ ына байланысты болып табылады. Газдың жоғ арғ ы серпімділігіне байланысты шоғ ырдағ ы қ абат қ ысымы тез таралып кетеді, бұ л газдың дебитінің мә ніне ә сер етеді жә не шоғ ырдың аймағ ында ө ндіретін ұ ң ғ ымаларды орналастыруды анық тайды.

Газды кенорындары. Газды кенорындарды игеруді жобалағ ан кезде мыналарғ а кө ң іл бө лінеді:

1. ұ ң ғ ыманың мү мкіншілік дебитіне;

2. қ ажеттілігіне;

3. газды кенорындарды игеру кезінде келесі сұ лба қ амтамасыз етілуі тиіс:

ТМД елдерінде тә улік бойынша қ ажетті газ мө лшерін анық тағ анда ұ ң ғ ыманың ең жоғ арғ ы дебитіне байланысты қ арастырады. Сонда да келесі факторды естен шығ армау керек, яғ ни ұ ң ғ ыманы ә рдайым жоғ ары дебитті пайдалануғ а мү мкіндік бермеу:

1. ү лкен депрессия кезінде ұ ң ғ ыманың тү птік аймағ ында белдемнің бұ зылу мү мкіндігі;

2. кеуектіліктің тұ з кристалдарымен толуы мү мкін, бұ л белдемнің ө ткізу қ асиетінің тө мендеуіне ә кеп соғ ады (су буланғ анда тұ з кристалдары пайда болады);

3. шегенделген ұ ң ғ ымалардың беріктігі;

4. сулану конусының пайда болу мү мкіндігі.

Пайдалану объектілерін бө лген кезде газды кө п қ абатты кенорындарда мұ най кенорнындағ ы сияқ ты факторларғ а кө ң іл бө леді, сонымен қ атар газғ а қ анық қ ан қ абаттың қ алың дығ ына, ГМЖ орналасуына, газдың тығ ыздығ ы мен серпімділігі, қ абаттың ә ртектілігі, қ абаттарлы біріктіріп пайдаланғ анда олардың бір-бірімен қ атынасына кө ң іл аударылады. Газодинамикалық жә не технико-экономикалық есептеу негізінде халық шаруашылық тиімділік критериясы газды қ абаттың пайдалану объектісіне тиімді біріктіру нұ сқ асын тағ айындайды, кенорынның барлық аумағ ында пайдалану объектісінің санын анық тайды.

Ә рбір пайдалану объектісінің аумағ ында ө ндіретін ұ ң ғ ымаларды орналастыру жү йесін қ арастыру керек, бұ л алдымен шоғ ырдың тә ртібіне байланысты, сонымен қ атар оның геолого-ө ндірістік ерекшеліктеріне байланысты болып табылады. Газды тә ртіп кезінде газдың қ ысымы біртекті дең гейде таралады, сондық тан газодинамика жағ ынан қ арағ анда, ең тиімді шешім ретінде ө ндіретін ұ ң ғ ымаларды біртекті орналастыру болып табылады. Ө з кезегінде біртекті тор ұ ң ғ ыма алдымен пайдалану ұ ң ғ ымасына келетін ө німді қ абаттың дренажының біртекті кө лемімен анық талады. Пайдалану ұ ң ғ ымасын газдылық ты жапсардан алыстау жерде жобалағ ан жә не тесу жұ мыстарын газдылы белдемнің жабынына жақ ын жү ргізу керек. Сапалы коллекторлар жә не олардың біртекті болғ ан жағ дайда пайдалану ұ ң ғ ымасын қ ұ рылымның кү мбез бө лігінде немесе егер қ ұ рылым созылың қ ы болса, батарея жү йесі бойынша орналастыру керек. Егер ө німді қ абаттың коллекторының қ асиеті сапасы ө згергіш немесе нашар болса, онда пайдалану ұ ң ғ ымасын біртекті тор тү рінде 500-700 м, кейде 2500 м-ге дейін қ ашық тық та орналастырады.

Газды кенішті игеру ү шін ұ ң ғ ымалар санын келесі факторлар анық тайды:

1. ұ ң ғ ыманың мү мкін болатын орташа дебиті;

2. қ ажеттілік.

n= Q_газ /q_орт., мұ нда Qгаз - тұ тынатын газ мө лшері, qорт – ұ ң ғ ыманың орташа дебиті, n – ұ ң ғ ыма саны.

Газды игерудің ұ тымды жү йесі жобаланғ ан ө ндіретін газдың тиімді техникалық -экономикалық кеніштері мен жер қ ойнауын қ орғ аудың шарттарын сақ тауды қ амтамасыз ету керек. Газды телпекті игеруді мұ найды толық алып болғ анша жү ргізбеген дұ рыс (Прорва кенорыны, Каспий маң ы бассейні). ГМЖ-ң газды телпекке қ арай қ озғ алуын болдырмау керек.

Газды кенорындарды игеру ү шін бір-бірінің орнын басатын келесі сатылар тә н болып табылады; ө су, бірқ алыпты жә не азайғ ан газдарды ө ндіру.

Бірінші газды ө ндірудің ө суі кезең іне пайдалануғ а ұ ң ғ ыма мен ө ндірістік қ ондырғ ыны тездетіп енгізу, сонымен бірге газды ө ндірудің дең гейін бірқ алыпты жылдық газ ө ндіруге дейін ө сіру тә н. Осы кезең нің ұ зақ тығ ы мен газды алудың жылдық ө су темпі кенорындағ ы бастапқ ы ө ндірістік газ қ орына, газ алудың жылдық жобаланғ ан мө лшері, ө ндіру ұ ң ғ ымасының санына, капитал салынғ ан мө лшеріне байланысты. Газды ө ндірудің ө сіуінің кезең і мү мкіндігінше аз болуы тиіс, сондық тан кенорынды игеруде ө німді жә не қ алың пайдалану объектісіне ұ ң ғ ымаларды іске қ осу арқ ылы жү ргізіледі. Бұ л кезең де Р_{қ аб} ү лкен болады жә не сол қ ысымның арқ асында газ магистралді газ қ ұ быры арқ ылы тұ тынушығ а жетеді.

Бірқ алыпты ө ндіру кезең і жылдық тұ рақ ты газ алумен, жоғ ары техникалық жә не техника-экономикалық кө рсеткіштермен сипатталады. Бұ л кезең мү мкіндігінше ұ зақ болу керек, мысалы: ірі кенорын ү шін 10-15 жыл, ал кезең нің соң ына қ арай суммалы ө ндіру бастапқ ы қ орының 55-56 % қ ұ рауы тиіс. Кезең соң ына қ арай Рқ аб азаяды жә не газ тек негізгі компрессорлы станцияғ а жетуін қ амтамасыз етеді.

Ө ндірудің азаю кезең і бірқ алыпты дебиттен ең тө менге дейін азаюымен сипатталады, бұ л жағ дайда пайдалану экономикалық жағ ынан рентабельді болып табылады. Бұ л кезең бірқ алыпты ө ндіру кезең інен ұ зақ болады. Рқ аб басты компрессорлы станцияғ а дейін газды жеткізуге жетпейді. Бұ л кезең де газды жергілікті мақ сатта пайдаланғ ан жө н. Орта, ірі, ө те сирек кенорындардың игеру жобасын жасау кезінде жылдық газ алудың мө лшері бастапқ ы алынатын қ ордан 5-7 % ү лесінен алынады. Газдың жылдық алынуы кішкентай кенорын бойынша тұ тынушының қ ажеттілігін қ амтамасыз ететін аймақ та басқ а газ кенорнының бар болу шарты негізінде 7-8 % - дан астам жобалануы тиіс.

Газдың алғ ашқ ы дебиті негізінде газды ө ндірудің жобалы дең гейінде ең аз ө ндіретіін ұ ң ғ ыма мө лшерін қ амтамасыз етуі керек. Осығ ан байланысты бастапқ ы дебит еркін дебитке жақ ын болып шығ ады. Сонда да бұ л жағ дайда мү мкін болатын жоғ ары дебиттерді шектейтін факторларды естен шығ армау керек: қ ұ м тығ ындарының пайда болуы; жыныс бө лшегін шығ ару жә не қ ондырғ ының бұ зылуы; шеткі жә не табанды сулардың тартылуы; газдың салқ ындауы жә не қ ондырғ ыда термикалық қ ысымның пайда болуы; оның қ атуы жә не гидрат пайда болуы; ұ ң ғ ыма ішінде қ ысымның тым тө мендеуі жә не қ ұ бырды сыртқ ы қ ысымның майыстыру қ аупі; қ ондырғ ының дірілі; қ абаттық газдың турбулентті қ озғ алысына кететін энергиясының жоғ алуы; ұ ң ғ ыманың техникалық жағ дайы (сулану, желімделмеуі, сапасыз цементтелу); ұ ң ғ ыманың тү п аймағ ындағ ы ө ткізу қ асиеті; газ жинау мен транспорт жү йесінің ө ткізу қ абілеті.

Газдың ағ ымдағ ы дебитін Рқ аб су темпін жә не сулануды ескеретін газодинамикалық есептеу жолымен тағ айындайды.

Газды кеніш газдың кең ею тә ртібінде газ оқ панындағ ы қ ысымның мә ніне тең қ абатты қ ысымның мө лшері тө мендегенше алынады, яғ ни ұ ң ғ ыманың толық фонтандауын тоқ татқ анша алынады. Газ-суарынды тә ртіпте ө ндіру ұ ң ғ ымасының пайдалану жұ мысы олардың сулану нә тижесінде тоқ татылады.

Газды жә не газоконденсатты кенорынның игеру жобасы. Газ, газоконденсатты кенорынды игеру ә деттегідей ә дістемелік ө ндірістік пайдаланудан басталады. Олар газды жә не газоконденсатты кенорынның жобалануының алғ ашқ ы сатысы болып табылады; олар тө мендегідей келтіріледі:

1) магистралды газ қ ұ быры бар аймақ тағ ы кенорындар жә не іздеу жұ мыстарынан кейін жә не кенорынды игеру жұ мыстарын тездету ү шін жү ргізілген бағ алау жұ мысынан кейін болатын дамығ ан қ ұ рылымы болуы тиіс. Сонымен қ атар, газ, конденсаттың қ орын есептеу, басқ ада компоненттің ө ндірістік категориялар бойынша қ орын есептеу, игеру жобасын жасау ү шін бастапқ ы мә ліметтердің болуы жә не ө ндірістің қ ұ рылуы;

2) ірі жә не ө те сирек кенорындардың Рқ аб ә ртү рлі бө лігінде пайдалану ұ ң ғ ымаларының дебитінің ө суін бағ алау арқ ылы мә ліметтер алу мақ сатында, сонымен қ атар игеру жобасын дайындау ү шін басқ ада керек мә ліметтерді алу ү шін;

3) мұ най, газ, конденсатты кенорындар мұ най кенішіндегі ө ндірістік бағ асын зерттеу жә не оларды игеру жолдары.

Ә дістемелік-ө ндірістік пайдалануды жү ргізу ү шін жер қ ойнауын пайдаланушы мұ най ө ндіруге лицензиясы бар болуы тиіс. Ә дістемелік-ө ндірістік пайдалану жобасы кенорын ү шін оның бө лек кеніші немесе бө лек блоктары ү шін жасалынуы тиіс. Жоба ғ ылыми-зерттеу институтында немесе Қ азақ стан Республикасының арнайы органдарының талабына жауап беретін, осындай жұ мыстарда тә жірибесі бар, газды жә не газоконденсатты кенорындарды игеру жобасын жасауғ а лицензиясы бар кез-келген мамандар ұ жымы жасай алады. Газды жә не газоконденсатты кенорынның Ә дістемелік-ө ндірістік пайдалануғ а енгізу келесі жағ дайда болады:

1) мұ най қ абатының ө ндірістік мә ні бағ аланғ ан жә не оның кеніштің газды бө лігімен байланысы бар жағ дайда;

2) Ә дістемелік-ө ндірістік пайдалану жобасы таулы жә не жердің сынамасы алынғ ан;

4) қ ажетті ө ндірістік қ ұ рылғ ы тұ рғ ызылғ ан;

5) газоконденсатты кенорындарды ә дістемелік-ө ндірістік пайдалануғ а қ абат қ ысымын қ олдамай-ақ қ ойғ ан жағ дайда енгізудің негізгі тиімділігі.

Бұ л жоба келесі бө лімдерден тұ рады:

I бө лім – Геолого-ө ндірстік мә ліметтерге кіреді:

а) геологиялық зерттелу туралы қ ысқ аша мә лімет;

б) стратиграфия, тектоника, ө німді белдем туралы қ ысқ аша мә лімет (тиімді қ абат, кеуекті, ө ткізгіштік, литология т.б.);

в) барлау ұ ң ғ ымасын сынау жә не зерттеу нә тижесі;

г) газ жә не конденсат қ ұ рамының мә ліметтері;

д) қ ор туралы мә ліметтер (С₁ жә не С₂ категориялары);

е) ұ ң ғ ыманың мү мкін жұ мыс дебитін есептеу;

ж) кенорынды игеруге дейінгі сипаттама.

II бө лім - жү ргізудің негізгі кө рсеткіштері:

а) игеру жү йесін таң дау,

б) ұ ң ғ ыманың технологиялық жұ мыс тә ртібін таң дау;

в) жү ргізу кезең інде игерудің ә ртү рлі нұ сқ аларын есептеу, мө лшерін анық тау жә не пайдалану ұ ң ғ ымасының орналасуы;

г) лицензия берген уақ ытқ а дейін болжамды есептеу;

д) пайдалану ұ ң ғ ыма қ ондырғ ысының кепілдемесі;

е) ө німді қ абаттың ашылуы жә не газды ө ндіру интенсификациясының кепілдемесі;

ж) ө ндіріс орнымен келісілген ө ндіріс қ ұ рылымының орналасу негізі;

з) газды тасымалдау ұ сыныстары жә не оның мү мкін тұ тынушылары.

III бө лім – Технико-экономикалық есептеу:

а) кенорынды мең геру ү шін қ ажет инвестицияны есептеу;

б) кенорынды ө ндірістік-ә дістемелік пайдалануғ а кеткен шығ ын;

в) салық тар, басқ а тө лемдер;

г) ө ндірістік-ә дістемелік пайдаланудан келген кіріс пен пайданы есептеу.

IV бө лім – Зерттеу бағ дарламасы мен кө леміне газды жә не газоконденсатты кенішті пайдалануды бақ ылау кіреді.