Мицеллатүзілудің қозғаушы күштері және термодинамикалық модельдері

Гидрофобтық ә рекеттесулер

Осығ ан дейін БАЗ-дар мен полярлы липидтердің дифильділіктері олардың сипаттамалары ретінде айтылып келді. Судың гидрофобтық топтармен ә рекеттесуі тиімсіз болып табылады. Бұ л оларды сулы ортадан итеріп шығ ару қ озғ аушы кү шін тудырады, бұ ғ ан фазаларды макроскопиялық бө лу немесе полярлы емес топтарды басқ а бір ә діспен «жасыру» нә тижесінде қ ол жеткізуге болады. Гидрофобтық эффектер мен гидрофобтық ә рекеттесулердің кө птеген кө ріністері белгілі (8-сурет).

Сурет. Гидрофобтық ә рекеттесулермен қ адағ аланатын, яғ ни су мен полярлы емес молекулалар немесе полярлы емес беттер арасындағ ы қ атынасты болдырмауғ а ұ мтылатын қ ұ былыстар: а – су мен май бір-бірімен араласпайды, бірақ бұ л жерде судан кө мірсутек молекулаларын ығ ыстырып шығ аратын кү шті қ озғ аушы кү ш пайда болады; б – БАЗ молекулаларының ө здік ұ йымдасуы; в – кө мірсутек тізбектерінің ассоциациясының басқ а типтері; г –белоктар фолдингі; д – полярлы емес беттердің судағ ы кү шті адгезиясы; е –гидрофобтық беттердің суда жұ қ пауы; ж – гидрофобтық бө лшектердің судағ ы жылдам коагуляциясы; з – гидрофобтық бө лшектердің ауа кө піршіктеріне жабысуы (кө бікті флотацияның механизмі).

Судағ ы кө мірсутек молекулаларына, оны кө мірсутек фазасына немесе кез-келген басқ а полярлы емес ортағ а ауыстыруғ а ұ мтылатын кү ш ә сер етеді. Егер кө мірсутек молекуласына полярлық топты енгізсек, фазаларғ а макроскопиялық бө луге кедергі келтіретін қ арама-қ арсы кү ш пайда болады. Егер бұ л кү ш кө п емес болса, бө лу жү ре береді. Егер ол гидрофобтық эффекттен кө п болса, онда дифильдік зат молекулалық еріген болып қ ала береуі мү мкін немесе кішкентай агрегаттар, мысалы димерлер тү рінде бола алады. БАЗ-дардың ө здігінен ассоциациялануы ә рқ ашанда гидрофобтық жә не гидрофильдік ә рекеттесулердің балансымен байланысты болады.

Гидрофобтық ә рекеттесулер алканның алкилдік тізбегі немесе БАЗ-дардың гидрофобтық тобы ө скен сайын кү шейеді. Молекуладағ ы кө міртегі атомының саны ө скен сайын алкандардың ерігіштігінің тө мендеуімен БАЗ-дардың МТКК-нің ө згеруінің арасында белгілі бір коррелеция болады.

Сонымен мицеллатү зілуді фазаларғ а бө лу мен комплекстердің тү зілуі арасындағ ы аралық қ ұ былыс ретінде қ арастыруғ а болады; бұ л термодинамика тұ рғ ысынан қ арағ андағ ы мицеллатү зілуді модельдеуде кө рінеді. Мицеллатү зілуді келесі модельдердің біреуінің тұ рғ ысынан қ арастырады.