Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






В.С.Соловьевтiң дұниетаным тұжырымдары






Ө зiнiң дү ниетанымдық кө зқ арастарында В.С.Соловьев “бiртұ тастық бiлiм² алу жолын қ ұ птады. Ол ү шiн сезiмдiк тә жiрибе мен рационалдық ойлауды сенiммен ұ штастыру қ ажет. Басқ аша сө збен айтқ анда, ақ иқ аттың ү ш тү рi бар: материалдық, формальдық, абсолюттiк. Олар ғ ылым, философия, дiннiң шең берiнде қ алыптасады. Ақ иқ аттың ең жоғ арғ ы тү рi, абсолюттiк бiлiмдi тек қ ана дiн, теология бере алады. Оны ол мистицизм дейдi.

Эмпиризм, яғ ни тә жiрибелiк жолмен ашылатын бiлiм, материалдық дү ниенi танып бiлуге бағ ышталғ ан. Рационализм ө зiнiң формальдық табиғ атының арқ асында барлық бiлiмдi бiрiктiретiн дә некерлiк кү шке айналады.

В.С.Соловьев таным процесiнде тә жiрибеге кө п кө ң iл бө ледi. Ал оның ө зi екiге - iшкi жә не сыртқ ы тә жiрибеге бө лiнедi.

Сыртқ ы тә жiрибеге келер болсақ, ол жағ алай қ оршағ ан ортадағ ы заттардың бiздiң тұ йсiктерiмiзге тигiзетiн ық палынан пайда болады.

Iшкi тә жiрибенi В.С.Соловьев екiге бө ледi: олар психикалық жә не мистикалық. Психикалық тә жiрибе деп бiз ө з табиғ атымыздың бой кө рсетуiнен шығ атын қ ұ былыстарды жатқ ызамыз.

Мистикалық тә жiрибе деп бiздiң жан-дү ниемiздiң ә р жағ ында жатқ ан, ө зiнiң бiзге тигiзетiн ық палымен бiздi жоғ арығ а кө теретiн, iшкi рухани ерiктiктi тудыратын қ ұ былысты айтамыз.

Оларды бiр-бiрiмен салыстыра келе, В.С.Соловьев бiрiншi орынғ а мистикалық, екiншiге - психикалық, соң ына - физикалық тә жiрибенi қ ояды.

Ә рине, логикалық дұ ниетанымның ө з орны бар, бiрақ, ол танылатын қ ұ былыстың идеясына жете алмайды. Ол ұ шiн интеллектуалдық интуиция (ой аң лауы) қ ажет. Дегенмен, логикалық таным мен интуиция бiздi болмыстың ең терең қ ұ пия сырларына жеткiзе алмайды. Ол ү шiн - шектелгеннiң ә р жағ ына, трансцендентiкке ө ту - ерекше таным қ абiлетiн қ ажет қ ылады. Оны ол шабыт, эрос, экстаз деген ұ ғ ымдармен бередi. Сонымен, ө зiнiң танымдық кө зқ арастарында В.С.Соловьев ғ ылым, философия, дiннiң бiрлiгiнiң қ ажеттiгiн кө рсеткiсi келдi.

Адам, қ оғ ам, тарих мә селелерi

В.С.Соловьев адамзат ө мiрiнiң мә н-мағ насын жер бетiнде “Қ ұ дайдың патшалығ ын² орнатуғ а бағ ытталғ ан iс-ә рекеттен кө редi. Ал ендi жеке адамғ а келер болсақ, ол екi жақ ты пә нде. Бiр жағ ынан, ол дене ретiнде жағ алай қ оршағ ан дү ниемен, екiншi жағ ынан, рух ретiнде Қ ұ даймен байланысты. Соң ғ ы адамды табиғ аттағ ы ерекше пенде ретiнде кө рсетедi - ол мә ң гi, ө лместiкке ие болғ ан. Адам Қ ұ дай мен материалдық дү ниенi бiр-бiрiмен байланыстыратын, ғ арышты тә ртiпке келтiрiп, ұ йымдастыратын пә нде.

Адам ө зiн тұ лғ а ретiнде тек қ ана қ оғ ам шең берiнде iске асыра алады. “қ оғ ам - толық тырылғ ан, кең ейтiлген тұ лғ а болса, онда тұ лғ а - нұ ктеленген, қ ысылғ ан қ оғ ам². Қ оғ амғ а бағ ынып адам жоғ арығ а ө рлейдi, ал оның ө зiндiк ерiктi iс-ә рекетi қ оғ амды ә рi қ арай дамытады.

В.С.Соловьев қ оғ амның тарихи дамуын ү ш сатығ а бө ледi. Олар: рулық, ұ лттық, рухани-ғ арыштық. Соң ғ ығ а ә лi жету қ ажет. Ол ү шiн тек жан-ұ яны ғ ана емес, сонымен қ атар экономика мен саясатты да моральдық тұ рғ ыдан қ айта ө згерту қ ажет.

Адамның табиғ атпен қ арым-қ атынасына келер болсақ, ол да ү ш сатыдан ө тедi: бiрiншi сатысында адам табиғ аттың кү штерiне тә уелдi, олардан зардап шегедi, екiншi сатыда - неше-тү рлi iс-ә рекет жасап олармен кү реседi, ақ ырында табиғ атты игерiп, ө з еркiне кө ндiредi. Ү шiншi, болашақ тарихта, адамзат табиғ аттың идеалдық жағ дайына ө туiне кө мектесуi қ ажет.

Адамзат тарихына кө з жiберiп В.С.Соловьев халық тардың ә р-тұ рлi сатыда екенiн, адамдардың бiр-бiрiнен алшақ танып, жаттанғ анын, шынайы ө мiрдегi материалдық тың басымдылығ ын байқ айды. Олай болса, негiзгi мақ сат - адамзаттың басын рухани жағ ынан бiрiктiру қ ажет.

Адамның рухани жетiлуi тек қ ана дiнмен емес, сонымен қ атар, адамгершiлiк, ө негелiкпен байланысты. Этиканың негiзгi ұ ғ ымы ретiнде ойшыл “iзгiлiк², “жақ сылық ты² келтiредi. Осымен қ атар, ол моральдық “ұ ят², “аяу², “пiр тұ ту² сезiмдерiне кө п кө ң iл бө ледi. Бұ л кiсiнiң мынандай ғ ажап сө здерiн келтiрейiк: “Мен ұ яламын, олай болса, тек қ ана табиғ и емес, сонымен қ атар рухани ө мiр сү ремiн, ө йткенi, мен ө зiмнiң жануарлығ ымнан ұ яламын, олай болса, мен адаммын². Аяу дегенiмiз басқ а адамғ а деген адами қ атынас, оның ө зiндiк қ ұ ндылығ ын мойындау, осы сезiм ә дiлеттiлiктi тудырады (ө зiң е тiлемейтiндi басқ ағ а да жасама). Соң ғ ы пiр тұ ту адамның ә ке-шешесi алдындағ ы сезiмiн кө рсетедi. В.С. Соловьевтiң адам мә селесiндегi негiзгi идеясы - ешқ ашанда адамғ а қ ұ рал ретiнде қ арамау, оны ә рқ ашанда мақ сат ретiнде тұ ту.






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.