Журналистикадағы талдамалы жанрлар.

Публицистиканың теоретиктері бұ л жанрды ұ зақ уақ ыт бойы байқ амай келген. Оны репортаж, корреспонденция, мақ ала жанрына да жатқ ызылуы заң ды қ ұ былыс. Журналистік зерттеудің қ азақ журналистикасында қ алыптасуы мен дамуы XX ғ асырдың екінші жартысынан бастау алады. Ә сіресе, 1980-90 жылдары жылдары соттық отырысты мұ қ ият зерттейтін корреспонденциялар кө бейді. Тэжірибе кө рсеткендей, эр жанрдың қ алыптасуы мен дамуы ондағ ан жылдарды талап етеді. Журналистиканың жанр теориясы тэжірибеден туындайды жэне тэжірибеге негізделеді. Қ азақ стандағ ы журналистік зерттеудің қ алыптасуы да ондаган жылдарга созылғ ан.

Америкада журналистік зерттеудің пайда болуы 1930 жылдармен, яғ ни Америкадағ ы экономикалық дағ дарыс кезең імен тұ спа-тұ с келеді. Сол кезде газеттің тә жірибесі газеттік публицистиканың жаң а жанрын журналистік зерттеуді ө мірге алып келген.

Кең ес журналистикасында жаң а жанрдың пайда болуы мен қ алыптасыу М.Е.Кольцовтың шығ армашылығ ында байқ алғ ан. 1980 жылы шық қ ан «Теория и практика советской периодической печати» атты оқ у қ ұ ралында журналистік зерттеу ұ ғ ымы ә лі аталмайды, Ол КСРО мен Ресей аумағ ында 1990 жылдардың басында пайда болғ аны белгілі.

Зерттеу жанрының америкалық ү лгісі мен ресейлік ү лгісінің арасында біршама ө згешеліктер бар. Дэвид Вейер, Дэн Нойес журналистік зерттеу туралы былай дейді: «Зерттеуді бастай отырып жақ сы дерек жинау қ ажет. Журналистік зерттеу жанры ә леуметтік тұ рақ сыздық пен тү рлі революциялар кезең інде дамиды. Журналистік зерттеуде дерек ө те қ ұ нды болып келеді. Алайда репортер осы деректерді жинап, ә рі реттегенде, мақ алада автордың бағ асы пайда болады. Ол оқ ырманның қ абылдауына зор ық пал етеді», -дейді. Осындай туындының авторы ө з пікірінің объективтілігін дә лелдейді.

Журналист эрқ ашан ө з пікірі мен дерегіне қ айшы келетін жағ дайлардан аулақ болуы тиіс. Журналистер ү шін ең басты ереже -мақ ала зерттеу субъектісі жарияланбас, не тапсырмас бұ рын кез-келген кінэлауғ а жауап беру мү мкіндігіне ие болу.

«Объективтілік» ұ ғ ымынан бас тарту «шындық тың» мақ аладан алып тасталынуын не «объективтіліктің» журналистік зерттеуде маң ызды рө л атқ армағ анын білдірмейді. Керісінше, зерттеуші-журналист бұ л жағ дайда ешқ ашан нү кте қ оюғ а болмайтынын ескеріп, оқ иғ а арқ ылы оның тү п-тамырына жетіп, шындық ты табуғ а талпынады», - дейді зерттеушілер.

АҚ Ш журналистерінің ә дістемесіне сә йкес, журналистік зерттеу ә дісінің мә ні - қ ұ рғ ақ дерек арқ ылы емес авторлық бағ алау арқ ылы жетістікке жету. АҚ Ш-тағ ы журналистік зерттеудің концепциясы -қ асақ ана еместік. Кө ріп отырғ анымыздай, бұ л АҚ Ш журналистикасының теориясы мен тә жірибесіндегі жаң ашылдық. Отандық журналистикада деректерге шынайы мә н беру арқ ылы, нақ ты, ә рі тексерілген авторлық позиция кө птеген талантты журналистердің шығ армашылығ ында баршылық.

Журналистік зерттеу жанрында корреспонденция, мақ ала, очеркке сә йкес белгілер кездеседі. Журналистік зерттеудің басқ а жанрлардан тө мендегідей ерекшеліктері бар: зерттеудің мақ саты; зерттеудің пә ні; зерттеудің ә дісі; алынғ ан материалды мазмұ ндау тә сілі ө згеше болуы тиіс.