БАҚ жұмысын ұйымдастыру.

(БАҚ) - арнайы техникалық қ ұ ралдардың кө мегімен, кез келген тұ лғ аларғ а ә ртү рлі мә ліметтерді ашық жариялауғ а арналғ ан ә леуметтік меке- мелер. Сарапшылар олардың мынадай ерекше белгілерін атап кө рсетеді: жариялылық, яғ ни тұ тынушылардың шексіздігі; арнайы техникалық қ ұ ралдардың, аппаратуралардың болуы; ақ парат таратушының (коммутатор) қ абылдаушығ а біржақ ты ық палы; тұ тынушы аудиторияның тұ рақ сыз ә ркелкілігі. Қ оғ амның ө мір сү руін қ амтамасыз етудегі БАҚ -тың рө лі зор. Наполеон: " Жауғ а қ арсы жү здеген мың қ ол ә скерден, тө рт газеттің ойсырата соқ қ ы беру мү мкіндігі зор", - деген. 1840 ж. француз жазушысы О. де Бальзак баспасә зді «тө ртінші билік» деп атады. Билік институтында БАҚ -тың тура мағ ынасындағ ы орны болмағ анымен, оның саяси процестегі орнын асыра бағ алау мү мкін емес. Қ азіргі кезде электронды ақ парат қ ұ ралдарының пайда болуымен бү л ә леуметтік институт бү гінгі қ оғ амның, сая- сибиліктік қ атынастардың барлық қ ырларын тү бірімен тү рлендіріп жіберді.

БАҚ -тың атқ аратын қ ызметі ә ртү рлі, сарапшылардың пікірінше олардың аса маң ыздыларына мыналар жатады: ақ параттық, білімдік, ә леуметтендірушілік, мү дделерді тоғ ыстырушы, саясат субъектілерінің ық палдасуы, жұ мылдыру жә не т.б.

БАҚ -тың ақ параттық қ ызметі азаматтарғ а, билік органдарына, қ оғ амдық институттарғ а аса маң ызды жалпы оқ иғ алар, қ ұ былыстар, процесстер жайлы мағ лұ маттарды таратудан тұ рады. Бұ л қ ызметсіз кез келген қ оғ амның толық қ анды ө мір сү руі мү мкін емес.

БАҚ -тың білімдік қ ызметі азаматтарғ а ә ртү рлі ғ ылым саласынан - қ оғ амдық -гуманитарлық тан жаратылыстану ғ ылымдарына дейінгі танымдық хабарларды дайындап, таратуынан кө рінеді. Ә рине ол толық қ анды, жү йелі, арнайы оқ у орындарында берілетін ғ ылымды қ амтамасыз ете алмайды. Дегенмен де, қ азіргі қ оғ амда адам ө з ө мірінің ә р кезең інде білімнің басым кө пшілігін осы БАҚ арқ ылы алады.

БАҚ -тың ә леуметтендіруші қ ызметі адамдардың ә леуметтік ережелерді, қ ұ ндылық тарды сің іріп, мінез-қ ылық тарын қ алыптастыруғ а септігін тигізеді. БАҚ -тың жү йелі тү рде кү нделікті қ алың қ ауыммен қ ауышуы оны жеке тү лғ аны ә леуметтендіруші алғ ашқ ы институттар - отбасы, дін, мә дениет ошақ тарымен қ атар бір орынғ а қ ойды. БАҚ арқ ылы адамдар ө здерін жалпы ә леуметтік, жалпы ә лемдік процестердің бір бө лшегі ретінде ә рі ө зінің қ оғ амғ а, мемлекетке, саясат ә леміне қ атысы барлығ ын сезінеді. Саяси журналистердің шабыттанғ ан ү гітнасихатының арқ асында азаматтар ә леуметтік-саяси процестердің белсенді қ атысушыларына айналады.

БАҚ -тың мү дделерді тоғ ыстырушы қ ызметі - БАҚ қ ызметінің міндетті тү сы. Саяси мү дделер тек БАҚ арқ ылы ғ ана емес, сонымен қ атар азаматтық қ оғ амның басқ а да институттары (мысалы, партиялар, қ оғ амдық бірлестіктер) арқ ылы жү зеге асырылады. Бірақ кейбір жағ дайларда тек бү қ аралық баспасө з бен теледидар ғ ана алғ ашқ ылардың бірі болып қ оғ амдағ ы ө зекті мә селелерге назар аударады, ық тимал ә леуметтік жә не саяси қ ақ тығ ыстар жайлы дабыл қ ағ ып, билік қ ү рылымдарын жағ дайды саралап, арнайы шешім қ абылдауына итермелейді.

БАҚ -тың жү мылдырушы қ ызметі адамдарды нақ тылы бір іс-ә рекеттерге немесе саналы ә рекетсіздікке шақ ырады. БАҚ -тың осы қ ызметі саяси қ атынастар саласында аса маң ызды болып табылады. Азаматтардың белсенділігін ынталандыра отырып, БАҚ сайлау кампаниялары мен дауыс беру қ орытындыларына айтулы ық пал етеді. Олар қ оғ ам мен билікте дағ дарыс туғ ызатын жаппай наразылық немесе саяси жанжалғ а апарып, арандатулары ә бден мү мкін. Сондай-ақ олар қ оғ амғ а ө мірлік маң ызы бар міндеттерді шешуге азаматтарды жү мылдыруда биліктің тиімді одақ тасына айнала алады.

БАҚ -ты саналы тү рде саяси алдап- арбау мақ сатында қ олдану азаматтарғ а жә не қ оғ амғ а аса қ ауіпті болып табылады. Оғ ан ө з мү дделеріне қ айшы келетін ә рекеттерге баруғ а мә жбү рлеу ү шін адамдардың санасы мен мінез- қ ұ лқ ын жасырын басқ ару жатады. Алдапарбау БАҚ -та таралатын, шын мә нінде жалғ ан ақ параттарғ а адамдардың сенуіне негізделеді. Оғ ан тапсырыс берушілер ү шін ол пайда, ал қ оғ ам ү шін орны толмас ө кініш. Осы орайда қ азіргі кезде ө з қ ызметінің тиімділігін арттырғ ысы келетін қ оғ ам қ андай да бір жолмен БАҚ -тың қ ызметін реттеуге тырысады. БАҚ -тың жағ ымсыз салдары оның қ оғ амдық ү йымдарымен шектелуі мү мкін. Қ азіргі қ оғ амдарда БАҚ -ты ү йымдастырудың ү ш негізгі жү йесі қ олданылады: жеке (коммерциялық), мемлекеттік жә не қ оғ амдық -қ ү қ ық тық. АҚ Ш-та қ олданылатын бірінші жағ дайда бү қ аралық ақ парат қ ү ралдары жекеменшік нысанда жә не тек жарнамадан, жеке жә рдем берушілердің есебінен қ аржыландырылады. Алайда бү л елде жекелеген азаматтар мен жалпы қ оғ амның мү ддесі сотпен қ орғ алады, БАҚ - тың онымен келіспеуге еш шарасы жоқ. Екінші жағ дайда, бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдары негізінен мемлекеттің қ арамағ ында. Олар парламентке, ү кіметке бағ ынышты, ол ү шін арнайы қ ызметтер қ ұ рылады. Электронды бұ қ аралық ақ парат қ ү ралдарын ү йымдастырудың ү шінші тү рі Германияда басым. Бү л жерде радио мен теледидар азаматтардан жиналатын арнайы салық есебінен қ аржыландырылады. Олардың заң дық тұ лғ а қ ұ қ ы жә не ө зін-ө зі басқ ару қ ұ қ ы бар. Алайда, бү л аталғ ан ұ йымдастыру, бақ ылау тү рлерінің ешқ айсысы да ә мбебап ә рі мінсіз деп айтуғ а келмейді.