Динамикалық афазияны түзету - педагогикалық жұмысының негізгі бағыттары

Динамикалық афазияны тү зету жұ мысының негізгі міндеті – ішкі сө здік бағ дарламалауының ауытқ уларын жою. Науқ асқ а ә р тү рлі белгілері бойынша заттарды топтастыруғ а арналғ ан (кө лік, киім, ыдыс, жиһ аз, ағ аштан, темірден, шыныдан жасалғ ан заттар, дө ң гелек, шаршы, т.с.с.); тура жә не кері санау тапсырмалары беріледі. Ішкі сө здік бағ дарламалауының ауытқ уларын жою ү шін науқ асқ а арналғ ан сө йлеуінің бағ дарламасы қ ұ растырылады. Бұ л кезде науқ астың сө йлеуі сыртқ ы сү йеуді (сұ рақ тар, сө йлемнің ү лгілері, текшелер) қ олдану арқ ылы мү мкін болады. Бірте-бірте бұ л сү йеніштер қ ысқ ыртылып, «ішке» жинақ талады. Науқ ас сұ қ саусағ ын бір текшеден екінші текшеге қ арай 302 жылжыта отырып, біртіндеп сюжетті сурет бойынша сө йлеуін ө рістетеді, соң ында фразаларды сыртқ ы сү йеніштерді пайдаланбай айтатын болады. Сө йлеуін ө рістетуге сабақ та қ арастырып жатқ ан сюжетті сурет немесе ситуация бойынша қ ойылатын сұ рақ қ а кіретін сө здер кө мектеседі. Мысалы, «Бү гін қ айда барасыз?» деген сұ рақ қ а — науқ ас: «Мен киноғ а барамын» немесе «Мен шаштаразғ а барамын» деп жауап береді, яғ ни ол бір-ақ сө з қ осады. Сө йлеудің қ ұ рамын қ алыптыстырудің басқ а тә сілі - сү йеніш сө здерді пайдалану болып табылады. Олар арқ ылы науқ ас сө йлем қ ұ растырады. Бара- бара сө йлем қ ұ растыру ү шін ұ сынылғ ан сө здердің саны бес-алтыдан қ ысқ арады. Науқ ас ө з қ алауы бойынша сө здерді керекті грамматиткалық формада қ олданады. Динамикалық афазияда кө бінесе фразаларды емес, мә тінді қ ұ растыруда бұ зылыстар кездеседі. Сондық тан сыртқ ы сү йеніштер ретінде суреттер сериясы пайдаланылады. Динамикалық афазияда сө йлеудің енжарлығ ы жойылып, сө йлеу бастамасының жоғ арлауына мү мкіндік жасайды. Ол ү шін науқ асқ а ауызша тү рде логопедтің ө тінішін біреуге жеткізуді сұ райды, т.с.с. Сө йлеу белсендігі арнайы сө здік сахналау жағ дайларын жасау ү дерісінде арта тү седі. Бұ л кезде диалог жү ргізуде жетекші рө л науқ асқ а беріледі. Диалог тақ ырыбы науқ аспен алдын ала талқ ыланып қ ойылады. Оғ ан ә ң гіме кезінде қ олануғ а болатын сұ рақ тар, басты сө здер жә не жоспар беріледі. Сө йлеу белсендігін ынталандыру сабағ ында дә рігермен, қ онақ та, дү кенде, дә ріханада мү мкін болатын ә ң гімелер сахналанады. Динамикалық афазияның жең іл тү рінде мә тіннің мазмұ нын айтып беру ұ сынылады. Алғ ашқ ыда жайылмалы сұ раулар тізімі бойынша, кейін мә тіннің жеке абзацтарына қ ойылғ ан басты сұ рақ тар кө мегімен, соң ында жоспарғ а сү йене отырып, оқ ығ анды қ айта айтып беруі қ ажет. Сонымен қ атар науқ ас ө з бетімен мә тін бойынша алғ ашқ ыда толық, кейін қ ысқ аша жоспар қ ұ руды ү йренеді. Соң ында алдын ала жоспар қ ұ рып, оғ ан қ арамай мә тінді қ айта айтып беретін болады. Сонымен, оқ ығ анды қ айта айтып беру кезінде жоспардың итериозациясы пайда болады. Динамикалық афазияның ауыр тү рінде кү н бойы болғ ан ә р тү рлі оқ иғ аларды талқ ылау арқ ылы ситуативті сө йлеу тілін тү сінуін қ алпына келтіру жұ мысы жү ргізіледі. Содан кейін логопед науқ астың назарын жаң а тақ ырыпқ а аударады. Мысалы, жақ ында оғ ан кім келді? Экспрессивті, ауызша сө йлеу тілін қ алпына келтірумен қ атар мә тін ішінде тастап кеткен кө мекші сө здерді, етістіктерді, ү стеулерді қ алпына келтіру жұ мысы жү ргізіледі. Сү йеніш сө здермен сө йлемдер, мә тін бойынша сұ рақ тарғ а жауаптар қ ұ растырылып жазылады, сюжетті суреттер арқ ылы шығ армалар, зейнетақ ы алуғ а сенімхат, ө тініш, таныстарына хаттар жазылады жә не т.с.с. Кө п жағ дайда педагогикалық -тү зету жұ мысының нә тижесі логопед пен науқ астың қ ажырлылығ ына байланысты болады.