Мониторинг баланың дамуын қадағалау процесс ретінде

Ауытқ ушылық тары бар балаларды нақ ты дағ дыларғ а ү йрету мен сабақ тарды ұ йымдастыру - ө те қ иын жә не аса маң ызды міндет. Бұ зылыстары бар балалардың қ ажеттіліктерін ескерумен бағ дарламалардың бейімделуі барлық кезде дұ рыс болып шық пайды. Кейде қ олданылатын бейімдеу тә сілдері жағ ымды нә тижелерді ө згертеді, кейде нә тижелер кү тулерге сә йкес келмейді. Сондық тан, бейімдеу кө мегімен алынғ ан нә тижелер міндетті тү рде мониторингтен ө ткізілуі тиіс.

Мониторинг - бір немесе бірнеше балалардың дамуын немесе қ ажетті дағ дылар мен іскерліктерді мең геруін қ адағ алау процесі.

Мониторингтің мақ саты - баланың білім беру бағ дарламасын мең геру дең гейін жә не білім беру мекемесінде ұ йымдастырылатын білім беру процесінің баланың дамуына ә серін анық тау.

Мониторингтің нысанасы болып баланың физикалық, интеллектуалдық жә не жекетұ лғ алық қ асиеттері табылады.

Мониторинг екі компоненттен тұ рады: білім беру процесінің мониторингі (білім беру бағ дарламасын мең герудегі нә тижелерді қ адағ алау); бала дамуының мониторингі (білім беру бағ дарламасын мең геру курсынан соң баланың интегративтік қ асиеттерінің дамуын бағ алау негізінде жү ргізіледі).

Мониторингтің тү рлері: баланы бақ ылау; ә ң гімелесулер; эксперттік бағ алаулар; тесттік емес типтегі ә дістемелер; кө рсеткіштерді анық тауғ а бағ ытталғ ан тесттер; скрининг-тесттер.

Мониторинг екі дең гейде іске асырылады.

Біріншіден, балалардың бейімделген іс-ә рекет тү рлеріне жә не сабақ тарғ а қ атысуын ү немі мониторингтеу, ә детте бұ л балалардың барлық іс-ә рекет тү рлерін тікелей кә сіби бақ ылау. Жиі қ атысу (қ атыспау) мө лшері (ұ зақ тылығ ы), кү ту уақ ыты жә не т.б. ө лшенеді.

Мониторингтің екінші дең гейінде балалардың ү йренген іскерліктері жә не ө зара байланыстарды мең геруі мен пайдалануы қ адағ аланады. Балалардың ү лгерімін (дамуын) мониторингтеудің бірқ атар жү йелері бар. Таң дау қ андай мә лімет жинақ тау қ ажет жә не де оғ ан қ анша уақ ыт жұ мсалатынына байланысты, бірақ, қ алыптыдан ауытқ ушылығ ы бар балалар жағ дайында, белгіленген мақ саттар бағ ытында баланың жылжуын формальды мониторинг шең берінде қ адағ алау қ ажет. Ә детте мониторинг балаларды кү нделікті ө мірлік іс-ә рекеттер процесінде тікелей кә сіби бақ ылау арқ ылы іске асырылады.

Мониторингті кү ніге, апта сайын, ә р екі апта сайын жә не т.с.с. ө ткізуге болады. Мониторингтің жиілігі бақ ыланатын іскерлік пен баланың даму жылдамдығ ына байланысты. Егер бала жеткіліксіз жылдамдық пен дамымаса, онда педагогтарғ а бағ дарламағ а ө згерістер енгізуге тура келеді.

Балалар нақ ты іскерлікті мең геруде қ иындық тарғ а тап болғ ан жағ дайда мониторингті жиі жү ргізу қ ажеттілігі туындайды. Егер даму процесі шамамен тұ рақ ты жү ріп жатса, онда мониторинг сирек ө ткізіледі. Жиі ө ткізілетін мониторингтің мақ саты - сабақ тарғ а немесе оқ у процесіне енгізілуі қ ажет ө згерістерді анық тау. Балалардың дамуының мониторингін табиғ и ортада, кү нделікті сабақ тар жә не ө зара байланыстар барысында ө ткізу керек. Мониторингке мә лімет бақ ылаулар, кү нделікті жү ргізілетін жазбалар, ата-аналар мен мұ ғ алімдердің пікірлерін анық тау арқ ылы жинақ талады. Кейде бұ л ү шін тесттер қ олданылады.

Егер балалардың жетістіктері кү тілімдер мен қ ойылғ ан мақ саттарғ а сай болмаса, онда келесі сұ рақ тарғ а жауап алу қ ажет:

4) Қ аншалық ты бала нә тижелі оқ иды жә не қ ажетті дағ дылар мен іскерліктерді мең гереді?

5) Баланы оқ ыту мен тә рбиелеу бағ дарламасының қ андай аспекттерін ө згерту (бейімдеу) қ ажет?

Бағ алау ү шін баламен жиі ә рі ұ зақ байланыста болатын адамдардың бақ ылаулары мен интервью нә тижелері қ олданылады.

Білім беру ұ йымдарының қ ызметкерлері де мониторинг арқ ылы бағ алау процесіне қ атысады. Топтың басқ а мү шелерімен бірге, бақ ылау жә не басқ а да тә сілдер арқ ылы, бағ алауғ а қ ажетті мә ліметтер жинайды. Олар оқ ыту мен тә рбиелеу бағ дарламасына енгізілуі тиіс ө згерістерге қ атысты шешімдерді қ абылдау процесіне де қ атысады. Егер мұ ндай ө згерістер енгізілсе, педагогтар оларды тә жірибеде, балаларды оқ ыту мен тә рбиелеу процесінде іске асырады.

Анық таудың негізгі бө лігі болып мү мкіндігі шектеулі баланың даму динамикасын бағ алау, оның жетістіктері туралы мә ліметтер жинақ тау (оқ ушының жұ мыстары, педагогтардың бақ ылау нә тижелері, бақ ылау жұ мыстары, тесттер нә тижелері жә не т.б.) табылады. Сонымен, білім алуда ерекше қ ажеттіліктері бар балалардың білімдері, іскерліктері мен дағ дыларының қ алыптасу дең гейін анық тау жұ мысы балаларда жағ ымды оқ у тү рткілерін ояту, оқ ушыларғ а жеке жетістіктері туралы мә лімет беру, мұ ғ алімдердің педагогикалық іс-ә рекетінің нә тижелілігін қ амту мақ сатымен жү ргізіледі.

Пысық тау сұ рақ тары

1. Даму мү мкіндігі шектеулі балалардың білім алу нә тижелерін бағ алаудың негізі мен маң ыздылығ ын талдаң ыз.

2. Білім беру нә тижелерін бағ алау инструменттеріне мінездеме берің із.

3. Даму мү мкіндігі шектеулі балалардың білім алу нә тижелерін анық тауғ а қ ойылатын талаптарды талдаң ыз.

4. Психологиялық -педагогикалық анық тау ә дістерінің мазмұ нын ашың ыз.

5. Даму мониторингіне анық тама беріп, оның дең гейлерін сипаттаң ыз.