Психикалық дамуы тежелген оқушыларды жалпыға білім беру мектебінде оқыту шарттары.

«Психикалық дамуы тежелген» тү сінігі орталық жү йке жү йесінің минималды органикалық немесе қ ызметтік (функционалдық) зақ ымдануы, сонымен қ атар ә леуметтік депривация (жағ ымсыз ә леуметтік орта) жағ дайында ұ зақ уақ ыт болғ ан балаларғ а қ атысты қ олданылады.

Психикалық дамуы тежелген балалар дамуындағ ы ауытқ ушылық тардың себептері мен кө рініс табу дең гейлерінің тү рлілігіне байланысты біркелкі емес топты қ ұ райды. Клиникалық жә не психологиялық зерттеулер негізінде психикалық дамуы тежелген балалар 4 топқ а бө лініп қ арастырылады (Т.А.Власова, М.С.Певзнер, К.С.Лебидинская жә не т.б.): коституционалды, психогенді, соматогенді, церебралды-органиалық табиғ атты. Бұ л категориядағ ы барлық балаларғ а тә н: зейіннің жеткіліксіздігі, гипербелсенділік, есте сақ таудың тө мендігі, ойлау іс-ә рекетінің баяулығ ы, іс-ә рекетті реттеу қ иындық тары, ең бектенудегі нә тижесіздік, эмоционалды-еріктік аймағ ының жетілмеуі. Психикалық дамуы тежелген балалардың танымдық қ ызығ ушылық тарының анық сыздығ ы жоғ ары психикалық қ ызметтердің жетілмеуімен, есте сақ тау бұ зылыстарымен, кө ру жә не есту қ абылдауларының қ ызметтерінің тежелуімен, нашар қ озғ алыстық бағ ытталуымен бірігеді. Қ ол қ имылдарының ә лсіздігі балалардың балалардың нә тижелі іс-ә рекетіне жағ ымсыз ә сер етеді: сурет салу, қ ұ растыру, жазу.

Танымдық қ ызығ ушылық тарының тө мендігі, баланың жасына сай жә не алғ ашқ ы кезең де мектепте оқ уғ а ө те қ ажет, қ оршағ ан орта туралы білімдерінің жә не тә жірибелік дағ дыларының шектелуінде кө рініс табады.

Кү рделі емес тілдік жетілмеу дыбыс айту бұ зылыстарында сө здік қ ордың кедейлігінде, логикалық -грамматикалық қ ұ рылымдарды мең геру қ иындық тарында орын алуы мү мкін. Кө п балаларда фонетикалық -фонематикалық қ абылдаудың кемістіктері, дыбыстық -сө йлеу тілін есте сақ таудың тө мендігі бақ ыланады.

Эмоционалды-еріктік аймақ тағ ы жә не іс-ә рекеттегі бұ зылыстар еріктік ұ станымдардың ә лсіздігінде, эмоционалдық тұ рақ сыздық та, импульсивтілікте, аффективті қ озғ ыштық та, қ озғ алыстық тежелуде немесе керісінше, апатиялық та орын алады.

Коституционалды, психогенді, соматогенді табиғ атты психикалық дамуы тежелген балалар, арнайы психологиялық -педагогикалық қ олдау кө мегімен, қ алыпты сынып жағ дайында оқ и алады. Церебралды-органиалық табиғ атты психикалық дамуы тежелген балаларғ а жалпығ а білім беру мектебінде арнайы сыныптарды ұ йымдастырғ ан дұ рыс. Балалар мұ ндай сыныпта арнайы оқ у жоспарлармен оқ ытылады. Педагог, мемлекеттік жалпығ а міндетті білім беру Стандартында нақ тыланғ ан оқ ыту-тә рбиелеу процесінің мақ саттарына жету ү шін оқ улық тар мен дидактикалық материалдарды ө зі таң дау қ ұ қ ылы. Балалар арнайы жеке немесе топтық сабақ тар тү рінде тү зету кө мегін алады. Психофизиологиялық дамуды тү зету мен бағ дарламалық оқ у материалдарын нә тижелі мең герген жағ дайда оқ ушылар ПМПК шешімімен, ата-аналар келісімімен қ алыпты сыныпқ а ауыстырылуы мү мкін.