Шшшшшшш

Шарт ұ ғ ымы. Шарт жасасу. Шарттың тү рлері. Шарт ұ ғ ымы 1. Екi немесе одан кө п адамның азаматтық қ ұ қ ық тар мен мiндеттердi белгiлеу, ө згерту немесе тоқ тату туралы келiсiмi шарт деп танылады. 2. Шартқ а осы Кодекстiң 4-тарауында кө зделген екiжақ ты жә не кө пжақ ты мә мiлелер туралы ережелер қ олданылады. 3. Екiден кө п тараптармен жасалатын шарттарғ а (кө пжақ ты шарттар), егер бұ л осындай шарттардың кө пжақ тылық сипатына қ айшы келмесе, шарт туралы жалпы ережелер қ олданылады. 379-бап. Шарттан туындайтын қ ұ қ ық тық қ атынастар 1. Шарттан мiндеттемелiк, заттық, авторлық немесе ө зге қ ұ қ ық тық қ атынастар туындауы мү мкiн. 2. Шарттан туындағ ан мiндеттемелерге, осы тараудың ережелерiнде жә не осы Кодексте аталғ ан шарттардың кейбiр тү рлерi туралы ережелерiнде ө згеше кө зделмегендiктен, мiндеттемелер жө нiндегi жалпы ережелер қ олданылады (осы Кодекстiң 268-377-баптары). 3. Шарттан (бiрлескен қ ызмет туралы шарт, қ ұ рылтай шарты, авторлық шарт жә не басқ алар) туындайтын заттық, авторлық немесе ө зге де қ ұ қ ық тық қ атынастарғ а, егер заң дардан, шарттан немесе қ ұ қ ық тық қ атынастардың мә нiнен ө згеше туындамаса, осы тараудың ережелерi қ олданылады. 380-бап. Шарт еркiндiгi 1. Азаматтар жә не заң ды тұ лғ алар шарт жасасуғ а ерiктi. Осы Кодексте, заң қ ұ жаттарында немесе ө з еркiмен қ абылдағ ан мiндеттемеде шарт жасасу мiндетi кө зделген жағ дайларды қ оспағ анда, шарт жасасуғ а мә жбү р етуге жол берiлмейдi. 2. Тараптар заң дарда кө зделген шартты да, кө зделмеген шартты да жасаса алады. 381-бап. Аралас шарт Тараптар заң дарда кө зделген тү рлi шарттардың элементтерi бар шарт жасаса алады (аралас шарт). Тараптардың аралас шарт бойынша қ атынастарына, егер тараптардың келiсiмiнен немесе аралас шарттың мә нiнен ө згеше туындамаса, аралас шартта элементтерi бар шарттар туралы заң дардың тиiстi бө лiктерi қ олданылады. 382-бап. Шарт жағ дайларын анық тау 1. Тиiстi шарттың мазмұ ны, заң дармен жазылғ ан жағ дайлардан басқ асында, шарт ережелерi тараптардың ө з қ алауы бойынша белгiленедi. Шарттың ережесi заң дарғ а сә йкес қ олданылатын қ алыппен кө зделген реттерде, егер тараптардың келiсiмiмен ө згеше (диспозитивтiк қ алып) белгiленбесе, тараптар ө здерiнiң келiсiмдерiмен қ алыптың қ олданылуын жоя алады немесе сол қ алыпта кө зделгеннен ө згеше жағ дайды белгiлей алады. 2. Егер шарттың ережесiн тараптар немесе диспозитивтiк қ алып белгiлемеген болса, тиiстi жағ дайлар тараптардың қ атынастарында қ олданылатын iскерлiк қ ызмет ө рiсiндегi ә деттегi қ ұ қ ық тармен белгiленедi. 383-бап. Шарт жә не заң дар 1. Шарт тараптар ү шiн оны жасасу кезiнде қ олданылып жү рген заң дармен белгiленген мiндеттi ережелерге (императивтiк қ алыптарғ а) сә йкес келуге тиiс. 2. Егер шарт жасалғ аннан кейiн шарт жасалғ ан кезде қ олданылып жү рген ережелерден ө згеше, тараптар ү шiн мiндеттi ережелер заң дармен белгiленген болса, жасалғ ан шарттың ережелерi оның кү нi бұ рын жасалғ ан шарттардан туындайтын қ атынастарғ а да қ олданылады деп заң дармен белгiлегендегiден басқ а жағ дайларда, ө з кү шiн сақ тайды. 384-бап. Ақ ылы жә не ақ ысыз шарт 1. Шарт бойынша тарап ө з мiндеттемелерiн орындағ аны ү шiн ақ ы алуы немесе бiр-бiрiне бiр нә рсе беруi керек болса, бұ л ақ ылы шарт болып табылады. 2. Бiр тарап екiншi тарапқ а одан ақ ы алмай немесе ешнә рсе бермей бiр нә рсенi ұ сынуды мiндетiне алғ ан шарт ақ ысыз шарт болып табылады. 3. Егер заң дардан, шарттың мазмұ нынан немесе мә нiнен ө згеше туындамаса, шарт ақ ылы болуы мү мкiн. 387-бап. Жария шарт 1. Коммерциялық ұ йыммен жасалғ ан жә не ө з қ ызметiнiң сипатына қ арай оғ ан ө тiнiшпен келетiн ә ркiмге қ атысты жү зеге асырылатын тауарларды сату, жұ мыстарды атқ ару немесе қ ызмет кө рсету жө нiндегi оның мiндеттемелерiн белгiлейтiн шарт жария шарт деп танылады (бө лшек сауда, кө пшiлiк пайдаланатын кө лiкпен тасымалдау, байланыс қ ызметiн кө рсету, энергиямен қ амтамасыз ету, медицина, мейманхана қ ызметiн кө рсету жә не т.б.). Коммерциялық ұ йымның заң дарда кө зделген жағ дайлардан басқ асында, жария шарт жасасу жө нiнде бiреуге басқ алардан артық шылық жасауғ а қ ұ қ ығ ы жоқ. 2. Тұ тынушылардың кейбiр категорияларына жең iлдiк беру заң дармен жол берiлетiн жағ дайларды қ оспағ анда, тауарлардың, жұ мыс пен қ ызметтiң бағ асы, сондай-ақ жария шарттың ө зге ережелерi тұ тынушылардың бә рiне бiрдей болып белгiленедi. 3. Тұ тынушығ а тиiстi тауарлар (жұ мыс, қ ызмет) ұ сыну мү мкiншiлiгi бола тұ ра коммерциялық ұ йымның жария шарт жасасудан бас тартуына жол берiлмейдi. Коммерциялық ұ йым жария шарт жасасудан негiзсiз жалтарғ ан жағ дайда осы Кодекстiң 399-бабындағ ы 4-тармақ та кө зделген ережелер қ олданылады. 4. Заң қ ұ жаттарында кө зделген жағ дайларда Қ азақ стан Республикасының Ү кiметi жария шарттарды жасау жә не орындау кезiнде тараптар ү шiн мiндеттi ережелер (ү лгi шарттар, ережелер жә не т.б.) шығ аруы мү мкiн. 5. 388-бап. Шарттардың ү лгi ережелерi 1. Шартта оның кейбiр ережелерi осындай шарттар ү шiн ә зiрленген жә не баспада басылып шық қ ан ү лгi ережелермен белгiленетiнi кө зделуi мү мкiн. 2. Шарттың мазмұ нында ү лгi ережелерге сiлтеме болмағ ан жағ дайларда, осындай ү лгi ережелер, егер олар белгiленген талаптарғ а сай келетiн болса, тараптардың қ атынастарына iскерлiк қ ызмет ө рiсiндегi ә деттегi қ ұ қ ық тар ретiнде қ олданылады. 3. Ү лгi ережелер ү лгi шарт немесе мазмұ нында осы ережелер бар ө зге қ ұ жат нысанында жазылуы мү мкiн. 389-бап. Қ осылу шарты 1. Ережелерiн тараптардың бiреуi формулярларда немесе ө зге стандартты нысандарда белгiлеген жә не басқ а тарап оны ұ сынылғ ан шартқ а тұ тастай қ осылу жолы деп қ абылдай алатын шарт қ осылу шарты деп танылады. 1-1. Қ азақ стан Республикасының зейнетақ ымен қ амсыздандыру туралы заң намалық актісінде қ осылу шартын жасасу ерекшеліктері жә не оның мазмұ нына қ ойылатын талаптар кө зделуі мү мкін. 2. Егер қ осылу шарты заң дарғ а қ айшы келмегенiмен, бұ л тарапты осындай шарттар бойынша берiлетiн қ ұ қ ық тардан айыратын болса немесе мiндеттеменi бұ зғ аны ү шiн басқ а тараптың жауапкершiлiгiн жоятын немесе шектейтiн болса не қ осылғ ан тарап ү шiн онда анық қ иындық келтiретiн, шарттың талаптарын белгiлеуге қ атысатын мү мкiндiгi болып тұ рғ анда ө зiнiң ақ ылғ а қ онымды тү сiнiлетiн мү дделерiн негiзге ала отырып қ абылдамай-ақ қ оятын талаптары болса, шартқ а қ осылғ ан тарап шартты бұ зуды талап етуге қ ұ қ ылы. 3. Осы баптың 2-тармағ ында кө зделген мә н-жайлар болғ ан кезде, ө зiнiң кә сiпкерлiк қ ызметiн жү зеге асыруына байланысты шартқ а қ осылғ ан тараптың шартты бұ зу туралы қ ойғ ан талабы, егер қ осылғ ан тарап шарттың қ андай жағ дайларда жасалғ анын бiлсе немесе бiлуге тиiс болса, қ анағ аттандырылуғ а жатпайды. 390-бап. Алдын ала жасалатын шарт 1. Алдын ала жасалатын шарт бойынша тараптар алдын ала жасалатын шартта кө зделген жағ дайларда мү лiк беру, жұ мыс орындау немесе қ ызмет кө рсету туралы болашақ та шарт (негiзгi шарт) жасасуғ а мiндеттенедi. 2. Алдын ала жасалатын шарт негiзгi шарт ү шiн заң дарда белгiленген нысанда, ал егер негiзгi шарт нысаны белгiленбесе, жазбаша тү рде жасалады. Алдын ала жасалатын шарт нысаны туралы ережелердiң сақ талмауы оның жарамсыз болып қ алуына ә келiп соқ тырады. 3. Алдын ала жасалатын шартта негiзгi шарттың мә нiн, сондай-ақ басқ а да елеулi жағ дайларын белгiлеуге мү мкiндiк беретiн ережелер болуғ а тиiс. 4. Алдын ала жасалатын шартта тараптар негiзгi шартты жасасуғ а мiндеттенетiн мерзiм кө рсетiледi. Егер алдын ала жасалатын шартта мұ ндай мерзiм белгiленбесе, олар кө здеген шарт алдын ала жасалғ ан кезден бастап бiр жыл iшiнде жасалуғ а тиiс. 5. Алдын ала шарт жасасқ ан тарап ө зi кө здеген шартты жасасудан жалтарғ ан реттерде, егер заң дарда немесе шартта ө згеше кө зделмесе, осы арқ ылы келтiрiлген залалды екiншi тарапқ а ө теуге мiндеттi. 6. Алдын ала жасалатын шартта кө зделген мiндеттемелер, егер тараптар негiзгi шартты жасасуғ а тиiс мерзiм бiткенге дейiн ол жасалмаса не тараптардың бiрi екiншi тарапқ а бұ л шартты жасасуғ а ұ сыныс жiбермесе, тоқ татылады. 7. Егер ниеттер туралы хаттамада (ниеттер туралы шартта) тараптардың оғ ан алдын ала жасалатын шарт кү шiн беру ниеттерi тiкелей кө зделмесе, ол азаматтық -қ ұ қ ық тық шарт болып табылмайды жә не оның орындалмауы заң дық зардаптарғ а ә келiп соқ тырмайды. 391-бап. Ү шiншi жақ тың пайдасына жасалатын шарт 1. Тараптар несие берушiге емес, шартта кө рсетiлген немесе кө рсетiлмеген жә не борышқ ордан мiндеттеменi ө зiнiң пайдасына орындауды талап етуге қ ұ қ ығ ы бар ү шiншi жақ қ а борышқ ор орындап беруге мiндеттi деп кө рсеткен шарт ү шiншi жақ тың пайдасына жасалғ ан шарт болып танылады. 2. Егер заң дарда немесе шартта ө згеше кө зделмесе, ү шiншi жақ борышқ орғ а шарт бойынша ө з қ ұ қ ығ ын пайдалану ниетiн бiлдiрген кезден бастап тараптар ө здерi жасасқ ан шартты ү шiншi жақ тың келiсiмiнсiз бұ за алмайды немесе ө згерте алмайды. 3. Борышқ ор шартта ө зiнiң несие берушiге қ арсы қ оя алатындай қ арсылық тарын ү шiншi жақ тың талаптарына қ арсы қ оюғ а қ ұ қ ылы. 4. Ү шiншi жақ шарт бойынша ө зiне берiлген қ ұ қ ық тан бас тартқ ан ретте несие берушi, егер заң дарғ а жә не шартқ а қ айшы келмесе, бұ л қ ұ қ ық ты пайдалана алады. 5. Ү шінші тұ лғ а шарт бойынша ө з қ ұ қ ығ ын пайдалану ниетін білдірген кезден бастап жә не ү шінші тұ лғ а ө з қ ұ қ ығ ынан бас тартқ ан кезге дейін кредитор шарт талаптарына сә йкес борышкерден ү шінші тұ лғ аның пайдасына міндеттемелерді орындауды ғ ана талап етуге қ ұ қ ылы.

Шетел азаматтары мен азаматтығ ы жоқ адамдардың қ ұ қ ық қ абілеттігі жә не ә рекет қ абілеттілігі. Қ азіргі кезде кө птеген елдердің заң дарында сот пікірі бойынша азаматтық қ ұ қ ық қ абілеттілігін жоюғ а жол берілмейді. Жеке тұ лғ аның қ ұ қ ық қ абілеттілігі тек қ айтыс болуымен немесе заң да белгіленген мерзім бойынша хабар-ошарсыз кеткеніне немесе ө лді деп жариялануына байланысты тоқ татылады.Айталық Францияда ә лі кү нге дейін адам қ анша уақ ыт бойы хабар-ошарсыз кетсе де ө лді деп жариялауғ а рұ қ сат етілмейді тек тұ лғ аның хабар-ошарсыз кеткені туралы хабарлауғ а ғ ана қ ұ қ ық берілген. Қ азіргі кезде Германия азаматтық қ ұ қ ығ ы бойынша хабар-ошарсыз кеткен адамды 10 жылдан кейін ғ ана ө лді деп жариялауғ а болады. Бірақ ондай адам 25 жасқ а толуы керек, ал жасы 80-ге толғ ан адам жоғ алса, оны ө лді деп жариялау 5 жыл ө ткен соң жү зеге асады.Кө птеген елдердің заң дарында толық кө лемде ә рекет қ абілеттілігіне азамат кә мелетке толғ аннан кейін ие болатыны жазылғ ан. Мысалы, Германияда 18жасқ а толғ ан соң, Швейцарияда 20 жасқ а, ал АҚ Ш-та 18-бен 21 жас аралығ ында ие болады. Шариат заң ы бойынша ер адамдардың ә рекет қ абілеттілігі 15-тен ә йелдер 9 жастан есептеледі.

Шын ө кінуіне байланысты қ ылмыстық жауаптылыктан босату. Шын ө кiнуiне байланысты қ ылмыстық жауаптылық тан босату 1. Бiрiншi рет кiшiгiрiм немесе орташа ауырлық тағ ы қ ылмыс жасағ ан адам, егер ол қ ылмыс жасағ аннан кейiн айыбын мойындап ө з еркiмен келсе немесе қ ылмысты ашуғ а жә рдемдессе, немесе қ ылмыс келтiрген зиянды ө згеше тү рде қ алпына келтiрсе, қ ылмыстық жауаптылық тан босатылуы мү мкiн. 2. Жеке адамғ а қ арсы ауыр немесе аса ауыр қ ылмысты қ оспағ анда, қ ылмыс жасағ ан адам, егер ол ұ йымдасқ ан топ немесе қ ылмысты сыбайластық (қ ылмысты ұ йым) жасағ ан қ ылмыстарда болғ ызбауғ а, ашуғ а немесе тергеуге, ұ йымдасқ ан топ немесе қ ылмысты сыбайластық (қ ылмысты ұ йым) жасағ ан қ ылмысқ а басқ а да қ атысушыларды анық тауғ а белсендi тү рде жә рдемдессе, қ ылмыстық жауаптылық тан босатылуы мү мкiн. 3. Осы баптың бiрiншi жә не екiншi бө лiгiнде кө зделген жағ дайлар болғ ан кезде басқ а санаттағ ы қ ылмыс жасағ ан адам тек осы Кодекстiң Ерекше бө лiмiнiң тиiстi баптарында арнайы кө зделген реттерде ғ ана қ ылмыстық жауаптылық тан босатылуы мү мкiн.

Ісжү ргізу қ ұ қ ық мирасқ орлығ ы (тү сінігі, негіздері). Қ ұ қ ық мирасқ орының процеске тартылу тә ртібі жә не оның қ ұ қ ық тық жағ дайы. Даулы немесе шешіммен белгіленген қ ұ қ ық қ атынастарынан тараптардың біреуі шығ ып қ алғ ан жағ дайларда (азаматтың қ айтыс болуы, заң ды тұ лғ аның қ айта ұ йымдастырылуы, таратылуы, талапқ а жол беру, борышты ауыстыру жә не материалдық қ ұ қ ық қ атынастарындағ ы тұ лғ алардың басқ а да ө згеру жағ дайы) сот ол тарапты оның қ ұ қ ық мирасқ орлығ ымен ауыстырады. Қ ұ қ ық мирасқ орлығ ы процестің кез келген сатысында мү мкін болады. Қ ұ қ ық мирасқ оры процеске кіргенге дейін жасалғ ан барлық ә рекеттер қ ұ қ ық мирасқ оры ү шін бұ л ә рекеттер қ ұ қ ық мирасқ оры ауыстырғ ан тұ лғ ағ а қ аншалық ты міндетті болса, сондай шамада міндетті.

І І І І І І І

Іс жү ргізу мерзімдерінің тү сінігі жә не олардың маң ызы. Іс жү ргізу мерзімдерінің тү рлері. Іс жү ргізу ә рекеттері заң да белгіленген мерзімде жасалады. Егер іс жү ргізу ә рекеттерін жасауғ а арналғ ан мерзім заң да белгіленбеген жағ дайда оны сот тағ айындайды. Іс жү ргізу ә рекеттерін жасауғ а арналғ ан мерзімдер сө зсіз болуғ а тиіс оқ иғ а кө рсетіле отырып, дә лме-дә л кү нтізбелік кү нмен немесе жылдармен, немесе кү ндермен есептелетін уақ ыт кезең імен белгіленеді. Соң ғ ы жағ дайда ә рекет бү кіл кезең нің ішінде жасалуы мү мкін. Кезең мен есептелетін іс жү ргізу мерзімінің ағ ымы оның басталуы белгіленген кү нтізбелік кү ннен немесе оқ иғ а болғ ан кү ннен кейінгі кү ні басталады. Жылдармен есептелетін мерзім сол мерзімнің соң ғ ы жылының тиісті айында жә не кү нінде бітеді. Айлармен есептелетін мерзім сол мерзімнің соң ғ ы айының тиісті айы мен кү нінде бітеді. Егер айлармен есептелетін мерзімнің соң ғ ы тиісті кү ні жоқ айғ а сә йкес келсе, мерзім осы айдың соң ғ ы кү нінде бітеді. Кү ндермен есептелетін мерзім белгіленген кезең нің соң ғ ы кү ні бітеді. Мерзімнің соң ғ ы кү ні демалыс кү ніне тап келген жағ дайда мерзімнің аяқ талатын кү ні одан кейінгі жұ мыс кү ні болып есептеледі.

Іс-ә рекеттің қ ылмыстылығ ын жоятын мә н-жайлар тү сінігі. Қ ылмыстық заң бойынша егер іс-ә рекетте қ ылмыстқ қ ұ қ ық қ а қ айшылық тың, қ оғ амғ а қ ауіптіліктің, кінә ліліктің жә не жазаланатындық тың белгілері болса, онда ол қ ылмыс деп танылады. Осы белгілердің ке келгенінің болмауы іс-ә рекетте қ ылмыстылық тың жоқ тығ ын білдіреді. Қ ылмыстық қ ұ қ ық теориясында іс-ә рекеттің қ ылмыстылығ ын болдырмайтын мә н-жайлар туралы мә селе жө нінде ортақ пікір жоқ. Бір авторлар бұ л мә н-жайлар іс-ә рекеттің қ ылмыстылығ ын, екіншілері – ол ү шін қ ылмыстық жауаптылық ты, басқ алары – жазаланатындық ты болдырмайды дейді.

Іске қ атысушы тараптар (тү сінігі, белгілері жә не қ ұ рамы). Іске қ атысушы тұ лғ алардың қ ұ қ ық тары мен міндеттері. Тараптар – сотта субъективтік қ ұ қ ық тары немесе заң мен қ орғ алатын жеке мү ддесі туралы даулары қ аралып жә не шешілуге тиіс іске қ атысушы тұ лғ алар. Тараптар: дау нысанасына дербес талаптарын мә лімдейтін ү шінші тұ лғ алар, дау нысанасына дербес талаптарын мә лімдемейтін ү шінші тұ лғ алар, прокурор, мемлекеттік органдар, жергілікті ө зін ө зі басқ ару органдары, ұ йымдар немесе АІЖК-ң 56 жә не 57-баптарында кө зделген негіздер бойынша процеске қ атысатын жекелеген азаматтар, сот ерекше іс жү ргізу тә ртібімен қ арайтын істер бойынша мә лімдеушілер мен мү дделі адамдар (АІЖК 289-бабы) іске қ атысушы тұ лғ алар болып танылады. Талап қ оюшы мен жауапкер азаматтық процесте тараптар болып табылады. Ө з мү дделерін немесе талап қ ойылғ ан мү дделерді кө здеп талап қ оюшы азаматтар мен заң ды тұ лғ алар талап қ оюшылар болып табылады. Ө здеріне қ уыным талабы қ ойылғ ан азаматтар мен заң ды тұ лғ алар жауапкерлер болып табылады. Заң да кө зделген жағ дайларда заң ды тұ лғ алар болып табылмайтын ұ йымдар да тараптар болуы мү мкін. Басқ а тұ лғ алардың қ ұ қ ық тарын, бостандық тарын жә не заң мен қ орғ алатын мү дделерін қ орғ ау ү шін сотқ а жү гінуге заң бойынша қ ұ қ ығ ы бар адамдардың ө тініші бойынша мү дделері қ озғ алып іс басталғ ан адамғ а сот пайда болғ ан процесс туралы хабарлайды жә не ол адам сотқ а талап қ оюшы ретінде қ атысады. Азаматтық процесте мемлекет бір тарап болуы мү мкін. Тараптар іс жү ргізу қ ұ қ ық тарын тең пайдаланады жә не бірдей іс жү ргізу міндетін мойынына алады. Іске қ атысушы тұ лғ алардың іс материалдарымен танысуғ а, олардан ү зінділер жазып алуғ а жә не кө шірмелер тү сіруге; қ арсылық тарын мә лімдеуге; дә лелдеме табыс етуге жә не оларды зерттеуге қ атысуғ а; іске қ атысушы басқ а адамдарғ а, куә лерге, сарапшылар мен мамандарғ а сұ рақ тар қ оюғ а; ө тініш жасауғ а, соның ішінде қ осымша дә лелдеме талап ету туралы ө тініш жасауғ а; сотқ а ауызша жә не жазбаша тү сініктемелер беруге; сот процесі барысында туындайтын барлық мә селелер бойынша ө з дә лелдерін келтіруге; іске қ атысушы басқ а тұ лғ алардың ө тініштері мен дә лелдеріне қ арсылық білдіруге; сот жарыссө здеріне қ атысуғ а; сот отырысының хаттамасымен танысуғ а жә не оғ ан жазбаша ескертпелер беруге; соттың шешімі мен ұ йғ арымына шағ ымдануғ а; азаматтық сот ісін жү ргізу туралы заң дарда берілген басқ а да іс жү ргізу қ ұ қ ық тарын пайдалануғ а қ ұ қ ығ ы бар. Олар ө здеріне берілген барлық іс жү ргізу қ ұ қ ық тарын адал пайдалануғ а тиіс. Іске қ атысушы адамдар, орындалмауы азаматтық сот ісін жү ргізу туралы заң дарда кө зделген салдарларды туғ ызатын жағ дайда, ө здерінің іс жү ргізу міндеттерін атқ арады.

Істі сотта қ арауғ а ә зірлеу: тү сінігі, мақ саты, міндеттері жә не мерзімдері. 16-тарау. Iстi сотта қ арауғ а ә зiрлеу 166-бап. Iстi ә зiрлеудiң мiндеттерi 1. Арызды қ абылданғ аннан жә не азаматтық iстi қ озғ ағ аннан кейiн судья оны уақ ытылы жә не дұ рыс шешудi қ амтамасыз ету мақ сатымен сотта iс қ арауғ а iстi ә зiрлейдi 2. Сотта iс қ арауғ а iстi ә зiрлеудiң ә рбiр iс бойынша мiндеттi мiндеттерi мыналар: 1) iстi дұ рыс шешу ү шiн маң ызы бар мә н-жайларды айқ ындау; 2) тараптардың қ ұ қ ық тық қ атынастарын жә не басшылық қ а алынуғ а тиiстi заң ды анық тау; 3) iске қ атысатын адамдардың қ ұ рамы мен процестiң басқ а да қ атысушылары туралы мә селенi шешу; 4) ә рбiр тарап ө з пайымдауларын негiздеу ү шiн ұ сынуғ а тиiс дә лелдемелердi анық тау. 167-бап. Iстi сотта қ арауғ а ә зiрлеу мерзiмдерi. Азаматтық iстердi сотта қ арауғ а ә зiрлеу, егер заң актiлерiнде ө згеше белгiленбесе, арыз қ абылданғ ан кү ннен бастап жетi кү н мерзiмнен кешiктiрiлмей жү ргiзiлуге тиiс. Алименттердi ө ндiрiп алу туралы, мертiгуден немесе денсаулық тың ө зге де зақ ымдануынан келтiрiлген зиянды ө теу туралы iстерден басқ а, айрық ша кү рделi iстер бойынша ерекше жағ дайларда, сондай-ақ асыраушысынан айрылуына байланысты жә не ең бек қ атынастарынан туындайтын талаптар бойынша бұ л мерзiм судьяның дә лелдi ұ йғ арымы бойынша бiр айғ а дейiн ұ зартылуы мү мкiн.