Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






ККККККК 6 страница






Қ ылмыстың заты жә не оның объектіден айырмашылығ ы. Қ ылмыс объектісінен қ ылмыстың затын ажырата білу керек. Қ ылмыс затына қ ылмыскер тиісті объектіге қ ылмысты қ ол сұ ғ у кезінде осы қ ылмыскердің тікелей ә серіне ү шырағ ан, сыртқ ы ортадағ ы материалдық заттар жатады. Бө теннің мү лкін ұ рлау кезінде (мысалы, автомобиль делік) қ ылмыстың заты тікелей автомобильдің ө зі болса, ал объектісі оғ ан байланысты меншік қ ұ қ ығ ы. Материалдық заттарғ а - қ ылмыскер қ андайда бір белгілі қ ылмыстық іс-ә рекетті жасағ ан уақ ытта ө зінің " ізін" қ алдырғ ан бұ йым жатады. Қ ылмыстың заты мен қ ол сұ ғ ылғ ан объект тығ ыз байланыста болғ анымен оларды бір-бірімен шатастырмау керек. Қ ылмыстың объектісі қ ылмыстық заң мен қ орғ алатын мү дделер, қ оғ амдық қ арым-қ атынас болса, қ ылмыстың заты - материалдық дү ние, алғ ы шарттар, қ оғ амдық қ арым-қ атынастардың ө мір сү ру, даму шарты. Қ ылмыскер материалдық бұ йымдарғ а, заттарғ а тікелей ық пал жасай отырып, қ ылмыстық зат қ орғ айтын белгілі бір қ оғ амдық қ арым-қ атынасты жә не мү дделерді бұ зады. Демек, қ ылмыстың объектісі қ ылмыскер ық пал жасағ ан заттар емес, заң қ орғ айтын белгілі бір қ оғ амдық қ атынас пен мү дделер болып табылады. Қ ылмыстың заты жә не оның заттық қ асиеті қ ылмыстарды дұ рыс саралауда, аралас қ ұ рамдарды жә не қ ылмыстық ә рекеттерді қ ылмыстық емес ә рекеттен ажыратуда ү лкен маң ызы бар. Мысалы, атылатын қ аруды ұ рлау қ оғ амдық қ ауіпсіздікке қ ол сү ғ у болса, ал аң шы мылтығ ын ұ рлау - меншікке қ арсы қ ылмыс. Контрабандалық заттар болып Қ Р кендендік шекарасынан заң сыз тү рде ө ткізілетін белгілі бір заттар ғ ана болып табылады. Заттың сипаты мен қ асиеті жаза қ олдануғ а да ә сер етеді. Мысалы, ұ рлап алынғ ан мү ліктің мө лшері қ ылмысқ а бағ а беруге жә не жазаның мө лшерін белгілеуге ә сер етеді. Қ ылмыстық қ ол сү ғ у кезінде зат, ә детте, зиян шегуі де, шекпеуі де мү мкін. Мысалы, ұ рланғ ан зат ө зінің алғ ашқ ы формасын ө згертпеуі де мү мкін (ақ ша оның жеке басының есеп-қ исабы бойынша сақ талып қ алуы мү мкін). Басқ а жағ дайларда тағ амдар толығ ымен ө згеріп, қ ұ ртылуы мү мкін. Бірақ та қ ылмыстың заты жасалынатын қ ылмыстардың барлығ ында кездесе бермейді. Ол жоғ арыда айтылғ андай, қ ылмыс обьектісіне жасалынатын қ ол сұ ғ ушылық сыртқ ы ортаның материалдық заттарына ә сер ету арқ ылы жасалғ ан қ ылмыстарда кездеседі. Мысалы, ә йел зорлау, қ орлау, дизертирлік сияқ ты қ ылмыстардың заты жоқ. Қ ылмыс затының қ ылмыс жасау қ ұ ралдарынан, яғ ни қ ылмыскердің қ ылмыс жасау кезінде пайдаланғ ан заттарды ажырата білу керек (мысалы, кісі ө лтіру мен шабуыл жасап тонау кезінде қ олданылғ ан атылатын қ ару мен пә тер тонау кезінде қ олданылғ ан кілт, аталғ ан заттар қ ылмыс заты емес, қ ылмыс қ ұ ралы болып табылады. Кейде бір ғ ана зат кейбір қ ылмыстардан қ ылмыс затының рө лін атқ арса, басқ а қ ылмыстар кезінде - қ ылмыс жасау қ ұ ралы мен тә сілі болуы мү мкін. Мысалы, ұ рланғ ан пистолет - қ ылмыстың заты, ал оны шабуыл жасап тонау кезінде пайдаланғ ан болса, ол - қ ылмыс қ ұ ралына айналады. Кейбір қ ылмыстардың жасалу барысында кінә лі адам екінші бір адамның жеке басына (рухани, мү ліктік немесе денесін жарақ аттау) зиян келтіреді. Адамды қ ылмыстың заты деп тануғ а болмайды. Қ ылмыстың салдарынан зиян шеккен адам жә бірленуші деп аталады. Қ ылмыстан зардап тартқ ан адамның жеке басын зерттеумен криминологияның виктимология деп аталатын саласы айналысады. Кө птеген қ ылмыстарда жә бірленушінің жеке басы да, қ ылмыстың заты сияқ ты қ ылмыстық -қ ұ қ ық тық мә нге ие. Мысалы, жасы кә мелетке толмағ ан немесе жасы он тө ртке толмағ ан қ ызды зорлағ аны ү шін қ ылмыскердің жауаптылығ ы кү шейе тү седі. Сондай-ақ қ ылмысқ а жә бірленуінің заң сыз қ ылығ ы себепкер болса, жә бірленушінің заң сыз қ ылығ ы жаза тағ айындау кезінде жең ілдететін мә н жайлар деп қ аралуы мү мкін.

Қ ылмыстың объективтік жағ ының ұ ғ ымы, мазмұ ны, белгілері. Тә сіл, орын. уақ ыт, жағ дай. кару жә не кылмыс жасалғ ан қ ұ ралдар - қ ылмыстың объективтік жағ ының факультативті белгісі жә не оның кылмыстық - қ ұ қ ыктық маң ызы.Қ ылмыстың объективтік жағ ы қ ылмысты істеген адамның мінез-қ ұ лқ ының сыртқ ы кө рінісін білдіреді. Қ олданылып жү рген қ ылмыстық заң ғ а сә йкес (9-бап) ондай мінез-қ ұ лық біріншіден қ оғ амғ а қ ауіпті, екіншіден қ ылмыстық заң ғ а қ айшы болуы керек. Қ ылмыстың объективтік жағ ының мазмұ ны кө птеген белгілерінің жиынтығ ынан тұ рады. Ең бастысы қ ылмыстық заң қ ұ райтын заң корғ айтын қ оғ амдық қ атынастарғ а қ иянатпен қ ол сұ ғ атын жә не оғ ан қ ол сұ ғ у қ аупін тудыратын қ оғ амғ а қ ауіпті іс-ә рекет (ә рекет немесе ә рекетсіздік). Қ ылмыстық қ ұ қ ық тағ ы зиян қ ылмыстын объективтік жағ ы-ның белгісі болып табылатын «қ оғ амғ а қ ауіпті зардап» деген ұ ғ ымды білдіреді. Қ оғ амғ а қ ауіпті іс-ө рекет пен одан туындайтын зардаптың арасын байланыстыратын белгіні себепті байланысты атайды. Сонымен, қ оғ амғ а кауіпті іс-ә рекет, қ ылмыстық зардап, себепті байланыс қ ылмыстың объективті жағ ының белгілері болып табылады. Адамның мінез-қ ұ лқ ының сыртқ ы кө рінісі болып табылатын қ ауіпті іс-ә рекет белгілері бір кең істікте жә не уақ ыт-та орын алатын накты кө рініс болып табылады. Қ ылмыстык, қ ұ кық та кең істік деген ұ ғ ым нақ ты іс-ә рекетгің істелген орны ретінде қ арастырылады. Сондыктан да қ ылмыстың объективтік жағ ының мазмұ нын ашып кө рсететін белгілер қ атарына қ оғ ам-ғ а қ ауіпті іс-ә рекет, істелген орын жә не уақ ыт та қ осылады. Кейбір реттерде заң шығ арушы нақ ты қ ылмыс қ ұ рамының белгілерін анық тағ анда қ оғ амғ а қ ауіпті іс-ә рекеттің белгілі бір жағ дайда істелетіні туралы да еске салады. Демек, мұ ндай жағ дай қ ылмыстың объективтік жағ ының бір белгісі болып саналады. Кез келген қ оғ амғ а қ ауіпті іс-ә рекет белгілі бір тә сілмен, кейбір реттерде нақ ты қ ұ ралдар мен қ аружарақ тар қ олдану арқ ылы жү зеге асырылуы мү мкін. Мысалы: кісі ө лтіруде бірнеше тә сіл қ олданылуы мү мкін кісіні ө лтіру ү шін мылтық немесе пышақ, у дә рі пайдалану, адамды тұ ншық тыру, қ ылғ ындыру немесе автокө лікпен ә дейі қ ағ ып кету арқ ылы да ө лтіреді. Қ ылмыс жасаудың тә сіліне алдау немесе сенімге қ иянат жасау (мысалы, алаяқ тық та немесе салық қ ылмыстарында) болуы мү мкін. Осы айтылғ андарғ а байланысты қ ылмыс істеудің тә сілі, қ ұ рал жә не қ ару-жарақ деген ұ ғ ымдар да қ ылмыстың объективтік жағ ының мазмұ нын ашатын белгілер қ атарына жатады. Кез келген жеке қ ылмыс қ ұ рамы ү шін объективтік жақ сол нақ ты қ ұ рамның тө рт элементтерінің бірі ғ ана. Іс-ә рекет кез келген қ ылмыстың объективтік жағ ының қ ажетті белгісі болып табылады. Қ оғ амғ а қ ауіпті іс-ә рекет бұ л адамның кұ кыкка қ айшы, саналы, белсенді немесе енжар тү рде қ оғ амдық қ атынастарғ а зиян келтіретін мінез-қ ұ лқ ының сыртқ ы кө рінісі болып табылады. Кез келген қ ылмысты іс-ә рекет объективтік тұ рғ ыдан алғ анда қ оғ амғ а қ ауіпті. Оның қ ауіптілігі қ ұ қ ық қ орғ айтын қ оғ амдық қ атынастарғ а қ иянатпен қ ол сұ ғ у арқ ылы немесе қ ол сұ ғ у қ аупін туғ ызу аркылы кө рінеді. Іс-ә рекеттің қ оғ амғ а қ ауіптілігінің дә режесін ең алдымен келтірілген зиянның мө лшері, қ ол сұ ғ ылатын объектінің қ ұ ндылығ ы арқ ылы анық талады. Іс-ә рекеттің қ оғ амғ а қ ауіптілігінің міндетті белгілерінің бірі оның қ ұ қ ық ка қ айшылығ ы болып табылады. Мұ ндай белгінің болуы азаматгарды заң сыз қ ылмыстық жауапқ а тартуғ а жол бермеуінің кепілі болады жә не зандылыктың катаң сақ талуын қ амтамасыз етеді.

Қ ылмыстың объектісінің тү сінігі жә не тү рлері. Кез келген қ ылмысты іс- ә рекеттің мә нә і ашу ү шін қ ылмыстың объектісін анық таудың маң ызы ерекше. Ә рбір істелген қ ылмыс белгілі бір объектіге қ ол сұ ғ умен қ атар оғ ан белгілі бір зиян келтіру қ аупін туғ ызады. Қ ылмыстық заң нормасымен қ орғ алатын объектіге қ ылмыстың қ ол сұ қ пауы мү мкін емес, сондық тан да қ ылмысты қ ол сұ ғ ушылық тың объектісін дұ ыс анық таудың теориялық, практикалық маң ызы ерекше. Қ ылмыстың объектісін дұ рыс анық тау ұ қ сас қ ылмыстарды бір- бірімен, қ ылмысты қ ылмыс емес ә рекеттерден ажыратуғ а жә рдемдеседі. Ө йткені қ ылмыстық - қ ұ қ ылық қ орғ ау объектісіне ә рқ ашан да ө зінің мә нә мен дә режесіне қ арай ерекшеленген маң ызды қ оғ амдық қ атынастар жатады. Объекті маң ызды болса соғ ан сә йкес істелген қ ылмыс та қ ауіпті болып саналады, соғ ан орай оны қ ылмыстық - қ ұ қ ық қ орғ ау да қ атаң тү рде жү зеге асырылады. Қ ылмыс объектісінің тү рлері жалпы, топтық жә не тікелей объекті болып 3- ке бө лінеді. Қ ылмыстың жалпы объектісі деп қ ылмыстың заң нормасы арқ ылы қ орғ алатын қ оғ амдық қ атынастардың жиынтығ ын айтамыз. Қ ылмыстық заң да кө рсетілген қ ылмыстық іс- ә рекеттің кез келгеннің барлық уақ ытта да қ оғ амдық қ атынастардың барлық қ ылмыстардың жалпы объектісі екендігін кө рсетеді. Қ ылмыстық кодекстің 2-бабының 1-бө лімінде ең маң ызды қ оғ амдық қ атынастардың тізбегі берілген. Қ ылмыстың жалпы объектісі қ ылмыстық қ ұ қ ық тың ә леуметтік саяси мазмұ нның, жалпы қ ылмыс атауының табиғ атын дұ рыс анық тауғ а, іс-ә рекеттің, сонымен бірге қ ылмысты басқ а қ ұ қ ық бұ зушылық тан ажыратуғ а толық мү мкіндік береді. Қ ылмыстық қ ұ қ ық теориясында тікелей объект негізгі, қ осымша жә не факультативті тікелей объектілер болып бө лінеді. Негізгі тікелей объект деп бұ л қ оғ амдық мү ддені қ орғ ау ү шін қ ылмыстық заң нормасы шығ арылатын жә не осы басты белгісі бойынша Қ ылмыстық қ одекестің тиісті тарауына орналастыруғ а негіз болатын объектіні айтамыз. Мысалы, қ арақ шылық тың негізгі тікелей объектісі - бө тен біреудің мү лкі болады. Қ осымша тікелей объект дегеніміз қ ылмыстық заң бойынша қ орғ алып, негізгі объектіге зиян келтіргенде немесе зиян келтіру қ аупі болғ анда жол-жө некей оғ ан да қ ауіп туатын, тағ дыры негізгі тікелей объектімен байланысты объектіні айтамыз. Факультативті тікелей объект дегеніміз Қ ылмыс жасалғ ан кезде зиян келтірілу қ аупі туатын, бірақ қ ылмыс қ ұ рамының негізгі элементіне жатпайтын қ ылмыстық заң мен қ орғ алатын қ оғ амдық қ атнастарды айтамыз. Қ оғ амғ а зиянды зардаптарды анық тау ү шін заң шығ арушы ә р тү рлі терминдерді, тү сініктерді, тү сініктерді қ олданады. Заң шығ арушы қ оғ амғ а зиянды іс- ә рекеттен келтірілетін зиянды анық тағ анда «ауыр зардап», «едә уір зиян», «елеулі бұ зу» деген тү сініктерді қ олданады, бұ л тү сініктер бағ алау категориясы болып табылады жә не олар арнаулы тү сініктерді қ ажет етеді. Адамғ а кү ш қ олдану немесе басқ адай материалдық игіліктерге тікелей ә сер ететін қ оғ амғ а зиянды зардабы кө п жағ дайларды материалдық тү рде болуы мү мкін. Мысалы, кісі ө лтірудің зардабы-кісі ө лімі, денеге жарақ ат тү сірудің зардабы - ә р тү рлі дә режедегі дене жарақ аты. Меншікке қ арсы қ ылмысқ а қ ол сұ ғ ылғ анда одан мү ліктік зардап туындайды.

Қ ылмыстың субъективтік жағ ының тү сінігі жә не мағ ынасы, белгілері. Қ ылмыстың сыртқ ы жағ ын бейнелейтін объективтік жақ қ а қ арағ анда субъективтік жак қ ылмыстың ішкі мә нін, мазмұ нын білдіреді. Бұ л жерден шығ атын қ орытынды қ ылмыстың объекътивтік жә не субъективтік жағ ының белгілері ө зара тығ ыз байланысты, белгілі бір бірлікте болады.Сондыктан да қ ылмыстың субъективтік жағ ына барынша тығ ыз талдау жасау қ ажет. Қ ылмыстың субъективтік жағ ының мазмұ нын мынадай заң дылық белгілері: кінә, қ ылмыстық ниет, мақ сат қ ұ райды. Осы белгілердің жиынтығ ы қ ылмыс істеген, яғ ни қ оғ амғ а қ ауіпті іс-ә рекет жасағ ан адамның жан-дү ниесінде орын алғ ан ішкі ө згерістерді, оның санасы мен еркінің ө зара байланысын бейнелеп береді. Қ ылмыстың субъективтік жағ ының белгілері — кінә ні, ниет пен мақ сатты дұ рыс анық таудың маң ызы мынада: біріншіден, қ ылмыстық жауаптылық негізінің қ ұ рамдас бө лігі ретінде ол қ ылмысты қ ылмыс болып табылмайтын іс-ә рекеттен ажыратуғ а мү мкіндік береді. Екіншіден, қ ылмыстың субъективтік жағ ы объективтік жағ ынан ө зара ұ қ сас қ ұ рамдарды бір-бірінен ажыратуғ а мү мкіндік туғ ызады. Ү шіншіден, қ ылмыстың субъективтік жағ ының мазмұ ны істелген қ ылмыстың, сондай-ақ оны істеген адамның қ оғ амғ а қ ауіптілік дә режесінің дең гейін анық тауғ а себеп болады. Қ ылмыстық ниет деп белгілі бір қ ажеттіліктер мен мү дделердің іштей тү рткі болуына байланысты адамның соларды басшылық қ а ала отырып саналы тү рде қ ылмыс істеуге бел бууын айтамыз. Қ ылмыстық мақ сат деп адамның қ ылмыс істеу арқ ылы болашақ та белгілі бір нә тижеге жетуін айтамыз. Қ ылмыстық қ ұ қ ық тың ең маң ызды қ ағ идаларының бірі қ ылмыстық жазағ а жә не қ ылмыстық жауапқ а тек қ ана қ ылмыс істегенге кінә лі адам ғ ана тартылатындығ ы болып табылады. Бұ л қ ағ идат Қ ылмыстық кодекстің арнаулы бабында атап кө рсетілген. Қ ате дегеніміз адамның істелетін қ оғ амғ а қ ауіпті іс-ә рекетіне байланысты факт немесе заң туралы мә н-жайлары жө ніндегі теріс тү сінігі болып табылады.Қ ылмыстык қ ұ қ ыктағ ы мұ ндай қ ате заң туралы қ ате жә не фактілік қ ате болып екі тү рге бө лінеді. Заң туралы қ ателік деп адамның іс-ә рекетінің қ ылмыс қ атарына жататыны немесе жатпайтыны, оның саралануы, осы іс-ә рекеті ү шін тағ айындалатын жазаның тү рі, мө лшері жө ніндегі теріс ұ ғ ымын айтамыз.

Қ ылмыстың субъектісі туралы тү сінік. Арнайы субъект тү сінігі. Қ ылмыстың субъектісі болып қ оғ амғ а қ ауіпті іс-ә рекет жасағ ан жә не заң ғ а сә йкес сол ү шін кылмыстық жауаптылыкты кө теруге қ абілетті адам танылады. Қ ылмыстық кодекстің 4, 6, 7-баптарының талаптарына сай Қ азакстан Республикасының Қ ылмыстык кодексінің кү ші Қ азақ стан Республикасының азаматтарына, Қ азақ стан Республикасынын аумағ ындағ ы азаматтығ ы жоқ адамдарғ а, сондайақ шетелдіктерге қ олданылады. Бұ дан туатын қ орытынды қ оғ амғ а қ ауіпті іс-ә рекет ү шін қ ылмыстық жауаптылық қ а тек қ ана тірі адам азамат тартылады. Жануарлар дү ниесі, табиғ ат кү штері келтірген зиян ү шін олар қ ылмыстық жауапқ а тартылмайды, яғ ни бұ л аталғ андар қ ылмыс субъектісі болып танылмайды. Егер адам жануарларды немесе табиғ и кү штерді пайдалану арқ ылы қ асақ ана немесе абайсыздық пен басқ ағ а зиян келтірсе, онда қ ылмыстық жауаптылық қ а сол адамның ө зі тартылады. Мысалы, қ абағ ан итке адамды қ асақ ана ә дейілеп қ аптырса, онда сол адам жө нінде қ асакана дене жарақ атын келтіргені ү шін кылмыстық жауаптылық мә селесі карастырылады, ал мұ ндай жағ дайда ит қ ылмыс субъектісі емес, кылмысты істеудің қ ұ ралы болып табылады.Сондай ақ занды тұ лғ алар мекеме, ұ йым, кә сіпорын жә не басқ а да занды ұ йымдар қ ылмыстың субъектісі болып танылмайды. Қ айсыбір кә сіпорын, мекеме, ұ йымда ең бек қ орғ ау ережелерінің елеулі бұ зылуы ү шін қ ылмыстық жауаптылық қ а мекеме, ұ йым, кә сіпорын емес, сол ең бек қ орғ ау ережелерін кінә лі тү рде бұ зғ ан лауазымды адам, егер соның салдарынан адамдар қ айғ ылы жағ дайғ а ұ шыраса жауаптылық қ а тартылады. Жаң а қ ылмыстық кодекстің 14-бабында (1-бө лігі) «есі дұ рыс, осы кодексте белгіленген жасқ а толғ ан жеке адам ғ ана кылмыстык жауапқ а тартылуғ а тиіс» деп тура айтылғ ан. Қ ылмыстық заң қ ылмыстық жауаптылық қ а ө зінің істеген іс-ә рекетіне есеп бере алатын жә не ө зін-ө зі баскаруғ а қ абілеті бар адамды, яғ ни есі дұ рыс адамды ғ ана тарта алады. Адам қ оғ амғ а қ ауіпті іс-ә рекет істеген кезде ө зінің іс-ә рекетіне есеп бере алмаса, яғ ни қ ылмысты есі дұ рыс емес кү йде істесе, - онда ол адамның іс-ә рекетінде кінә нің екі нысаны қ асақ аналык пен абай-сыздық жоқ деп есептеледі. Қ оғ амғ а қ ауіпті іс-ә рекетін ұ ғ ынып, оның мағ ынасына жетіп, ақ ылмен, естілікпен істеген есі дұ рыс адам ғ ана қ ылмыс ү шін кінә лі деп танылады Жалпы Ереже бойынша Қ азақ стан Республикасы Қ ылмыстық кұ кығ ы бойынша кылмыстың субъектісі болып Қ азақ стан Республикасының азаматтары, сондай-ақ шетелдіктер жә не азаматтығ ы жок, адамдар (6, 7-бап) танылады. Арнаулы субъектілі қ ылмыстарды қ ылмысқ а бірге қ атысып істегенде оның орын-даушысы тек қ ана арнаулы субъект, ал басқ а қ атысушылары жай субъект болады. Патологиялық мастық қ а алкоголь ішімдігін, есірткі немесе басқ а есең гірететін заттарды ү немі пайдаланудың салдарынан дертке ұ шырап, соның ә серінен ө зінің іс-ә рекеті туралы есеп беруден қ алғ ан, ө зін-ө зі басқ ару қ абілетін жоғ алтқ андар жатады.Сот психиатриялық сарапшының корытындысына сә йкес, мұ ндай адамдар есі ауысқ ан деп танылуы мү мкін. Сондай адамдарғ а медициналық тү рдегі еріксіз емдеу шаралары колданыла-ды. Ал айық аннан соң ө зінің істеген қ ылмысы ү шін жалпы тә ртіппен жазалануы мү мкін. Жаза тағ айындалғ анда мас болудың себебі, мастық тың дә режесі жә не оның қ ылмыс істеуге ық палы есепке алынады. Қ айсыбір жағ дайларда сот адамның мас кү йде қ ылмыс жасауын жауаптылық ты ауырлататын мә н-жай деп тануы да, танымауы да мү мкін (Қ К 54-бабы, 1-бө лігі, «м» тармағ ы жә не 3-бө лігі).

Қ ылмыстың тү сінігі, қ ылмыстың мазмұ ны мен белгілері. Қ ылмыс ұ ғ ымына анық тама Қ К-нің 9 – бабында берілген «Осы Кодексте жазалау қ атерімен тыйым салынғ ан айыпты қ оғ амдық қ ауіпті ә рекет қ ылмыс деп танылады». Қ ылмыстың бірінші белгісі – оның қ оғ амғ а қ ауіптілігі. Қ оғ амғ а қ ауіптілік бұ л - ә рекеттің объективтік қ асиеті, ол қ ылмыстық заң мен қ орғ алатын қ оғ амдық қ атынастарғ а нақ ты зиян келтіреді немесе қ ауіп тө ндіреді. Ә кімшілік, азаматгық, тә ртіптік жә не тағ ы басқ а қ ұ қ ық бұ зушылық тардан қ ылмыстың айырмашылығ ы. Қ ылмыстық қ ұ қ ық тың негізгі мә селерінің бірі қ ылмыстың ұ ғ ымын анық тау болып табылады. Жеке адам мен қ оғ амарасындағ ы қ атнастардың қ айсысының қ оғ амғ а қ ауіптілік дә режесінің басым екендігін анық тау жә не оғ ан осы мә селеде қ ылмыстық қ ұ қ ылық шараларды қ олдану арқ ылы осы қ атнастарды реттеу- қ ылмыстық заң ның негізгі міндеттері болып табылады. Қ ылмыстың маң ыздылығ ы бойынша емес, қ арау реті бойынша екінші тұ рғ ан белісі – қ ылмыстық қ ұ қ ық қ айшылығ ы, іс-ә рекетке қ ылмыстық заң да тыйым салынғ андығ ы. Қ ұ қ ық қ а қ айшылық, бұ л қ ылмыстың формальды белгісі. Қ ылмыстық заң да тыйым салынғ ан іс -ә рекет ғ ана қ ылмыс деп саналады. Қ ұ қ ық тың басқ а салаларына қ айшы келшгендік іс-ә рекетті қ ылмыс деп тануғ а негіз бола алмайды. Бә лкім, қ ылмыстың формальды белгілерінің қ азіргі ерекше маң ыздылық қ а ие болғ андығ ын атап ө ткісі келіп заң шығ арушы Қ К-нің 9-бабының 1-бө лігінде қ ылмыстық заң ды ұ қ састығ ы бойынша қ олдануғ а жол берілмейтіндігі туралы конституциялық норманы сө збе сө з берген (Конституцияның 77-бабы 3-тармағ ының 10-тармақ шасы). Қ ылмыстың келесі белгісі – қ ылмыстық жазалаушылық. Жаза қ олдану қ аупі жоқ қ ылмыстық -қ ұ қ ық тық тыйым ол тыйым салынғ ан іс-ә рекетті қ ылмыс деп санауғ а негіз бермейді. Адамғ а қ ұ қ ық қ а қ айшы мінез-қ ұ лқ ы белсенді ә рекет кү йінде немесе ә рекетсіздік кү йде болуы мү мкін. Бұ л жерде ә рекет дегеніміз адамның қ ылмыстық заң тыйым салғ ан салғ ан нә рселерді істеуі, ал ә рекетсіздік дегеніміз адамның заң, нормативтік актілер, нұ сқ аулар немесе арнаулы жарлық тар, бұ йрық тар бойынша ө зіне жү ктелген міндетін орындамауы болып табылады. Қ ылмытың негізгі сапалық белгісі оның қ оғ амғ а қ ауіптілігі болып табылады. Бұ л белгі қ ылмыстың материалдық мә нін білдірумен бірге не себепті осы немесе басқ адай іс-ә рекеттер қ ылмыс болып табылатының тү сіндіреді. Қ оғ амғ а қ ауіптілік қ оғ амғ а зиянды іс-ә рекеттің ө зінің тікелей ерекшелігіне, оны істеу уақ ыты, орны тә сілі, жағ дайына байланысты болуы мү мкін.






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.