Жұмысқа қабілеттіліктің жасқа байланысты өзгеруі

Кең тә жірибе жинағ ан жұ мысша қ артаю қ асиетіне ие. Басшыларда жасара алмайды. Жаң а келген жұ мысшылардың да жасы келген болса не істеу қ ажет?

Бә рінен бұ рын биологиялық жә не кү нтізбелік қ артаюдң не екенін біліп алу қ ажет. Адамның жұ мысқ а қ абілеттілігіне биологиялық қ артаю ә сер етеді. Ө мір сү ру барысында адам ағ засы ө згерістерге ұ шырап, биологиялық қ ұ рылымдары жә не жұ мыс істеу ү рдісі ө згереді. Осы ө згеріс жеке дас топтарына ә ртү рлі ә сер етеді, жас ұ лғ айғ ан сайын биологиялық жә не кү нтізбелік қ артаю арасындағ ы айырма ү лкеюі мү мкін.

Биологиялық қ артаюмен қ оса ағ заның толық жұ мыс істеуі бә сең деп, адамның жұ мысқ а қ абілеттілігі тө мендеп, келесі жұ мыс кү ніне кү шін толық тыруғ а шамасы келмей қ алады. Осыны болғ ызбау ү шін басшы қ арт адамдардың жұ мыс тә ртібін ө згертуі қ ажет:

1. Қ арт адамдарды кенеттен қ иын дұ мысқ а жү ктемеу қ ажет. Асығ ыстық, аса жауапкершілік, қ атаң жұ мыс тә ртібіндегі шиеленіс, демалудың болмауц жү рек ауруларына шалдық тырады. Қ арт адамдарғ а біркелкі қ иын жұ мыстардан босату қ ажет.

2. Ә рдайым медициналық профилактикалық тексерулер жү ргізіп отыру қ ажет. Бұ л кә сіптік аурулардың алдын алуғ а кө мектеседі.

3. Қ ызметкерді басқ а орынғ а ауыстыру кезінде қ артадамдардың ө зін керексіз сезінуіне жол бермеу.

4. Қ арт адамдарды тыныш, бірқ алыпты жұ мыс ырғ ағ ы қ алыптасқ ан, жағ дай жасалғ ан орындарғ а отырғ ызу.

5. Қ артаю кезең інде зейін қ ою тө мендегенмен, жұ мыс тиімділігі тө мендемейді.

6. Қ арт адамдарда қ алыптаса бастағ ан есте сақ тау мен қ абылдау ү рдісінің тө мндеуін санатқ а алу. Бұ л талаптар жаң а қ ондырғ ыны қ арт адамдарғ а тү сіндіргенде туындауы мү мкін.

7. Алпыс жастан асқ ан соң адасдар жаң а жұ мыс орнына ү йрнуі мен ұ жымғ а сің ісуі қ иын ө теді.

8. Басшығ а қ арт адамдарғ а ерекше кө ң іл бө ліп қ ажеті жоқ. Бұ л табиғ и ү рдіс.

9. Ә р тү рлі жастағ ы адамдар ең бек ететін ұ жымғ а ерекше кө ң іл бө лінуі қ ажет. Бұ рынғ ы жұ мысшымен жаң а жұ мысшы арасында шиеленіс тумауы керек.

10. Қ арт жұ мысшылардың орынын басатын жұ мысшыларды дайындап, ү йрету қ ажет.

11. Ең бек демалысына жеткен жұ мысшы жұ мысын жалғ астырғ ысы келсе оғ ан толық емес жұ мыс кү нін белгілеу қ ажет, толық жұ мыс кү ні оның денсаулығ ына зиянды ә сер етуі мү мкін.

12. Ең бек демалысына шық қ ан адамғ а алда айналысатын ісіне таң дауда кө мектесу қ ажет. Оғ ан ө ндірістегі қ оғ амдық жұ мыстармен айналысуғ а немесе ө ндіріс ардагерлері қ атарына қ осылуына ұ сыныс жасау қ ажет.

Негізгі ұ ғ ымдар: адамның функционалдық кү йі, жұ мысқ а қ абілеттілікті арттыру талаптары, экстремалды жағ дайдағ ы ең бектің ерекшеліктері, жұ мысқ а қ абілеттіліктің жасқ а байланысты ө згеруі, релаксация, жұ міс істеу уақ ыты мен ұ зақ тығ ы.

Ө зін-ө зі тексеру сұ рақ тары:

1. Адамның функционалдық кү йі.

2. Жұ мысқ а қ абілеттілікті арттыру талаптары қ андай?

3. Экстремалды жағ дайдағ ы ең бектің ерекшеліктері қ андай?

4. Жұ мысқ а қ абілеттіліктің жасқ а байланысты ө згеруі қ алай жү реді?

Ұ сынылатын ә дебиеттер:

1. Самыгин С.И., Столяренко Л.Д. Психология управления. – Ростов – на – Дону, 2008

2. Власова Н. Справочник по психологии управления.Новосибирск, 1994

3. Обозов Н.Н. Психология менеджмента. С-пб.1994