Азақстан тарихында дене тәрбиесі пәнінің алатын орны мен оқу тәрбие үрдісіндегі тәрбие құралы ретінде қарастыру

Дене тә рбиесі –барлық тә рбие атаулының бір саласы. Ол, негізгізінде, кү ш-қ уатты нығ айтуғ а бағ ытталады. Оның тұ л қ азығ ы-қ озғ алыс.Қ озғ алыссыз тіршілік болмақ емес. Дене тә рбиесі жаттығ уларын жү йеге тү сіріп, белгілі бір мақ сатқ а бағ ыттаса, оның берері кө п. Атам қ азақ «Бірінші байлық – денсаулық» деген ғ ой. Сол денсаулық тың кепілі – дене тә рбие. «Спорт» сө зінің мағ ынасы кең. Дене тә рбиесі соның қ ұ рамдас бө лігі, дә лірек айтқ анда, бастапқ ы баспалдағ ы.Онымен тұ рақ ты шұ ғ ылданғ ан адамның денсаулығ ы мық ты болмақ. Ол ө з кезегінде жақ сы оқ уғ а, жемісті ең бек етуге деген ынта-жігерді арттырады. Ал жасампаз ең бек елдің табысын еселейді, Отанның даң қ ын асқ ақ татады. Денсаулығ ы кү шті, бойында қ уат-кү ші мол, шымыршынық қ ан, жан-жақ ты дамығ ан адам отаншыл, интернационалшыл келеді, ата-баба аманаттап қ алдырғ ан байтақ жерді қ орғ ауғ а қ абілетті келеді. Дене тә рбиесі мен спорт ең бек тә рбиесімен де, ә скери тә рбиемен де, азаматтық –адами, ақ ыл-ой тә рбиесімен де ө зара сабақ тасып, ұ штасып жатады. Сондық тан оны арнаулы бағ дармен тиімді қ олдана білудің маң ызы зор. Бұ л саладағ ы жұ мысты жасө спірімдер арасында ұ тымды жү ргізсе, айтарлық тай нә тиже берері хақ. Кү ш-қ уаттық жаттығ уларды оқ ушы жастардың ү здік оқ ып, ү лгілі, тә ртіпті болуына, ең бек ету қ абілетін арттыруғ а, Отан қ орғ ауғ а дайын болуғ а бағ ыттай отырып, олардың бойында қ айсарлық, табандылық, тө зімділік тә різді қ асиеттерді, патриоттық, интернационалдық сезімді қ алыптастыруғ а болатыны іс-тә жірибеден белгілі.Дене тә рбиесі мен спорттың интернационалдық достық пен патриоттық тә рбиеде алатын орны жә не дене тә рбиесі ұ лттық ғ ылыми – практикалық орталық тың аса маң ызды осы салағ а қ атысты атқ арып жатқ ан іс- шаралары, оның нақ ты кө ріністері ә ң гімеге арқ ау болады.

Қ азақ стан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев «Қ азақ стан – 2050» Жолдауында бойғ а сің ген зиянды дағ дыдан арылудың тиімді жолдарының бірі спортқ а ден қ ою екенін атап ө ткен болатын. ТМД-ның басқ а да елдері сияқ ты, Қ азақ стан да тә уелсіздіктің алғ ашқ ы жылдарында кө птеген қ иындық ты бастан ө ткерді. Кү рделі проблемалар туындады. ССРО-ның ыдырауына байланысты дене тә рбиесі мен спорттың бұ қ аралық сипаты жойлды. Баллар спорт мектептерінің саны жартылай қ ысқ арды. Ізбасар спортшыларды даярлау едә уір кеміді. Бұ рын тұ рақ ты ө ткізілетін Спартакиада мен Универсиада ұ йымдастырылмады.

Соның салдарынан балалардың бос уақ ыты кө бейді. Бұ л олардың жат қ ылық қ а бой алуына, тіпті есірткіге еліктеуіне жол бастады. Мұ ның ө зі, сайып келгенде, ө скелең ұ рпақ тың денсаулығ ын бұ зды.

Мысалы, барлық оқ ушының -54 пайызында, ал жоғ ары сыныптағ ылардың 61 пайызында қ алыпты денсаулық тың ауытқ ушылығ ы байқ алды. Ә скери қ ызметке жармайтындардың қ атары 18 пайызғ а ө сті.Мұ ндай жағ дай қ оғ амды, мемлекетті толғ андырмай қ оймады. Сө йтіп, балалар мен жастарды спортқ а тарту мақ сатында Республикамызда «Дене тә рбиесі мен спорт туралы» Заң қ абылданды, дене тә рбиесі мен спортты дамытудың Мемлекеттік бағ дарламасы жасалды, жалпы білім беретін мектептерде аптасына 3 сағ ат, орта жә не жоғ ары оқ у орындарынада 4 сағ ат дене тә рбиесі сабағ ы енгізілді. 2000 жылы Білім жә не ғ ылым Минстрлігінің қ аулысымен дене тә рбиесінің ұ лттық ғ ылыми- практикалық орталығ ы қ ұ рылды. Оның алдына ғ ылыми-зерттеу жұ мыстармен қ атар мектеп пен колледж оқ ушыларының Спартакиадасын, студенттердің Универсиадасын ө ткізу міндеті қ ойылды. Дене тә рбиесінің мекемелері мен мемлекеттік, қ оғ амдық органдарғ а дене тә рбиесі – спорт шаруашылығ ын жедел жү ргізу, сол арқ ылы республиканың экономикасын, қ орғ аныс қ абілетін арттыруғ а, қ азақ стандық тардың, ә сіресе, балалар мен жастардың ө скелең рухани қ ажетін ө туге, олардың бойында пә рменді ө мірлік позиция мен кү нделікті тұ рмыстық тіршілікте, оқ уда, ең бек етуде салауатты ө мір салтын қ алыптастыруғ а ық пал ету міндеттері жү ктелді. Осы мақ сатта елімізде «Денсаулық жылы» Жарияланды. Халық тың денсаулығ ын сауық тыруғ а бағ ытталып, дене тә рбиесі дайындығ ының Президенттік сынағ ы (тесті) жасалып, кү нделікті іс- шаралар қ ұ рамына енгізілді. Дене тә рбиесінің ә дістемесі жетілдірілді.

Мемлекет соң ғ ы 5 жылда спортқ а бө лінетін қ аржыны 3 есе ө сірді. Бұ қ аралық спорт пен осы салада жоғ ары кө рсеткішке жету ү шін мемлекеттік бюджеттен бө лінетін қ аржы 12 млд. тең геден асты. Спорт қ ұ рылыстарын жаң адан салу, бұ рынғ ыларын қ азіргі талапқ а сай жө ндеу ү шін 2007 жылы 32 млд.тең ге бө лінетін болды. Осындай шараларды қ олғ а алудың барысы БЖСМ мен БЖДДК желісін бірте-бірте мақ сатты тү рде қ алыпқ а келтіруге мү мкіндік береді. Соң ғ ы жылдары елімізде 184 балалар мен жасө спірімдер клубы жаң адан қ ұ рылды. Мұ нымен қ атар Олимпиада ізбасарларын даярлау мекемелерін, спорт интернаттарын, жоғ ары шеберлік мектептерін қ аржыландыру жағ ы да жақ сара тү сті. Мектеп жасына дейінгі балалар мекемелерінің жұ мысына дене тә рбиесінің кү н сайынғ ы сағ атты енгізілді. Еліміздегі мектептердің жартысында 5 – сыныптан бастап дене тә рбиесі сабағ ы ер балалар мен қ ыздар арасында жеке- жеке бө лік ө ткізілді.

Мамандандырылғ ан спорт мекемелерінің саны кө бейді. Қ азір дарынды спортшы балаларғ а арналғ ан 4 республикалық, 10 облыстық мектеп – интернат жұ мыс істейді. Алматы, Астана, Ақ тө бе, Ө скемен қ алаларындағ ы бұ рыннан бар Олимпиадағ а дайындық Орталық тарына енді жақ ын уақ ытта Алматы облысында салынып жатқ ан республикалық база қ осылмақ. Мұ нымен қ атар 6 облыста жә не Алматы қ аласында республикалық спорт мектептерінің қ ұ рлысы жә не жү ріп жатыр. Оқ ушылар мен студенттер арасында жү ргізілетін оқ у-жаттығ у жұ мыстарының сапасын жақ сарту бағ ытында жасалып жатқ ан жағ дай дене тә рбиесі-спорттың бұ қ аралық сипат алуына, спортшылардың жоғ ары кө рсеткіштерге жетуіне ық пал етті.

Мысалы; 2001 жылы Пекинде ө ткен жазғ ы Ә лемдік Универсиада жарыстарында Қ азақ станның студенттер қ ұ рамасы бірде-бір алтын медаль ала алмай, жалпы есепте 33-орынды қ анағ ат тұ тса, 2003 жылы ө ткен келесі кешенді жарысты (Дегу қ аласы, Оң тү стік Корея) 18 – орынғ а кө теріліп, 2 алтын, 4 кү міс медалмен оралды.

Пекинде ө ткен Олимпиада ойындарында атап ө ткен жө н деп санадық. Атап айтсақ ол зілтемір кө теруден алтынды жең іп алғ ан И.Ильин, боксшымыз Б.Сарсекбаев, зілтемір кө теруден кү міс медал игерлері И.Некрасова, А.Важенина, А.Житкеев, Т.Тигиев жә не олимпиада қ ола жү лдегерлері Н.Тең ізбаев, А.Мамбетов, М.Грабовецкая, Е.Шалыгина, Е.Шыналиев, А.Чилманов, М.Муталимов.(Казахстанская правда., от 30августа, №19, 2008) [20]

Н.Ә Назарбаев спортшылармен кездесудегі ө з сө зінде «Біз алғ ашқ ы рет Тә уелсіз мемлекет ретінде Олимпиада ойындарына қ атысқ алы осындай дә режеге қ ол жеткізіп отырмыз. Бү л расында да сіздердің ең бекқ орлық тарың ызбен дарындылық тарың ыздың арқ асында қ ол жеткізген ү лкен жең іс» деген. Олимпиада ойындарына қ атысқ ан екі жү зге жуық елдер арасында Қ азақ стан спортшыларының жең іп алғ ан медалдар санымен он тоғ ызыншы орынғ а ие болғ аны біз ү шін ү лкен жетістік.Сол жерде біздің туымыз он ү ш рет биікке кө терілгенінің ө зі патриоттық, отансү йгіштік сезімнің айқ ын айғ ағ ы. Эстетикалық тә рбие мен ең бек тә рбиесі сияқ ты дене тә рбиесі де адамның ө негелі тұ лғ а болып жетілуінде, қ азақ стандық патриотизм мен интернационалдық достық ты қ алыптастыруда айрық ша орын алады.

Қ азақ стан- кө п ұ лтты, кө п дінді ел. Сондық тан да жастардың бойында сыпайы, мә дени ұ лтаралық қ арым-қ атынас орнауының мә ні ерекше. Оның кү нделікті тұ рмыста да, спортта да маң ызы зор. Спортшылар арасында тү ріне, тү сіне, ұ лтына, дініне қ арамай, бір жағ адан бас, бір жең нен қ ол шығ аратындай қ арым-қ атынас орнап, тонның ішкі бауындай тату-тә тті достық орнағ анда ғ ана бірлесіп елеулі табысқ а жетуге болады. Олар бір мақ сат ү шін бар кү ш-жігерін, барлық шеберлігін танытуы тиіс.

Қ азақ стан ү шін, оның атақ -абырой, халық аралық беделі ү шін кү рсету тиіс. Себебі, спортшылар осында ө сіп, білім алды, тә лім-тә рбие алды, спорттық шеберлігін шың дадыСоның қ айтарымы, ө тем болу керек. Бұ л спорттық жарыстарда нақ ты кө зге тү седі. Сенің артында алып ел - Қ азақ стан, дана халық – қ азақ халқ ы, қ азақ стан халқ ы тұ рғ анын сезініп, білек тү ре айбаттанып, арқ аланып шық саң, қ арсыласың нан айла-кү шің де асырасың. Елің, жерің – Қ азақ станың сені қ айраттандырады. Жауапты сынғ а тү сер алдында елің нің қ ұ діреттілігіне сыйын, ө зің ді тә рбиелеген, ө зің ді аттандырғ ан ортаны еске тү сір. Ол да сағ ан ү стеме кү ш береді. Ө зің мен ғ ана шектелмей, ө зге де отандасың ның тілегін тіле.

Оның тіліне, дініне, ә дет-ғ ұ рпына, дә стү ріне тү сіністікпен қ ара. Бә рің нің бір мақ сатта – Қ азақ станның дың қ ын арттыру мақ сатында жү ргенің ді зерделе. Кең кө ң ілділік адамды ешқ ашан кемітпейді.

Кең пейілділік – біздің халқ ымызғ а тә н қ асиет. Ол ғ асырлар бойы қ алыптасты. Ұ лтымыздың ерекшелігін айшық тай тү сетін де осы сыр- сипат. Бізде қ онақ жайлылық басым. Соның бір кө рінісі ретінде «Қ азақ қ онағ ын Қ ұ дайдай кө ріп, қ арсы алады» деген аталы сө з қ алыптасқ ан. Жасы ү лкендерді қ ұ рметтеудің кө ріністер де қ азақ тарда айрық ша қ алыптасқ ан. Тарихты білу, ата-бабаның жү ріп ө ткен жолын қ астерлеу жағ ы да тә лім-тә рбие берудің жү йелі де киелі қ асиеттердің бірінен саналады. Осының бә рі қ азақ халқ ының ө зіндік ұ лылығ ын аң ғ артады. Бұ ғ ан оның тау қ озғ алса да қ озғ алмайтын, мың к етпейтін сабырлылығ ын, салмақ тылығ ын қ осың ыз. Қ олындағ ысын бө ліп беретін мырзақ олдығ ын, достық қ а беріктігін қ осың ыз.

Аты мемлекеттің атауына берілген қ азақ халқ ының осындай асыл қ асиеттері ө з тө ң ірегіне ө зге ұ лттар мен ұ лыстарды топтап, соларғ а бас-кө з болуды Қ ұ дайдың ө зі жаратып отыр. Сондық тан ө зің ді республикадағ ы жетекші ұ лт ретінде сезініп, ө згегеү лгілі де ө негелі болуың ды естен шығ армауғ а тиіссің. Отандасың ның мерейі ү стем болуына қ олң нан келгенше кө мек бер. Ол қ уанса-қ уан! Спорттық табыс қ уанышын ортақ бө ліс! Спорттағ ы сә тсіздіктің кө ң іл-кү й зардабын, бірге ө ткер!

Н.Ә. Назарбаев Қ азақ стан Республикасының Президенті қ ызметіне отыруғ а арналғ ан салтанатта (11 қ аң тар, 2006 жыл) мемлекеттік саясаттағ ы кең діктің арқ асында халық тар арасында ү йлесімді ынтамақ -ық палысқ а қ ол жеткізуге болатын айта келіп, нақ осының арқ асында ұ лттық саясатты «барлық қ азақ стан халқ ы қ олдап отыр деген еді. Жалпы алғ анда, патриоттық, интернационалдық тә рбие беру ісі ө те кү рделі.

Бұ л жұ мысқ а отбасы, білім мекемелері, бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдары, жұ ртшылық, ең бек ұ жымдары жұ мыла атсалысады. Мақ сат еткен нысанағ а қ андай жолмен барғ ан жө н? Қ айсысы тиімді? Бұ л сұ рақ тар тек ата-аналарды немесе мұ ғ алім-ұ стаздарды ғ ана емес, сонымен қ атар тіпті басшы қ ызметкерлерді де ойландырып, толғ андырады. Олар ізденеді, тапқ андарын ой елегінен ө ткізеді, ең тиімдісін таратады, кү нділікті тіршілкте бар ү лгілі адамдардың ө мір жолынан мысалдар келтіреді. Қ азақ стандық тар ү шін кімнен ү лгі алып, кімге еліктеу керектігі қ иындық туғ ызбайды. Ондай абзал жандар бізде ө те кө п.

Қ азақ стан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың ө мір жолы-ү лгі-ө негенің жарқ ын кө рінісі. Ол қ атардағ ы металлургтен ө ндірісті ұ йымдастырушығ а, партия, мемлекет басшысына дейін ө сті. Тә уелсіз еліміздің тарихи жолын, елеулі табысқ а жетіп, аз уақ ыт ішінде мемлекет болып қ алыптасуының ө зі бір таң ғ ажайып шежіре емес пе? Оның халық аралық беделінің ө суі, тұ рақ тылық тың берік орнығ уы, басқ а қ ызмет саласындағ ы табыстар бұ қ ара арасында жан-жақ ты айтуғ а тұ рарлық екені айдан анық. Президенттің ә рсө зі, ә р жылғ ы Жолдауы қ оғ амдағ ы барлық азаматтық санасына жетуі тиіс. Ол халық тың ө мірлік позициясына айналсын. Ең бек ардагерлерімен, Ұ лы Отан соғ ысының майдангерлерімен ө ткізілетін кездесулердің дү ниеден озғ ан атақ ты адамдардың ө мір жолынан мол мағ ұ лмат беретін мұ ражай ашу, жауынгерлік, батырлық – ерлік тақ ырыбында арнайы сабақ ө ткізу, Жең іс кү ніне, Ата заң кү ніне, Ытымақ тастық кү ніне, Республика кү ніне, кә сіби мерекелерге арналғ ан бұ қ аралық шаралар ұ йымдастырудың тә лім –тә рбиелік маң ызы ү лкен. Бұ л қ ыз-жігіттердің патриоттық сана-сезімін арттырады, идеялық сенімін нығ айтады. Мұ ның ө зі, сайып келгенде, дағ ы мен білімнің, практикалық іс-ә рекетердің негізі болып табылады. Егер дә ріс, баяндама, ақ ыл-кең ес ретіндегі ә ң гімелесу, жиналыс, белгілі бір тақ ырыпқ а арналғ ан фестиваль, таланттар байқ ауы, спорт жарыстары немесе ескерткіштің ашылуы сияқ ты шаралар жақ сы дайындалып ө ткізілсе, егер қ ызық ты да тартымды, идеялық жағ ынан мазмұ нды болса, кө рнекі қ ұ ралдармен безендірілсе, оғ ан ең бек, оқ у озаттары мен спорт жең імпаздарын марапаттау шаралары қ осылса, ардагерлердің ө мір жолын (белгілі бір жасқ а толуын, майдан кү ндерінің есте қ аларлық даталарын) ү йлестіріп, біріктіре ө ткізсе, мұ ндай шаралар қ атысушылардың мерейін тасытып, олардың ақ ыл-ойы мен жү регіне ө шпес жағ ымды із қ алдырады. Сө йтіп, оларды алғ а қ ойғ ан мақ сат жолына жігерлендіреді. Санкт-Петербург қ аласымен Қ азақ станның қ арым-қ атынасы ә ріден басталады. Ұ лы Абай ө з кезінде «Петерборда оқ ып жү р талай қ азақ баласы» деп жазса, Ұ лы Жамбыл осы қ ала тұ рғ ындары ө мір мен ө лім арасында тұ рғ анда – Ұ лы Отан соғ ысы кезіндегі блокада кү ндерінде – қ ала халқ ына «Ленинградтық ө рендерім» деген патриоттық сезімге толы алып жырын арнады. Осы шаһ ардың 300 жылдығ ы аталғ анда ондағ ы іс-шаралар нағ ыз патриоттық, интернационалдық достық тә рбиенің нақ ты кө рінісіндей болды. Концертте кө птеген ұ лттық биі биленіп, ә ні шырқ алды, кө рме мен жастардың халық аралық кездесуі ұ йымдастырылып, спорт жарыстары ө ткізілді, жө нделіп, қ айтадан іске қ осылғ ан объектілердің есігі ашылып, жаң адан тұ рғ ызылғ ан ескерткіштердің ашылу салтанаты ө ткізілді. Солардың бірі Жамбыл Жабаевқ а арналды. Сө йтіп, Нева бойының халқ ы жыр алыбы жамбылдың алдындағ ы перзенттік борышын ө теп, ұ лы бабаның ә руағ ына тә у етті.

Патриоттық тә рбие желісіне ә скери-патриоттық тә рбие, жастардың қ уат-кү ш, спорттық дайындығ ы енеді. Бұ ғ ан спорт секцияларындағ ы жаттғ улар, дене тә рбиесі пә нінің сабақ тары, бастапқ ы ә скери дайындық ө зіндік ық пал етеді.Дене тә рбиесі мен спорт ұ йымдары, азаматтық қ орғ аныс штабтары, ә скери бө лімшелер, қ оғ амдық бірлестіктер, бұ рынғ ы ДОСААФ –тың орнында қ ұ рылғ ан жерде, ә скери комиссариаттар кү ш-жігер біріктіріп, жұ мысқ а жұ мылғ ан жерде жастарғ а тә рбие беру бағ ытындағ ы шаралар ө те ә серлі де тиімді ө теді, жемісін береді. Жастардың ә р тү рлі тобы арасында ә скери-патриоттық тә рбие жұ мысын жү ргізгенде бұ рынғ ы тә сілдер мен жаң а ә дістерді тиімді ұ штастырудың маң ызы зор. Кез келген жү йедегі кез келген мемлекет ү шін Отанды қ оғ ау проблемасының маң ыздылығ ын ескере отырып, олардың ә рқ айсыснда ө зіндік нормалар мен заң ережелері орнығ ады. Қ азақ станда «Қ орғ аныс туралы», «Дене тә рбиесі мен спорт туралы» (1999 ж.2 желтоқ сан, № 490 №1), «Қ азақ станның мемлекеттік рә міздері туралы» Президенттоің Жарлығ ы (1996 ж. 24-01, № 2797), «Қ азақ стандық патриотизм тә рбиесі жө ніндегі жұ мысты кү шейту туралы «Тө тенше жағ дайларда хабар беріп, іс-ә рекетке кө шу жө нінде мамандар мен халық ты оқ ыту жү йесін қ ұ руғ а қ атысты шаралар туралы»(1993 ж. 30.10. № 9969), «Бастапқ ы ә скери дайындық туралы» (1996 ж. 01-XI, № 1340), «Қ азақ стан Республикасы халқ ының кү ш-қ уаттық дайындығ ының президенттік сынағ ы (тесті) туралы» (1996 ж. 24-VI. № 774), «Дене тә рбиесі мен спортты дамытудың мемлекеттік бағ дарламасы туралы» Ү кімет Қ аулысының жә не басқ а нормативтік Актілердің қ абылданғ аны белгілі. Осы қ ұ жаттарда кө рсетілген міндеттерді жү зеге асыру барысында ә скери-патриоттық ү йірмелер, клубтар, бірлестіктер, жауынгерлік, ең бек даң қ мұ ражайлар Кадет корпусы, бірнеше ә скери мектеп-интернаттар ашылды [12-19].

Қ осымша білім берудің республикалық оқ у-ә дістеме орталығ ында ә скери-патриоттық тә рбие кабинеті жұ мыс істейді. Оның ә скери ың ғ айындағ ы 8 ү йірмесінде негіз саланың 300 оқ ушысы дә ріс алады.Бұ дан басқ а 700 жеткіншек шұ ғ ылданады. Орталық та ә скери Даң қ мұ ражайы бар. Оны 1989 жылдан бері яғ ни қ ұ рылғ аннан бері Н.А.Сухарев басқ арады. Ол таң даулы педагогтардың бірінен саналады. Мұ ражайдағ ы негізгі жә дігерлер «Ұ лы Отан соғ ысына дейінгі Қ азақ стан», «Қ азақ стандық тардың соғ ыс жылдарындағ ы жауынгерлік, ең бек ерліктері», «Бейбітшілік пен ең бек кү зетінде! деп аталады. Осы жә дігерлер атауы ө з мағ ынасын аша тү седі. Ең маң ыздысы, мұ нда келушілер мен активистердің арасында қ азақ стандық патриоттық тә рбие жұ мысы жү ргізіледі. Ү йірмеде қ ызмет атқ аратындардың ө здері келушілерге мұ ражай жә дігерлерімен таныстырады. «Жас жауынгерлер», «Десантшылар», «Ө рт сө ндірушілер», «Жол қ озғ алысының қ оғ амдық негіздегі инспекторлары» жә не басқ а ә скери-патриоттық бірлестіктер ә скери дайындық пен бірге балалардың қ уат-кү ш дайындығ ына да едә уір мә н береді.

Олардың арнаулы сабақ тары жаттығ у спорт залында, «Байсерке» ә уежайында, Қ Р Қ арулы Кү штері Ә скери академиясы мен Ұ Қ К-нің оқ у-алаң қ ай орталық тарында ө теді. Мұ нымен қ атар слет ө ткізуге, жарыс, байқ ау-конкурс, жауынгерлік ерлік сабағ ын, Бауыржан оқ уын, Қ азақ станның Мемлекеттік рә міздерін оқ ып білу жө нінде кө п жұ мыс жү ргізеді.Соның нә тижесінде ә скери-патриоттық бірлестіктердің тү лектері ө здерінің кейінгі ө мір жолын республиканың Қ арулы Кү штері қ атарында ө ткізуге ынталы, ық ыласты болып отыр. Бастапқ ы ә скери дайындық (БӘ Д) сабақ тарының мазмұ нында да патриоттық тә рбие терең қ амтылады.Білім мекемелерінің оқ у орындарындығ ы БӘ Д –дың бағ дарлармаларына кү ш-қ уат дайындығ ы мен ә скери – патриоттық тә рбие жұ мыстары арнаулы бө лім ретінде енеді. Мұ нда БӘ Д сабақ тарын мең геруге ық пал ететін ү йірме, бірлестік шаралары ұ йымдастырылады. Солардың ішінде осыны бітіріп шық қ андар ә скери қ ызметін ө теп жатқ ан бө лімшелермен байланыс орнататыны ерекше орын алады. Сонымен қ атар соғ ыс ардагерлерімен кездесу ө ткізіліп, ақ ыл-кенесін тың дайды. «Жас ұ лан», «Ұ лан», «Сарбаз батыр» жә не басқ а да ә скери ойын тү рлерін ө ткізеді. Қ уат-кү ш арттыру мен ә скери-патриоттық тә рбие беру жұ мысын жалаң жү ргізбей, ә р қ илы нышан, ә дістемелермен тү рлендіріп, оның мазмү нын жаң алап отырудың мә ні зор.

Педагогикалық жә не ә дістемелік ә дебиеттерде педагогикалық тә жірибені жетілдіру мә селелері кө рсетілген. Педагогикалық жә не ә дістемелік ә дебиеттерді саралау арқ ылы педагогикалық практиканың мү мкіндіктерін, ұ йымдастырудың ө зекті ә дістеріне талдау жасалынды.

Педагогикалық тә жірибе болашақ мұ ғ алімдерге тә рбиелік ә сері аса зор, ол оқ ушының идеялық сенімін, адамгершілік бейнесін қ алыптастырады.

Оқ ушылардың дене тә рбиесі бойынша теориялық білімдерінің, іскерліктері мен дағ дыларының терең, жү йелі жә не ә серлі болуы олардың педагогикалық даярлық тарының басты кө рсеткіші.

Болашақ Отан қ орғ аушылардың сабақ беруге даярлық кө рсеткіштері олардың білімдерінің нақ ты, терең, жү йелі болуы, сол білімдер арқ ылы оқ ушыларды жаттық тыру іскерліктерімен жә не дағ дыларымен қ арулануы деп тү сіну керек.

Дене тә рбиесі сабақ тарында ә ртү рлі жаттығ уларды пайдаланып, қ ызық ты сабақ тар ө ткізуді жә не пә н бойынша сыныптан тыс жұ мыстардың, ү йірмелердің жұ мыс формаларын анық тап, олардың тақ ырыптарын жоспарлары мен мазмұ ндарын жасайды.

Ғ ылыми прогресс ө ркен жайғ ан қ азіргі жағ дайда жоғ ары оқ у орындарында мектеп ү шін оқ у тә рбие жұ мыстарын шығ армашылық пен жү ргізе алатын мұ ғ алім - тә рбиешілер дайындаудың теориялық дең гейін кө терудің маң ызы ерекше. Ү немі кө бейетін ақ параттар тасқ ыны жағ дайында жастарды жан-жақ ты дамыту мұ ғ алімнің ө зінің ғ ылыми теориялық білімін кү нделікті кө теруді талап етеді. Қ азіргі мектепке ө з пә ні бойынша сабақ ты тартымды ө ткізуімен қ атар, оқ ушыларды ғ ылым мен техниканың жетістіктерімен қ ызық тыра алатын мұ ғ алім қ ажет. Соғ ан байланысты оқ ушылар бойында ө здерінің болашақ қ ызметіне зерттеуші ретінде қ арауғ а деген ұ мтылысты қ алыптастырудың ерекше маң ызы бар.

1-cурет Оқ ушылардың дене тә рбиесі жү йесі

Мектеп тә жрибесі кезіндегі ғ ылыми - зерттеу жұ мысында қ алыптасқ ан белгілі бір жү йенің болуы оқ ушының оқ у тә рбие қ ызметіндегі белсенділігінің арта тү суіне педагогикалық тә жірибенің тиімді ө туіне игі ық палын тигізеді. Осыны ескеріп, студенттерді ғ ылыми-зерттеу жұ мысына қ атыстыруды алдымызғ а міндет етіп қ ойып, онда мынадай мақ саттарғ а жету кө зделеді:

1.Оқ ушыларды оқ уғ а, сабақ беру мен тә рбие жұ мыстарын жү ргізуге қ ызық тыру.

2.Болашақ мұ ғ алімдерді ө з бетінше жұ мыс істеуге дағ дыландыру.

4.Алғ ан білімдерін тұ рмыста шығ армашылық пен қ олдана білуге ү йрету.

5.Оқ ушылардың ғ ылыми - ә дістемелік ә дебиеттермен жұ мыс істеуге ү йрету.

Бү гінгі таң да білім беру жү йесі мен қ ұ рылымы, білім берудің мазмұ ны, оқ ыту ә дістері мен тә сілдері, ә сіресе дене тә рбиесі мамандарын дайындауда жаң ашылдық кө зқ арас, соны ізденістер мен зерттеулерді талап етуі қ арастырылып отырғ ан мә селенің ө зектілігін айғ ақ тап берді. Зерттеу жұ мысының нә тижесі кө рсетіп отыр.

Соң ғ ы кезде орта білімді реформалауда біршама шаралар қ олғ а алынуда. Педагогикалық қ ызмет іс-ә рекеттің басқ а тү рлері сияқ ты пә ндік мазмұ нмен анық талады, оғ ан мотивация, мақ сат, пә ні, тә сілдер нә тиже жатады. Педагогикалық іс-ә рекет пә н ретінде, дамудың шарты мен негізі ретінде, оқ ытушылардың пә ндік, ә леуметтік, мә дени тә жірибені игерулеріне бағ ытталғ ан оқ у іс-ә рекетінің ұ йымдастырылуы болып табылады. Дене тә рбиесінің теориясы мен ә дістемесі ғ ылыми жә не оқ у пә ні ретінде жетекшілік рө л атқ ара отырып, дене тә рбиесі саласындағ ы кә сіптік бағ ытты анық тайды.

Сонымен бірге осы саладағ ы білім негізінің жү йесін қ ұ райды. Мұ ғ алімнің дене тә рбиесі теориясы мен ә дістемесін жете білуі, оның педагогикалық ойлау жү йесінің дамуының басты шарты. Ә ртү рлі дең гейлерде дене тә рбиесі мә селелерін шығ армашылық тұ рғ ысынан шешуге, болып жатқ ан жаң алық тарды біліп отыруғ а, кейбір теориялық жә не іс-тә жірибелік жаң алық қ а сын кө збен қ арап қ абылдауғ а, дене тә рбиесі міндеттерін шешуде қ осымша ө тетін ғ ылыми пә ндердің атқ арар рө лін дұ рыс бағ алауғ а, ө зінің педагогикалық шығ армашылық негізін жасауда дене тә рбиесі мә селесі бойынша жү ргізілген зерттеудің маң ызы зор.