Дене шынықтыру шаралары арқылы отансүйгіштікті қалыптастырудың эксперименттік жұмыс нәтижелері

Оқ ушылардың факультативті ө ткеннен кейін зерттеліп отырғ ан мә селедегі даярлық дең гейлерінің ө скенін (12, 9 %-ке) жә не тө менгі дең гейдегі (13, 5%) оқ ушы санының азайғ андығ ын байқ аймыз.

Зерттеу жұ мыстары ә рі қ арай жалғ астырылып, педагогикалық тә жірибемен ұ штастырылды.

Педагогикалық тә жірибе барысында ұ сынылғ ан ә дістемелер жә не тә жірибелік сабақ тардағ ы ө лшеу-байқ ау жұ мыстарын оқ ушыларғ а пайдалана отырып, ө з беттерімен зерттеу жұ мыстарын жү ргізу ұ сынылды.

Тә жірибелік – эксперимент жұ мыстарының нә тижелері кесте 2-де кө рсетілді.

Оқ ушыларды спортқ а баули отырып, еліміздің нағ ыз патриоттары ретінде тә рбиелеуде ұ рпақ сабақ тастығ ын жалғ астыра отырып, оқ ушыларды отаншылдық а, ә ділдікке, батылдық қ а, патриоттылық а баулитын спорттық ұ лттық ойындарды пайдаланудың тиімді екендігін ұ сынамыз.

Бақ ылау яғ ни зерттеу жұ мысының нә тижесін тексеру кезең інде оқ ушылардың денсаулығ ымен патриоттылық қ а тә рбиелеу процесінде арнайы факультатив ретінде қ арастырып, оқ ушылардан алынып, дең гейлері сараланды.

Қ азақ халқ ының мұ расындағ ы небір асыл қ асиеттер кішіпейілдік, сыйластық тық, отансү йгіштік, ұ лттық спорт ойындарына қ ызығ ушылық тың болуынан, рухани мол мұ рамыз туралы тү сініктердің қ алыптасуынан кө руге болады.

3-кесте

Педагогикалық тә жірибеден кейінгі зерттеу қ орытындысы

Тә жірибелік-эксперимент жұ мыстары нә тижесінде жоғ ары дең гей 16, 8% ө сіп, тө менгі дең гей 6, 0% - ғ а кемігендігі байқ алды. Сондай-ақ оқ у-зерттеу жұ мыстарының кө рсеткіштері олардың болашақ кә сіби ә рекетіне қ атынасы жө ніндегі жауапкершілігін арттыра тү сті. Бұ дан шығ атын қ орытынды, болашақ Отан қ орғ аушы оқ ушылардың дене тә рбиесі жү йесін жү зеге асыруғ а дайындауды ұ йымдастыру жә не оқ ушының ө з тарапынан болашақ кә сібіне оның қ ажеттілігін сезінуін тә рбиелеу, мақ сатты педагогикалық процестен оң тайлы ә діс-тә сілдерді пайдалану, шығ армашылық қ атынас орнату, ү немі кә сіби біліктілігін жетілдірудің ө зектілігі жоғ ары. Сонымен, педагогикалық тә жірибеден кейінгі зерттеудің жалпы нә тижелерін саралай отырып, нә тижелерін былайша тү йіндейміз (3-сурет).

Бақ ылау топ Эксперименттік топ

Дең гейлер: тө мен орташа жоғ ары

3-сурет. Зерттеу нә тижелерінің жалпы қ орытындысы

Ал, модельдегі компоненттердің қ алыптасу динамикасы бақ ылау топтарына қ арағ анда эксперимент топтарында анағ ұ рлым артқ андарын кө рсетеді.

Тә жірибелі-эксперимент жұ мыстарының жалпы қ алыптастырушы эксперимент бойынша қ орытындыланып, кө рсеткіштердің артқ анын дә лелдеді. Сонымен, эксперимент жұ мыстарын талдау-зерттеудің ғ ылыми болжамының дұ рыстығ ын дә лелдеп, нә тижелердің дә йектілігін кө рсетті.

Болашағ ымыз нұ рлы, еліміздің ертең і нұ рлы болсын десек, ел болып, халық болып болашағ ымызды, ұ лтымызды, тегімізді жоғ алтып алмау ү шін нашақ орлық, СПИД, ішімдік, темекіден бойымызды аулақ ұ стап, қ оғ амымыздың бұ л тү нектен арылуының жолын іздеп, салауатты ө мір салтын насихаттайық.

Ей замандас, алдыменен досың ды ұ қ. Досың спорт, таза ауа, ө сімдік. Ала жү ріп, осылардың сыйлығ ын жаң а ғ асырғ а біз берейік кө ріктік.

Халық тың денсаулығ ы - ел дамуының аса маң ызды тұ тқ асы, болашағ ымыздың кепілі. Атамыз қ азақ тың «Бірінші байлық - денсаулық», яки болмаса «Денсаулық -терең байлық» деген даналық мә телдері тіршіліктің нағ ыз ө зегінен алынғ ан емес пе? Денсаулық тың қ адірін, маң ызын айрық ша ұ ғ ынып барлық игіліктен жоғ ары санағ ан.

Тағ ы да «Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде» деп жан мен тә н саулығ ын қ оршағ ан орта аясында дұ рыс сақ тап жә не нығ айтуғ а тү рлі пайдалы ә рекеттер жасап отырғ ан.

Жасырары жоқ, кү ні бү гінге дейін небір ғ ұ лама ғ алымдар, біліктілігі кү шті дә рігерлер де «Денсаулық деген не?» деген сұ рақ қ а ә лі толымды, тұ шымды, дә л анық тама бере алмай келеді. Қ олымызда тек ВОЗ (дү ниежү зілік денсаулық сақ тау ұ йымы) қ алыптастырғ ан анық тама бар. Бұ л бойынша Денсаулық – жан, тә н жә не адамның ә леуметтік жағ дайының қ оң дылығ ы. Байқ ап отырсаң ыз жан иесінің жалғ ыз анатомиялық дұ рыс қ алпына ғ ана емес, оның ә леуметтік жағ дай-тұ рпатына да ерекше мә н берілген.

Жуырда ғ ана ө ткен дә рігерлер мен провизорлардың съезінде сө йлеген сө зінде еліміздің президенті Н.Ә.Назарбаев: «Халық тың денсаулығ ы – ел дамуының аса маң ызды тұ тқ асы, болашағ ымыздың кепілі» деп тағ ы да айрық ша айқ ындап атап ө тті. Сонымен қ атар келешек атқ арылатын істердің басты стратегиялық бағ ыттарын да кө рсетті. Бірінші: балалар мен жасө спірімдердің денсаулығ ына айрық ша кө ң іл бө лу. Екінші: халық ты қ ол жетерлік жә не саналы медициналық кө мекпен қ амтамасыз ету. Ү шінші: отандық медицина ғ ылымын дамыту.

Осы бағ ыттама аясында ел басқ арғ ан ағ алармен біріге отырып, тү рлі індеттердің алдын алу керек. Салауатты ө мір салтын ұ сынбағ ан мемлекеттің экономикасы қ ұ лдырайтыны сө зсіз. Ауру адам қ андай іс бітірмек!

Жастар – болашағ ымыздың алтын тірегі. Жастар арасындағ ы нашақ орлық пен маскү немдіктің алдын алу ү шін мен мынадай деректер мен цифрларды ұ сынғ ым келіп тұ р.

Жасыратыны жоқ бү гіндері елімізде осынау қ ауіпті нашақ орлық пен айналысатындар саны ө сіп барады. Есірткінің медициналық -ә леуметтік проблемалары республика орталығ ының мә ліметіне қ арағ анда, бұ л кеселге тә уелді болғ андардың саны 250 мың нан асады екен.

Ал 1, 5 млн-дай адам нашақ орлық қ а бейімділік сә тінде отпен ойнағ андай ә рі-сә рі кү й кешуде. Ә сіресе кә мелетке толмағ андардың ә лгіндей қ атерлі дертке ә уестене тү суі қ атты ойландыруы тиіс.

Міне, сондық тан да қ оғ амымызда ертең гі болашағ ы ү шін мұ ндай тағ ылымды шаралардың ө ткізіліп тұ руы ғ анибетті іс болмақ. Жылына БҰ Ұ -ның сараптауы бойынша есірткінің негізгі массасы 65% Орта Азия арқ ылы ө теді, ал Қ азақ стан арқ ылы жылына 150 тонна ө теді. Қ азақ стан Республикасы бойынша 47 мың адам есірткіні қ олданатындар тізімінде. Қ азақ стан жерінде жең іл есірткіден гө рі ө те улы тү ріне кө бірек сұ раныс болып жатыр. Республикадағ ы есірткіні кө п пайдаланатын нашақ орлар саны қ арқ ынды ө сіп келе жатқ ан қ ара дақ тар.

Мысалы: Теміртау қ аласында 9 ай ішінде 633 нашақ ор бар екені анық талып, 111 заң ды бұ зғ андық тан істері сотта қ аралғ ан. Ө з облысымызда 20 мың 732 нашақ ор, 637 СПИД ауруына шалдық қ андар тіркелген. Осылардың 48%-ы қ ылмыскерлер.

Тағ ы да айтарым, ө кінішке орай кө птеген азаматтарымыз ө з денсаулығ ын сақ тауғ а жә не нығ айтуғ а жауапты емес, немқ ұ райды қ арайды. Тіпті денсаулығ ы ө зіне емес, тек дә рігерлерге қ ажет сияқ ты медицинағ а тұ тынушылық немесе масылдық пиғ ылы бар. Дә рігерлер қ анша ескертсе де жаман ә деттерден арылғ ысы келмейді. Темекі тартады, насыбай атады, салынып арақ ішеді.

Мысалы: С-деген гипертониямен кісі жағ дайы бақ уат бола тұ ра ө з (денсаулығ ына) кеселіне бір тиын жұ мсағ ысы келмейді, тек ү кіметтің қ аражатына иек артқ ысы келеді. Кейбір аналарымыз қ онақ келгенде кө л-кө сір дастархан жасап, ал ө з денсаулығ ына аса қ ажет анемияғ а қ арсы бір дә ріні де сатып алып ішкісі де келмейді. Жалпы, халқ ымыздың «Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде» деген дана қ ағ идасын ә рдайым, ә рқ айсысымыз жадымыздан шық пайтын биік ұ станым болуғ а тиіс. Себебі бұ л қ аражат халық тікі, ә рбір салық тө леушінің ү лесі екенін ұ мытпағ анымыз жө н.

Жас кезінен аурушаң болғ ан Поль Брегг «Ө зің ді ө зің жасай біл» деген қ ағ иданы нық ұ станғ ан. Ол ынта-жігерінің салауатты ө мір сү руге деген қ ұ штарлығ ының арқ асында барлық ауруларды жең іп, денсаулығ ы мық ты болып ө мір сү рген. Ия, кісің болса да денсаулығ ы ө з қ олында. Салауатты ө мір сү ремін десең із ешкім оғ ан қ арсы тұ ра алмайды.

Салауатты ө мір салтына денешынық тыру, спорт, дене тә рбиесі, туризм, халық аралық туризм, табиғ атқ а серуен, таза ауада жү ру жатады. Кешкі тамақ тан соң, таза ауада бір-екі сағ ат серуен қ ұ рып, ұ йық таудың пайдасы зор. Ұ йқ ы 7-8 сағ аттан кем болмауы тиіс.

Ә р адам жыл сайын бір рет ең бек демалысын тиімді пайдаланғ аны жө н. Барлық кезде тамақ ты жаң адан дайындап ішкен дұ рыс. Алланың табиғ атты адам ү шін жаратқ анын жә не парыз еткенін, тіршілігінде қ ажетіне дұ рыс пайдалануды, денсаулығ ына зиян келмейтіндей жағ дайда болуын қ адағ алауды салауатты ө мір салты деп ұ ғ амыз.

Адам денсаулығ ына зиянын тигізетін жат ә деттерден аулақ болғ аны жө н. Енді оларғ а не жататынына тоқ тала кетейік: Олар – темекі тарту, спирттік ішімдіктерге, есірткілік заттарғ а салыну. Арақ тың орнына қ ымыз бен қ ымыран іш, темекі тартудың орнына таза ауада кө бірек жү р. Жастарғ а есірткіні пайдаланба, кө ң іл кө теретін мә дени кө пшілік орындарына баруды ә детке айналдыр дер едім. Ең бек адамды тә рбиелейді. Сондық тан жұ мыс істеуден қ ашпағ ан жө н. Жалқ аулық қ а салынудың соң ы жақ сылық қ а апармайды.

Имандылық жолына тү сіп, жылына бір келетін оразаны тұ тып, оның тә ртібін сақ тағ аның ыз дұ рыс. Дү ниеде бұ ғ ан тең келетін ештең е жоқ.

Біз табиғ аттың, қ оршағ ан ортаның ластануына жол бермеуіміз керек. Ө зің ізді қ андай кө рсең із, ө згелерді де солай кө рің із.

Адамдар бір-бірімен дос, бауырлас, сыйлас, рақ ымды, мейірімді болса, нұ р ү стіне нұ р жауады. Ә рқ ашан жаман ойдан аулақ болың ыз. Адам ө зін ө згеден кем сезінуі, денсаулығ ының нашар екендігін ойлап қ амығ уы, кө з алдына ө лім қ орқ ынышын елестетуі ойды бұ зады.

Сө з соң ында қ айра айтарымыз, халық денсаулығ ы тек медицина қ ызметкерлерінің кә сіби тірлігі ғ ана емес, бү кіл қ оғ амның тұ тас денсаулық сақ тауғ а жә не нығ айтуғ а арналғ ан ү йлескен іс-қ имыл ә рекеттерінің жемісі екенін баршамыз да ұ ғ ынуғ а тиіспіз. Сонда ғ ана қ оршағ ан ортаны сақ тай отырып, таза су ішіп, дұ рыс тамақ танып, иманды жә не салауатты ө мір салттарын тұ рақ ты қ алыптастырсақ болашақ тың жарқ ын кепілі болмақ.