Сурет. Көпатомды спирт туындылары ретіндегі кейбір типтілік БАЗ құрылысы.

Қ азіргі уақ ытта олардың кең қ олданылуына байланысты алкилглюкозидтердің зерттеулеріне ү лкен қ ызығ ушылық болуда. Кө мірсудың агломеризациясын тө мендету ү шін бұ ндай БАЗ-ды глюкозаның майлы спирттің артық мө лшерінен тікелей реакциясы бойынша ә рекеттесуімен синтездейді. Альтернативті тә сіл ретінде қ ысқ атізбекті алкилглюкозидтерді трансацетилдеу жатады. Екі ү дерісте де катализатор ретінде қ ышқ ыл қ олданады. Алғ ашқ ы шикізат глюкоза немесе гидролизденген крахмал фракциялары. 23-сурет осындай синтезді бейнелейді. Алкилглюкозидтерді β -глюкозидазамен ферментативті синтезбен алуғ а болады, реакция нә тижесінде аз мө лшерде шығ ымымен тек β -аномер алынады. Сә йкес келетін α -аномерді β -глюкозидазамен катализдеп, рацематты гидролиз кезінде оң ай алуғ а болады. Органикалық синтездің ө німі болып табылатын α, β -қ оспа биокаталитикалық жолмен алынатын таза энантиомерлерден елеулі ерекшеленеді. 4-октил гликозидтің β -аномері биохимиялық зерттеулерде БАЗ ретінде қ олданады.

Алкилгликозидтер рН-тың жоғ ары мә нінде тұ рақ ты жә не тө мен рН-қ а сезімтал, олар кө мірсу мен майлы спиртке дейін гидролизденеді. БАЗ молекуласының кө мірсулы бө лігі сә йкес полиоксиэтиленді блоктарғ а қ арағ анда суда жақ сы ериді де, кө мірсутектерде нашар ериді, сол себепті алкилполиглюкозидтер жә не басқ а БАЗ, кө патомды спирттердің туындылары, полиоксиэтиленді БАЗ-ғ а қ арағ анда ө те липофобты. Бұ л алкилглюкозидтік БАЗ физика-химиялық сипатын май-су жү йесінде ионды емес БАЗ сипатын салыстырғ анда тіпті басқ аша етеді. Оның ү стіне алкилглюкозидтік БАЗ-дың иондық емес БАЗ-ғ а тә н ерігіштіктің кері температуралық тә уелділік байқ алмайды. Бұ л қ арастырылып отырғ ан БАЗ-дың екі тү рінің ерітінділерінің қ асиеттерінің ү лкен айырмашылығ ы бар екенін кө рсетеді. Алкилглюкозидтік БАЗ-дың ең басты тартымдылығ ы олардың қ олайлы экологиялық қ асиеттерінде: олар биоыдыраудың жоғ ары жылдамдық пен сипатталады жә не су қ оймаларына улы емес. Осыларғ а қ осымша бұ л заттар жұ мсақ БАЗ болғ андық тан кө з жә не теріге теріс ә серін тигізбейді, сол себепті БАЗ-дың бұ л класы жеке гигиенағ а арналғ ан ө німдерді алуда тартымды, сонымен қ атар олар басқ а да техникалық қ олданыстарда кең ө ріс алғ ан.